वैदेशिक रोजगारीका नाममा पाँच वर्षमा ६ अर्ब ७० करोड ठगी

A+ A A-

वैदेशिक रोजगारीको खोजीमा रहेका धेरै कामदारहरू म्यानपावर कम्पनी र तिनैका प्रतिनिधि एजेन्टबाट ठगिने गरेका छन् ।

विगत ८ वर्षको अवधिमा वैदेशिक रोजगारीको खोजीमा रहेका ११ हजारभन्दा धेरै श्रमिकसँग म्यानपावर कम्पनी र तिनका एजेन्टले ६ अर्बभन्दा बढी आर्थिक ठगी गरेको बिगो दाबीसहितको उजुरी वैदेशिक रोजगार विभागमा परेको छ ।

सो अवधिमा ११ हजार ७ सय ८४ जना युवासँग म्यानपावर तथा एजेन्टले संस्थागत र व्यक्तिगत गरी ६ अर्ब ७० करोड ९४ लाख ४७ हजार रुपैयाँ वैदेशिक रोजगारीको प्रलोभन देखाएर ठगी गरेको उजुरी परेको विभागको मुद्दा शाखाले जनाएको छ ।

यो अवधिमा विभागले करिब ३ अर्ब रुपैयाँ बिगो भराउन सफल भएको छ । विगत ८ वर्षमा ३ हजार ३ सय ८६ वटा उजुरी फर्छ्योट गरी बिगो भराएको विभागले जनाएको छ । हाल पनि ३ हजारभन्दा धेरै रोजगारपीडितका मुद्दा विचाराधीन अवस्थामा विभागमै थन्किएर बसेका छन् ।

वैदेशिक रोजगारी क्षेत्रका काम सबै अनलाइन प्रणालीबाट सुरु भएपछि रोजगारीका नाममा ठगी घट्दै गएको वैदेशिक रोजगार विभागका महानिर्देशक शेषनारायण पौडेलको दाबी छ ।

उनका अनुसार विभाग आठ वर्षको तुलनामा गत आर्थिक वर्षमा ठगी आधाभन्दा बढी घटेको उनले जानकारी दिए ।

कुन वर्ष कति ठगी ?

सरकारले २०७२ सालदेखि खाडीका देश र मलेसिया जाने नेपाली कामदारका हकमा फ्रि भिसा फ्रि टिकट लागू गरेको थियो । तर, ती देश जाने कामदारले फ्रि भिसा र फ्रि टिकटको लाभ लिन सकेका छैनन् । सरकारले निःशुल्कदर लागू गरेकै देश जाने कामदार पनि चर्को रकम तिरेर विदेशिने गरेको विभागकै वार्षिक प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

आर्थिक वर्ष २०७२/७३ मा व्यक्तिगत र संस्थागत गरी २ हजार १ सय ७२ वटा उजुरी परेको विभागले जनाएको छ । तीमध्ये ५ सय २० वटा उजुरी मात्र फर्छ्योट भएका थिए ।

यो आर्थिक वर्षमा रोजगारपीडितले ६९ करोड ५० लाख ९६ हजार ५ सय बिगो दाबी गरे पनि १० करोड ३६ लाख ७८ हजार ८५ रुपैयाँ क्षतिपूर्ति पीडितलाई भराएको विभागको तथ्यांक छ ।

यस्तै, आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा २ हजार ३ सय ८३ वटा उजुरी रोजगारपीडितले दर्ता गरेका थिए । जसमा ८ सय ८७ वटा उजुरी फर्छ्योट भएको विभागले जनाएको छ ।

यो आर्थिक वर्षमा ७५ करोड ७८ लाख ४१ हजार ८ सय बिगो दाबीसहित पीडितले उजुरी दर्ता गराए पनि १५ करोड ९४ लाख १७ हजार ८ सय ८ रुपैयाँ क्षतिपूर्ति पीडितलाई भराएको विभागको तंथ्याक छ ।

यसैगरी, आर्थिक २०७४/७५ मा २ हजार १ सय २९ वटा विभागमा ठगीका उजुरी परेका थिए । जसमा १ हजार २८ वटा मुद्दा फर्छ्योट गरेको विभागको वार्षिक प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । यो आर्थिक वर्षमा पीडितले १ अर्ब ५२ करोड २० लाख ७१ हजार २ सय ५५ रुपैयाँ बिगो दाबी गरेका थिए । जसमा २० करोड १९ लाख ९४ हजार ८ सय रुपँयाँ क्षतिपूर्ति भराउन विभाग सफल भएको थियो ।

