‘ड्रग एडिक्सन’देखि सगरमाथाको शीरसम्म

A+ A A-

सडकमा बास । सडकमै गाँस । परिवार बेखबर । कुलतमा फसेको जीवन । यसरी नै बित्यो वाङ्दा शेर्पाको २० वर्ष ।

त्यो विषम ‘जीवन खण्ड’ र परिस्थिति सम्झँदा उनको मुटु भकानिन्छ । उनी सम्झनै चाहँदैनन्, ती निर्मम दिन ।

हामीले आइतबार उनलाई भेट्यौं, नक्सालस्थित एक क्याफेमा ।

कर्ली कपाल । कलेटीँ परेको ओठ । झुस्स दाह्री । हात गोडामा ट्याटु । झट्ट देख्दा डर लाग्दा । कुनै फिल्मको ‘गुण्डा’ जस्ता । तर उनको शालिन शैली र शिष्ट स्वभाव लोभलाग्दो छ ।

३६ औं वसन्तमा हिँडिरहेका वाङ्दाको जीवन भोगाई संघर्षपूर्ण मात्रै छैन, उत्प्रेरक पनि छ । २० वर्ष लागूऔषधमा फसेका उनले संसारको शीर सगरमाथाको सफल आरोहण गरेका छन् ।

उनको जीवन कथा कुनै हिन्दी फिल्मको कथा भन्दा कम लाग्दैन ।

भुटानमा जन्मिए, झापामा हुर्किए, काठमाडौंमा ‘बिग्रिए’

वाङ्दाको पुख्र्यौली घर सोलुखुम्बु हो । बुबा–आमा कामको सिलसिला भुटान पुगे । उनी भुटानमै जन्मिए । तर बाल्यकाल झापाको काकरभिट्टामा बित्यो ।

बा–आमाले औधी माया गर्थे । प्राथमिक तह पढ्दादेखि नै उनको गोजीमा पैसा ट्ट्दैनथ्यो । एक हिसाबमा परिवारको ज्यादा माया पाएर उनी पुलपुलिए । पैसा ‘खराब काम’मा ज्यादा खर्चिन थाले ।

‘हुर्कदैँ गएपछि खाजा खान दिएको पैसा चुरोट र जाँडमा खर्च हुन थाल्यो । बानी बिग्रियो’ उनले बिगत सम्झिए, ‘पाँच कक्षा पढ्दा नै गाँच तान्ने भइसकेछु । ९ कक्षा पुग्दा त नराम्ररी कुलतमा फसिसकेछु । आफूलाई पत्तै भएन ।’

टोलमा झगडा नपरेको दिनै हुँदैनथ्यो । गल्लीमा बसेर टोलका केटाबीच झगडाको बिऊ रोप्थे । ‘त्यतिबेला आफू ‘राजा’ भएको फिल हुन्थ्यो’ उनी भन्छन्, ‘नशाभन्दा ठूलो संसारमा केही छैन जस्तो लाग्थ्यो ।’

नशामै लठ्ठिएर पनि वाङ्दाले जसोतसो एसएलसी पास गरे । उच्च शिक्षा अध्यननको लागि काठमाडौं आए । पढाईसँगै ट्रेकिङ क्षेत्रमा काम सुरु गरे ।

पैसाको कमी भएन । उनी झन् नाशामा लिप्त भए । साथीलाई पनि दिन्थे र आफू पनि ‘झ्याप’ हुन्थे । गोजीमा दाम हुन्जेल आफैंले खरिद गरेर नशा लिन्थे । गोजी रित्तिएपछि चोरी गरेर भए पनि नशामा लठ्ठ हुन थाले ।

‘पैसाको अभाव भएपछि घरको दराज पनि फुटाएँ’, वाङ्दाले बिगत सुनाउँदै भने, ‘आफन्तहरु सबै म देखेपछि तर्किन्थे । यति मात्र होइन, मेरो डरले घरको समानहरु अरुको घरमा लगेर राख्थे ।’

‘एक/दुई हप्तामा घर पुग्थेँ । के बोकेर हिँड्छ भनेर घरका मान्छे डराउथे’, उनी फिस्स हाँस्दै भन्छन्, ‘तर मलाई पैसा भए पुग्थ्यो । त्यो नशाको दोष थियो ।’

डोज नपुग्दा बेहोश !

