नेपालको निर्यात व्यापार : पहिला दोब्बर हुन १७ वर्ष लाग्यो, अहिले चार वर्षमै चौबर बन्यो, कति टिकाउ ?

नेपालको निर्यात व्यापार : पहिला दोब्बर हुन १७ वर्ष लाग्यो, अहिले चार वर्षमै चौबर बन्यो, कति टिकाउ ?

A+ A A-

आर्थिक वर्ष २०५९/६० मा नेपालकाे निर्यात व्यापार ४९ अर्ब ९३ करोडको थियो । करिब ५० अर्बको व्यापार दोब्बर बनाउन १७ वर्ष बढी समय लाग्यो । आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा ९७ अर्ब ७० करोड रुपैयाँको यस्तो निर्यात व्यापार भएको थियो ।

तर २०७६/७७ मा ९७ अर्ब ७० करोडको निर्यात व्यापार भएकोमा आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा आइपुग्दा दुई खर्ब नाघ्यो । पछिल्लो दुई वर्षमा दोब्बर र चार वर्षमा चाैबर निर्यात व्यापार भएको छ । अघिल्ला १७ वर्ष सरकारले अथक प्रयास गरेर योजना निर्माण गरे पनि निर्यात व्यापार वृद्धि हुन सकेन । पछिल्ला चार वर्षमा भने निर्यात व्यापार वृद्धिका त्यति ठूला योजना सरकारी तवरबाट अघि सारेको देखिँदैन । तर, चार गुणा वृद्धि भएको तथ्यांकले देखाएको छ ।

‍‍‍+++

आर्थिक वर्ष २०६४/६५ मा नेपालक‍ो निर्यात व्यापार वार्षिक ६१ अर्ब रुपैयाँ थियो । सरकारले व्यापार सन्तुलन कायम गर्न कम्तीमा दुई आर्थिक वर्षपछि १ खर्बमाथि पुर्‍याउने लक्ष्य राखेर त्रिवर्षीय अन्तरिम योजना (०६४/६५–०६६/६७) जारी गर्‍यो ।सोही लक्ष्यअनुसार नेपाली वस्तु बाहिरएको भए अहिले वार्षिक ६ खर्ब बढीक‍ो निर्यात हुन्थ्यो । तर, २०६४ मा राखिएको लक्ष्य ११ वर्षपछि मात्रै पूरा भएको थियो । आर्थिक वर्ष २०७७/७८ को १० महिनामा १ खर्ब ८ अर्ब रुपैयाँको निर्यात भएको थियो ।

आर्थिक वर्ष २०७६/७७ मा नेपालले अघिल्लो वर्षको तुलनामा ०.६ प्रतिशतले बढाएर ९७ अर्ब ७० करोड रुपैयाँको निर्यात व्यापार गरेको थियो । त्यसको तुलनामा आर्थिक वर्ष २०७७/७८ मा ४४.४३ प्रतिशतले बढाएर १ खर्ब ४१ अर्ब रुपैयाँको सामान विदेशी बजारमा पठाएको भन्सार विभागको तथ्यांक छ । अत्यधिक बढेको निर्यातको ग्राफकाबीच आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा ४१ प्रतिशतले वृद्धि भएपछि २ खर्ब ३ अर्ब पुगेको हो ।

हेर्नुहाेस् पछिल्लो ३१ वर्षको निर्यात रकम र निर्यात वृद्धिदर

कति टिकाउ ?

निर्यात वृद्धिदरको ग्राफ हेर्ने हो भने सबैभन्दा बढी आर्थिक वर्ष २०४८/४९ मा भएको देखिन्छ । त्यसयता यतै धेरै एक साथ निर्यात वृद्धिदर भएको पछिल्ला दुई आर्थिक वर्षमा हो । तर, निर्यातमा भने नेपाली उत्पादनको योगदान न्यून छ । अर्जेन्टिना, ब्राजिललगायतका देशबाट कच्चा सामान ल्याएर प्रशोधन गरी भारत निर्यात गरिएको भटमासकाे तेलको योगदान ३५ प्रतिशत रहेको छ ।

व्यवसायीहरूले अहिलेको निर्यात वृद्धि दिगो नदेखिएको बताएका छन् । उनीहरूले भटमास तेलका कारण निर्यात बढेको देखिए पनि गलैँचा, धागो, स्टिललगायत नेपालमै उत्पादन हुने वस्तुको निर्यात घटेको बताएका छन् । पछिल्लो समय भारतले भटमासको भन्सारदर अन्य मुलकुबाट ल्याउँदा कम गरेपछि नेपालबाट भटमासको तेलको निर्यात घटेको छ ।

गत वर्षको जम्मा निर्यातमा झण्डै आधा हिस्सा भने भटमास, पाम र सूर्यमुखी तेलको रहेको छ । भन्सार विभागका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा ९३ अर्ब ६९ करोड ९६ लाख ६२ हजार रुपैयाँको सोयाबिन, पाम तथा सनफ्लावर तेल निकासी भएको छ ।

पाम आयल नेपालमा उत्पादन हुँदैन भने सोयाबिन र सनफ्लावर आयलको उत्पादन पनि नगण्य छ । नेपालकाे उत्पादनले नेपाली बजारलाई समेत अपुग देखिन्छ । निर्यातमा पनि आयातको भर देखिन्छ । नेपालले तेस्रो मुलुकबाट भित्रिने सोयाबिन, पाम तथा सनफ्लावर आयलको कच्चा पदार्थ आयातमा गत आर्थिक वर्षमा मात्र १ खर्ब १५ अर्ब ५५ करोड ७९ लाख १५ हजार रुपैयाँ खर्च गरेकाे छ ।

चालु आर्थिक वर्षमै हुन सक्छ फेरि दोब्बर तर नेपाली उत्पादनबाट

यदि गत आर्थिक वर्षको जस्तै पाम र भटमासको तेलको आयात निर्यात भयो भने चालु आर्थिक वर्षमा नै दोब्बर हुने सम्भावना व्यवसायीहरू देखाउँछन् । नेपाल सिमेन्ट उत्पादक संघका अध्यक्ष ध्रुव थापाले सरकारले लिएको बजेट सुविधा समयमै कार्यान्वयन गरेमा नेपालले चालु आर्थिक वर्षमा मात्रै डेढ खर्बको सिमेन्ट निर्यात गर्न सक्छ । 'अहिले धेरै उद्योगीले सिमेन्ट निर्यात सुरु गरेका छन्, यसको कारण नगद अनुदान हो । यसलाई कार्यान्वयन गरेमा यसै आर्थिक वर्षमा डेढ खर्बको निर्यात बढाउन सकिनेछ', उनले भने ।

त्यस्तै चालु आर्थिक वर्षबाट नै रड र डन्डीको पनि निर्यात सुरु भएको छ । यसको भने कच्चा पदार्थ भारतमा नै भर पर्नुपर्ने हुन्छ । भारतबाट कच्चा पदार्थ ल्याइ डन्डी उत्पादन गरेर भारत नै पठाउँदा पनि १ खर्ब बढीको निर्यात गर्न सकिने डन्डी उत्पादकहरूको प्रक्षेपण छ । यसले गत आर्थिक वर्षमा नगन्य मात्रै निर्यात भएका यी दुई वस्तुको निर्यात मात्रै २ खर्ब बढी हुने देखिन्छ । यसका लागि सरकारले वातवरण तय र बजेटमा दिइएका सहुलियतको कार्यान्वयन गर्नुपर्ने व्यवसायीको सर्त छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, साउन १०, २०७९ १०:३५