विद्यार्थी कुट्ने निर्दयी शिक्षक, जसलाई तीन वर्षसम्म कैद हुन सक्छ

A+ A A-

एक साताअघि ललितपुरको गोदावरी नगरपालिका–१२ स्थित लिटिल स्टार इङ्लिस स्कुलका प्रिन्सिपल चक्र महर्जनले ५ कक्षामा पढ्ने एक बालकलाई मरणासन्न हुने गरी कुटपिट गरे । उक्त घटना कानुनविपरीत हुँदा पनि प्रिन्सिपल महर्जनविरुद्ध कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढेको छैन । संविधानको धारा ३९ (बालबालिकाको हक) को उपधारा ७ मा कुनै पनि बालबालिकालाई घर, विद्यालय वा अन्य जुनसुकै अवस्थामा शारीरिक मानसिक वा अन्य कुनै किसिमको यातना दिन पाइने छैन भनी उल्लेख गरिएको छ ।

तर, शिक्षकले यातना दिएको एक साताभन्दा बढी बितिसक्दा पनि पीडित परिवारले प्रिन्सिपलविरुद्ध जाहेरी दिएका छैनन् । पीडित बालक गरिब परिवारको भएकाले निःशुल्क पढाइदिने गरी घटना मिलाउन खोजिएको खुलासा भएको छ । सोही पालिकाका एक जनप्रतिनिधिले पनि विद्यालय र अभिभावकबीच मिलापत्र हुन लागेको बताए । ‘अभिभावकसँग विद्यालयले मिलापत्र गरेको कुरा आएको छ,’ एक जनप्रतिनिधिले भने, ‘पीडित अभिभावक हाम्रो सम्पर्कमा आउनुभएको छैन ।’

सम्बन्धित समाचार

ललितपुरमा पाँच कक्षामा पढ्ने बालकमाथि प्रिन्सिपलकाे राक्षसीपन, प्रहरी भन्छ- उजुरी त पराेस्

यद्यपि, पीडित पक्षले चापागाउँ प्रहरी वृत्तमा निवेदन भने दिएकाे पाइएको छ । ‘कुटपिट भएको निवेदन परेको छ । जाहेरी नपरेकाले कारबाही प्रक्रिया अगाडि बढेको छैन,’ ललितपुर प्रहरी प्रमुख शिद्धिविक्रम शाहले भने, ‘जाहेरी पर्नेबित्तिकै कारबाही गर्छौं ।’ निवेदनमा घटनाबारे सामान्य जानकारी दिइन्छ भने जाहेरीमा कानुनी रीत पुर्‍याइन्छ ।

भित्रभित्रै घटाना मिलाउन लागेपछि पीडित र पीडक दुवै पक्ष सम्पर्कमा आउन चाहेका छैनन् । उक्त घटनापछि प्रिन्सिपल महर्जन फोन अफ गरेर बसेका छन् भने पीडित विद्यार्थी र अभिभावक पनि सम्पर्कमा नआएको जनप्रनिधिहरू बताउँछन् ।

तस्वीर कृशुना मिडियाबाट लिइएकाे हाे ।

७५ हजार जरिवाना, तीन वर्षसम्म कैद

कानुनअनुसार बालबालिकामाथि दुर्व्यवहार गर्ने व्यक्तिलाई जरिवानादेखि जेलसम्मको सजायको व्यवस्था गरिएको छ । बालबालिका ऐन २०७५ को दफा ६६ को (घ) र (ङ) मा घर, विद्यालय वा जुनसुकै स्थानमा शारीरिक वा मानसिक दण्ड दिने वा अमर्यादित व्यवहार गर्ने, शारीरिक चोटपटक पुर्‍याउनेलाई बालबालिकाविरुद्धको हिंसा मानिने उल्लेख गरिएको छ ।

उक्त ऐनको दफा ७२ मा उक्त कार्य गरेमा सजायको व्यवस्था गरिएको छ । जसमा शरीरमा चोटपटक पुर्‍याएमा ७५ हजार जरिवानादेखि तीन वर्षसम्म कैद हुने व्यवस्था छ । सार्वजनिक तस्वीरमा बालकको शरीरभरि निलडाम छ । उनीमाथि प्रिन्सिपल महर्जनले स्केलले निर्घात कुटपिट गरेको आरोप छ ।