सन् २००६ को कुरा हो । वाङ्दाको गोजीमा पैसा थिएन । डोज नपुगेर उनी पल्टिएका थिए ।

‘डोज नपुगेर ¥याल सिँगान भएर बसेको थिएँ । दाइलाई दया जागेछ । पैसा दियो । अनि मैले डोज पुर्याएँ । त्यो दिनदेखि नशाले बिगारेको अनुभूति भयो । अनि मैले नै दाइलाई सुधार केन्द्र लगिदिन आग्रह गरेँ’ उनले भने ।

वाङ्दा सुधार केन्द्र पुगे । घरमा खुशी छायो ।

वाङ्दाले नशा छाड्ने प्रतीज्ञा गरे । ९९ दिन सुधारगृहमा बसे । त्यसपछि जीवन संलिएको अनुभूति गरे । निकै लामो प्रयासपछि उनी नशाबिना पनि बाँच्न सक्ने भए ।

‘ड्रग्स युजर भएपछि चटक्कै छाड्न निकै मुस्किल हँुदो रहेछ । मलाई पनि त्यस्तै भएको थियो । सुधारगृहबाट निस्किएपछि मैले रक्सी खाएर तलतल मेटाएँ’, वाङ्दाले आफ्नो अनुभव सुनाए, ‘त्यो समयको दोष थियो । समाजको दोष थियो । साथीभाइको संगतले गर्दा बीस वर्ष नाशामा फसेँ । जीवनको मार्ग तयार गर्न साथीभाइका ठूलो हात हुने रहेछ ।’

साथीसंगी कस्तो हुनुपर्छ ? भन्ने कुरा वाङ्दालाई आज आएर थाहा भयो । उनी अहिलेका युवा पुस्तालाई बुझेर मात्रै साथी बनाउन र संगत गर्न सुझाव दिन्छन् ।

अनि जीवनले काँचुली फेर्यो

वाङ्दा नशाबाट मुक्त भए पनि कसैले पत्याएनन् । उनले जति गरे पनि ‘गँजडिया’को उपनाम फ्याँक्न सकेनन् ।

‘ट्रेकिङ जान पनि कसैले पत्याएनन् । आफ्नै दाईहरुले पनि विश्वास गर्नु भएको थिएनन्’, उनी भन्छन्, ‘एक मनले विदेश जान्छु भन्थ्यो । अर्को मनले नेपालममै केही गर्नुपर्छ भन्थ्यो ।’

केही समय अन्योलमा बिताए ।

खालीहात बसेका वाङ्दालाई एकदिन दाइले ‘ट्रेकिङ गाइड’मा जान्छस त ? भनेर सोधे । उनले अनुमति जनाए । र मुस्ताङतिर लागे ।

मनाङको एक महिने बसाईपछि उनी पुरानै अवस्थामा फर्किए । दाइले नै सगरमाथा आरोहण गर्न सुझाए । उनले सगरमाथा चढ्ने अठोट गरे ।

‘वूई डू रिकभर’ भन्ने स्लोगन लिएर सगरमाथाको यात्रा तय गरे । लागूऔषधमा फसेकाले जीवनमा केही गर्न सक्छन् भन्ने प्रमाणित गर्दै सन्देश प्रबाह गर्ने उनको उद्देश्य थियो । उनी उद्देश्यमा सफल भए । अठोट गरेको ४५ दिनमा सगरमाथा आरोहण गरे । संसारको शीरमा पुगेर उनले नयाँ जीवनको सुरुवात गरे ।

वाङ्दाको जीवनले काँचुली फेर्यो ।

‘डिजिज अफ एडिक्सन’

पश्चाताप छैन उनीमा । बरु दुई जीवन भोगेको खुसी छन् ।

‘डिजिज अफ एडिक्सन’ रोग हो । लागूऔषधमा फसेकालाई यो रोगले बाचुन्जेल छोड्दैन’, उनले भने, ‘दुई वटा संसारमा पुगेर आएँ । यो यस्तो अवसर धेरैले पाएका हँुदैनन् । यो मेरो लागि अवसर पनि हो’, उनले मुस्कुराउँदै भने ।

अहिले उनी लागूऔषध मुक्त छन् । लागूऔषधमा फसेकाको उद्दारमा सक्रिय छन् ।

‘अब पूर्णरुपमा लागूऔषध मुक्त छु । मलाई सगरमाथाले नयाँ स्वरुप दिएको छ । सगरमाथाले धेरै कुरा सिकायो’ उनले भने, ‘सडकछापबाट संसारको शीरसम्मको यात्रा गरेँ ।’

वाङ्दा अहिले समाजसेवामा लागेका छन् । उनी विभिन्न उत्प्रेरणाका कक्षा दिँदै हिँड्छन् । धेरैले उनको जीवनबाट सिकिरेहका छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, साउन ९, २०७६ २३:०७