गाईपालनबाट सबै सम्पत्ति सिध्याएर कतार पुगेका शिवलाल, गाई पालेरै बने करोडपति

गाईपालनबाट सबै सम्पत्ति सिध्याएर कतार पुगेका शिवलाल, गाई पालेरै बने करोडपति

A+ A A-

चितवनको भरतपुर महानगरपालिका– ८, धारेचोकनजिकै शिवलाल कँडेल अध्यक्ष रहेको आदर्श पशुपालन तथा दूध बिक्री केन्द्रको ठूलो गाई फार्म छ ।

उनको फार्म अवलोकन गर्न देशभरबाट विद्यार्थीदेखि किसानसम्म आइपुग्छन् । कँडेलले गाई पालेर दूध मात्रै उत्पादन गर्दैनन्, दूधबाट बन्ने परिकारदेखि गाईभैँसीलाई चाहिने पशुदाना पनि आफैँ उत्पादन गर्छन् । उत्पादित दूध सहकारी वा उद्योगलाई बिक्री पनि गर्दैनन् । फार्मवरिपरि स्थानीयस्तरमै उनको दूध खपत हुन्छ ।

कँडेलको यो नमुना गाईभैँसी फार्म कसरी यहाँसम्म आइपुग्यो, यसको एउटा रोचक कथा छ । कँडेल विगतमा चालक थिए । चालकबाट किसान, किसानबाट वैदेशिक रोजगारी, स्वदेश फर्किएर फेरि चालक र अहिले किसानी जीवनयापन गरिरहेका कँडेलको विगत धेरै उत्तरचढावमा बित्यो । उनको निवास भरतपुर– ८, गौरीगञ्जमा छ ।

कँडेलले २०४९ सालदेखि ट्रक र बस चलाए । ०५५ सालबाट भरतपुरमा गाईपालन सुरु गरे । ‘गाडी चलाउँदाचलाउँदै अब गाई पाल्छु भनेर किसानी पेसामा हामफालेँ,’ कँडेलले सुनाए । सुरुवातमा २० वटा गाई खरिद गरेर फार्म खोले । त्यतिबेला २० वटा गाईको फार्म ठूलै लगानीको व्यवसायमा पर्थ्यो । उनले ४–५ वर्ष गाईपालन गरे ।

चालक पेसाबाट सिधै गाईपालन गरेका कँडेल ऋणले थला परे । ‘त्यतिबेला अहिलेको जस्तो दूधको बजार थिएन । भारतको पाउडर दूधले बजार कब्जा गरेको थियो । मिल्क होलिडेका कारण र कृष्णभिरमा पहिरो जाँदा दूध बिक्री हुन सकेन,’ कँडेलले पुरानो कुरा सम्झिए । कृष्णभिरमा पहिरो गएपछि हप्ता दिनसम्म दूध बिक्री नहुने समस्याले उनी थलिए ।

गाईपालनमा डुबेपछि आफ्नो पैतृक सम्पत्ति सकिएको कँडेलले बताए । ‘केही कमाइन्छ कि भनेर गाई पालेको थिएँ, घाटा लगेर पैतृक सम्पत्ति मात्रै त्यतिबेलाको २०–२२ लाख बेचेँ । सम्पत्ति सकिएर पनि ११ लाख थप ऋण लाग्यो मलाई,’ उनले सुनाए, ‘ऋणले डाँडो काट्न थालेपछि भने अब यसरी हुँदैन भनेर विदेश गएँ । ऋण गरेर व्यवसाय गरेकाले आफूलाई ऋणले थप थिचेको उनको भोगाइ छ ।

कँडेल २०६० सालमा क्रेन अप्रेटरमा कतार पुगे । क्रेन अप्रेटर भएपछि उनको मासिक कमाइ मात्रै १ लाख थियो । विदेशको कमाइले ११ लाख ऋण तिरेको उनले सम्झिए । ‘विदेशमा म गाईपालनबाट किन डुबेँ भनेर सधैँ चिन्तामा हुन्थेँ,’ उनी भन्छन् । कतार बसुञ्जेल उनलाई गाईबाट डुबेको पीडाले छोडेन । करिब ५–७ वर्षको कतार बसाइपछि उनी स्वदेश फर्किए ।