तर, विद्यार्थीलाई हिंसा गर्ने शिक्षकलाई कारबाही त परको कुरा, स्थानीय जनप्रतिनिधिसमेत खुलेर बोल्न चाहेनन् । उनीहरू घटनाबारे जानकारी नभएको र उजुरी नपरेको भन्दै पन्छिन्छन् । नगर प्रमुख गजेन्द्र महर्जनकै वडामा पर्छ उक्त स्कुल । तर, महर्जन पनि हालसम्म पीडित परिवार उजुरी दिन नआएको र आफूलाई केही जानकारी नभएको बताउँछन् । ‘उजुरी नपरेपछि केही थाहा छैन । हामीलाई जानकारी पनि छैन,’ उनी भन्छन् ।

पालिकाका एक कर्मचारी भने नगर प्रमुख र उपप्रमुख दुवै जनालाई घटनाबारे जानकारी गराएको बताउँछन् । ‘सामाजिक सञ्जाल र मिडियामा आएपछि प्रमुख र उपप्रमुखलाई जानकारी गराएका छौँ,’ नगरका एक कर्मचारी भन्छन् ।

पालिकाको न्यायिक समितिको संयोजक र बाल अधिकार हेर्ने अधिकार नगर उपप्रमुखलाई छ । तर उपप्रमुख मुना अधिकारी कुटपिट घटना प्रहरीले हेर्ने बताउँछिन् । आफ्नो क्षेत्राधिकारभित्र उक्त घटना नपर्ने उनको भनाइ छ । ‘उजुरी आएको छैन । लिखित नआइ कसरी हेर्ने ? विद्यालयमा गएर भन्ने कुरा भएन । परिवार सम्पर्कमा आउन चाहेन,’ उनी भन्छिन्, ‘कुटपिटको घटना प्रहरीले हेर्ने हो ।’

अनुसन्धान गर्दै आयोग

उक्त घटनलाई राष्ट्रिय मानवअधिकार आयोगले पनि अनुसन्धान गरिरहेको छ । विद्यालयले पीडित अभिभावक र विद्यार्थीसँग मिलापत्र गराउन खोजेको सूचना आयोगका अधिकारीहरूलाई पनि आएको छ । तर, आयोग पीडितले न्याय र यातना दिने शिक्षकलाई उन्मुक्ति दिन नहुने अडानमा छ ।

‘यो अमानवीय हो, हामीले पनि अनुसन्धान गरिरहेका छौँ । पीडितले न्याय पाउनुपर्छ । यातना दिने शिक्षकले उन्मुक्ति पाउने भन्ने हुँदैन,’ आयोगका सचिव मुरारी प्रसाद खरेलले भने, ‘पीडित बालकलाई पढाउनु पनि पर्छ । तर, अपराधीलाई उन्मुक्ति दिन मिल्दैन । प्रहरीले अनुसन्धान गर्नुपर्छ ।’

सम्बन्धित समाचार

विद्यालयमा बालक कुटपिट प्रकरण : भित्रभित्रै मिलाउन खेल

उस्तै घटना युनाइटेड एकेडेमीमा पनि

ललितपुरस्थित युनाइटेड एकेडेमीमा पनि विद्यार्थीलाई कुटपिट गरेको भिडियो सार्वजनिक भएको छ । विद्यार्थीलाई लहरै राखेर शिक्षकले कुटपिट गरेको भिडियोमा देखिन्छ भिडियो सार्वजनिक भएलगत्तै ललितपुर महानगरपालिकाले विद्यालयसँग सोधपुछ गरेको छ । सोधपुछको क्रममा विद्यालयले उक्त घटना १० वर्ष अघिको भएको बताएको छ । ‘२०६७/६८ सालतिर भलिबल खेल्दा विद्यार्थीहरूले झगडा गरेकाले सजाय दिइएको रहेछ । १० वर्षअघिको भिडियो अहिले भाइरल भएको रहेछ,’ महानगर शिक्षा शाखाकी अधिकृत सरिता पौडेलले भनिन्, ‘थप अनुसन्धान भइरहेको छ ।’