साथै, विभागका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७५/७६ मा १५ करोड ८४ लाख ठगी भएको जनाएको छ । विगतका वर्षमा भन्दा यो वर्ष कम ठगी भएको विभागको दाबी छ । व्यक्तिगततर्फ ५६ करोड २१ लाख र संस्थागततर्फ ३९ करोड ६३ लाख ठगी भएको छ । चालु आर्थिक वर्षको ५ महिनामा करिब २० करोडभन्दा धेरै ठगीका मुद्दा विभागमा दर्ता भएका छन् ।

विभागका अनुसार २०७६/७७ मा ९७ करोड रुपैयाँबराबरका ठगीका उजुरी परेका थिए । यो वर्ष विभागले ४० करोड रुपैयाँ क्षतिपूर्ति पीडितलाई भराउन सफल भएको छ ।

२०७७/७८ मा १ अर्ब ३१ करोड रुपैयाँँको दाबी उजुरी परेको विभागले जनाएको छ । यो वर्ष पनि विभागले ५८ करोड मात्र बिगो पीडितलाई भराएको छ ।

२०७८/७९ मा ६५ करोड ७७ लाख ठगीका उजुरी दर्ता भएको विभागले आधा रकम पीडितलाई क्षतिपूर्ति भराएको थियो । यो आर्थिक वर्षमा १ हजार ७ सयभन्दा धेरै ठगीका उजुरी दर्ता भएको विभागले जनाएको छ ।

वैदेशिक रोजगारीको खोजीमा रहेका तथा काम गर्न विदेश पुगेका धेरै नेपाली युवा पीडित हुने गरेको महानिर्देशक पौडेल स्वीकार्छन् ।

वैदेशिक रोजगारी क्षेत्रका मुख्य समस्या पहिचान गरेर आगामी दिनमा समाधानका लागि प्रयास भइरहेको महानिर्देशक पौडलले बताए । उनले भने, ‘विभागले वैदेशिक रोजगार ऐन २०७४ अनुसार म्यानपावर व्यवसायीलाई र समग्र यो क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्ने गरी काम गरिरहेको छ । सरकारले वैदेशिक रोजगारीका क्षेत्रमा भइरहेको विकृति, ठगी र अन्य गतिविधि रोक्न प्रयास भएकै छन् ।’

रोजगारीका लागि जाने कामदार पनि बिनासूचना विदेशिन खोज्दा समस्या समाधान गर्न अप्ठयारो भइरहेको उनको भनाइ छ ।

वार्षिक ५ अर्ब ठगी

नेपालबाट संस्थागत र व्यक्तिगत श्रम स्वीकृति लिएर वार्षिक साढे ६ लाख युवा विभिन्न देश वैदेशिक रोजगारीका लागि जाने गरेको विभागको तंथ्याक छ । विभागका अनुसार गत आर्थिक वर्षमा ६ लाख १४ हजार युवा विदेशिएका छन् ।

वैदेशिक रोजगारीका क्षेत्रमा म्यानपावर कम्पनीबाट अप्रत्यक्ष रूपमा वार्षिक ३ अर्ब र व्यक्तिगत रूपमा २ अर्बभन्दा बढी रकम ठगी हुने गरेको छ ।

दक्षिण कोरिया र इजरायलबाहेकका देशमा म्यानपावर कम्पनीले नै कामदार पठाउँदै आएका छन् । पछिल्लो समय युरोपको रोजगारीका कामदार पठाउने भन्दै म्यानपापर एजेन्टले प्रतिकामदार ७ देखि ११ लाख रुपैयाँसम्म ठगी गरेको उजुरी विभागमा परेका छन् ।

त्यस्तै, नयाँ श्रम स्वीकृति लिएर वार्षिक साढे ३ लाख युवा खाडीका देश, मलेसिया, दक्षिण कोरिया, युरोपका देश र अफ्रिकाका केही मुलुक पुग्ने गरेका छन् ।

ती प्रत्येक कामदारसँग सरकारले तोकेको शुल्कभन्दा म्यानपावरले प्रतिकामदार २० हजारका दरले बढी लिँदा पनि वार्षिक ५ अर्ब ५० करोड ठगी भइरहेको विभागकै कर्मचारीहरूले बताउँदै आएका छन् ।

वैदेशिक रोजगारीमा जाने कामदारसँग ठगी गरेको पैसा राजनीति, भष्टाचार र विलासितामा खर्च हुँदै आएको रोजगारविज्ञ गणेश गुरुङ बताउँछन् । उनका अनुसार यसरी ठगिएको रकम सम्बन्धित मन्त्रालय, राजनीतिक दलका नेता र भौतिक विलासितामै खर्च हुने गरेको छ ।

कामदारबाट ठगिएको पैसा अवैध बाटो भएर रोजगारदाता देशका बिचौलियासम्म पनि पुग्ने गरेको उनको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, साउन ४, २०७९ २०:२२