कँडेल भन्छन्, 'कतारमा पनि स्वदेश पुगेर गाई नै पाल्छु भन्ने आँट जाग्थ्यो ।' नेपाल फर्किएपछि कँडेलले भरतपुर– ८, गौरीगञ्जमा फेरि १० वटा गाई हालेर फार्म सुरु गरे । ‘पहिला ऋण गरेर फार्म खोलेको थिएँ । कतारबाट आएपछि आफ्नै पैसाले गाई किनेर फार्म खोलेको हुँ,’ कँडेलले भने । पहिला गाईले नै डुबाएको उनलाई दोस्रोपटकको गाईपालनबाट भने सोचेअनुसार राम्रो आम्दानी भयो । करिब ३ वर्ष गौरीगञ्जमा गाईपालन गरेका कँडेलले यसलाई थप बृहत् बनाउने योजना बुने ।

गाईपालनबाट फाइदा भएपछि हौसिएका कँडेललाई फार्म ठूलो बनाउन थप चार जनाको साथ मिल्यो । उनी अहिले भने पाँच जनाको साझेदारीमा आदर्श पशुपालन तथा दूध बिक्री केन्द्र प्रालि खोलेर गाई फार्म सञ्चालन गरिरहेका छन् । कम्पनीको अध्यक्षमा उनै कँडेल छन् । उनलाई भरतमणि न्यौपाने, कृष्ण शर्मा ढकाल, कृष्ण लामिछाने र आरपी पौडेलको व्यावसायिक सहयोग छ । पाँच जना मिलेर आदर्श पशुपालन तथा दूध बिक्री केन्द्रलाई चितवनकै नमुना फार्मका रूपमा स्थापित गरेका छन् ।

साझेदार पाँच जनाकै आ–आफ्नो जिम्मेवारी छ । पशुचौपाया हेर्ने, दाना उत्पादन गर्ने, बजार व्यवस्थापन गर्ने, दूधका परिकार बनाउनेलगायतका काम भाग लगाएर आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्नेमा पाँचै जना दैनिक लाग्छन् । फार्ममा दूधबाट दही, घ्यु, पनिर, मही, बटर र क्रिम बनाउने गरिएको छ । कँडेलले फार्ममा नौ जनालाई रोजगारी दिएका छन् । फार्ममा हाल माउ गाई ४५ वटा, ब्याउने बाछी ३० वटा, कोरली बाछी ३४ वटा, भैँसी ३५ वटा र एउटा राँगो छन् । हाल दैनिक ४ सय लिटर दूध उत्पादन गर्ने गरेको कँडेल बताउँछन् ।

२०७४ मा ४० लाख लगानी गरेर सुरुवात गरिएको आदर्श पशुपालन तथा दूध बिक्री केन्द्र प्रालिमा हाल करिब ३ करोडको लगानी पुगेको उनले जानकारी दिए । केन्द्रसँग १ करोड ३० लाख ऋण अझै छ । ४ वर्षसम्मको आम्दानी २ करोड ७० लाख पनि फार्ममै लगानी गरिएको कँडेलले बताए ।

‘जति कमायो, सबै फार्ममै लगानी भइरहेको छ । हाम्रो ३ करोडको सम्पत्ति नै यही हो । यसमा अझै लगानी थप्दैछौँ,’ उनले भने । उनले पहिला गाईपालनबाट सम्पत्ति सकिए पनि विदेशबाट आएपछि फेरि गाईपालन गरेरै घरजग्गा किनेको बताए ।

फार्मबाट मासिक ९ लाख आम्दानी हुने गरेको उनी बताउँछन् । २ बिघा क्षेत्रफलमा घाँस लगाइएको छ । फार्मले आर्थिक वर्ष २०७६/०७७ मा बागमती प्रदेशको कृषि तथा पशुपन्छी विकास मन्त्रालयबाट व्यावसायिक गाईभैँसी प्रवर्द्धन कार्यक्रमअन्तर्गत ५ लाख रुपैयाँ अनुदानसमेत पाएको थियो । अनुदानबाट गोठ सुधारलगायतको काम गरिएको कँडेलले सुनाए ।

तर उनी अनुदानका नाममा पैसा दिन नहुने तर्क राख्छन् । ‘सरकारले अनुदानका नाममा पैसा बाँड्ने हैन, हामीलाई प्राविधिक ज्ञानसँगै कृषि तथा पशुपालनका लागि आवश्यक यन्त्र, उपकरण दिनुपर्छ,’ उनले भने । उनले पहुँचवालाहरूले मात्रै अनुदान लगेको भन्दै वास्तविक किसानको अनुदान लिने निकायसम्म पहुँच नै नपुगेको र उनीहरूले पाए पनि थोरै पाएको गुनासो गरे ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार ३०, २०७९ ०६:१५