८० प्रतिशत बालबालिका हिंसाबाट प्रभावित

यी त प्रतिनिधि घटना मात्र हुन् । विद्यालयमा दैनिक यस्ता घटना हुने गरेको एक अध्ययनले देखाएको छ । नेपाल बहुसूचक सर्वेक्षण २०१४ का अनुसार, नेपालमा एक वर्षदेखि १४ वर्ष उमेरसम्मका ८० प्रतिशतभन्दा धेरै बालबालिका अनुशासनका नाममा हुने हिंसाबाट प्रभावित हुने गरेका छन् ।

विद्यालयमा आधारित विद्यार्थी स्वास्थ्य सर्वेक्षण नेपाल, २०१५ अनुसार, नेपालका १३ देखि १५ वर्षसम्मका उमेरको बीचका ५० प्रतिशतभन्दा धेरै विद्यार्थीहरूले महिनामा कम्तीमा एक दिन दुर्व्यवहारको अनुभव गरेको पाइएको थियो । सोही उमेरका करिब ४० प्रतिशत विद्यार्थीहरू सर्वेक्षण गरिएको मितिदेखि १२ महिनाअघिसम्म कम्तीमा एक पटक भौतिक रूपमै झैझगडामा सामेल भएको उक्त सर्वेक्षणले देखाएको छ ।

शिक्षकलाई सुधारगृहमा राख्नुपर्छ

विद्यार्थीमाथि कुटपिट भएको घटना एकपछि अर्को बाहिरन थालेपछि अभिभावक र सरोकारवाला निकाय पनि चिन्तित भएका छन् । अमानवीय व्यवहार गर्ने शिक्षकलाई सुधारगृहमा राख्नुपर्ने बताउँछन् शिक्षाविद् मिनाक्षी दाहाल । ‘मानवता पनि नभएको शिक्षक र विद्यालयलाई निलम्बन गर्नुपर्छ,’ उनी भन्छिन्, ‘शिक्षकमा हुनुपर्ने गुण पनि नभएका शिक्षकलाई सुधारगृहमा राख्नुपर्छ ।’

कारबाही गर्न निर्देशन

एकपछि अर्को घटना बाहिरिएपछि शिक्षा, विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले दोषीलाई कारबाही गर्न निर्देशन दिएको छ । ‘शिक्षकको आचारसंहिताविपरीतको काम गर्नेलाई कारबाही हुनुपर्छ । अभद्र व्यवहार नगर्न पनि निर्देशन दिएका छौँ,’ शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रका प्रवक्ता डिल्ली लुइँटेल भन्छन्, ‘स्थानीय प्रशासनले कानुनअनुसार कारबाही गर्छ ।’

शिक्षा नियमावलीको परिच्छेद– २२ मा शिक्षक तथा विद्यार्थीको आचारसंहिता उल्लेख गरिएको छ । जसमा नियम १२३ को उपनियम १ को (ट) मा विद्यार्थीलाई शारीरिक वा मानसिक यातना दिन नहुने उल्लेख छ । शिक्षक महासंघले पनि आचारसंहिताविपरीत काम गर्ने शिक्षकलाई कडा कारबाही गर्न माग गरेको छ । ‘आचारसंहिता नमान्ने शिक्षकलाई कडा कारबाही गर्नुपर्छ । त्यस्ता शिक्षकलाई संरक्षण गर्ने पक्षमा हामी छैनौँ,’ शिक्षक महासंघकी अध्यक्ष कमला तुलाधर भन्छिन् ।

मानसिक स्वास्थ्य जाँच आवश्यक

शिक्षकहरू अभद्र हुन थालेपछि मानसिक स्वास्थ्यको परीक्षण गर्नुपर्ने सरोकारवालाहरू बताउँछन् । ‘मानसिक स्वास्थ्यका बारेमा कसैले कुरा गरेको छैन । शिक्षक मानसिक रूपले स्वस्थ छ कि छैन हेर्नुपर्छ,’ शिक्षाविद् दाहाल भन्छिन्, ‘मानसिक स्वास्थ्य ठीक नभएको शिक्षकको डर र त्रासमा विद्यार्थीले के सिक्छ ?’

प्रकाशित मिति: सोमबार, साउन २, २०७९ १७:०६