२० वर्षदेखि निरन्तर डाक्टरको लाइसेन्स परीक्षा दिइरहे तर फेल भइरहे

A+ A A-

उनीहरूले २० वर्षअघि एमबीबीएस अध्ययन पूरा गरे । तर, अहिलेसम्म पनि नेपाल मेडिकल काउन्सिल (एनएमसी)ले लिने चिकित्सक दर्ता प्रमाणपत्र (लाइसेन्स) परीक्षामा उत्तीर्ण भएका छैनन् । बिरामीको उपचारमा संलग्न हुन एनएमसीले लिने परीक्षा उत्तीर्ण हुनु अनिवार्य छ ।

एनएमसीले हरेक चार महिनामा एमबीबीएस उत्तीर्ण विद्यार्थीको लाइसेन्स परीक्षा लिन्छ । यस्तो परीक्षामा २० वर्षदेखि उनीहरू नबिराई सहभागी भने भइरहेका छन् । उनीहरूको परिचय र ठेगाना खुलाउन एनएमसीले चाहेन । एनएमसीका रजिस्ट्रार डा. कृष्ण अधिकारी भन्छन्, ‘सन् २००२ देखि लगातार परीक्षामा सहभागी भइरहेकाहरू छन् ।’

एनएमसीले गत जेठ १२ देखि १४ गतेसम्म लिएको लाइसेन्स परीक्षामा १४ सय ९४ जना सहभागी थिए । जसमा मेडिकलतर्फ ११ सय ५४ जना र डेन्टलतर्फ ३ सय ४२ जना थिए । तर, लाइसेन्स परीक्षामा सामेल १४ सय ९४ जनामध्ये ११ सय जना पटकपटक फेल भएकाहरू थिए । मेडिकलतर्फ जाँच दिएका कुल संख्यामध्ये ७० प्रतिशत फेल भएका छन् । डेन्टलतर्फको नतिजा पनि उत्साहजनक छैन । साढे ३ सय परीक्षार्थीमध्ये १ सय १३ (३३.०४%) जना मात्र उत्तीर्ण भए । यसअघि २०७८ पुसमा काउन्सिलले लिएको परीक्षामा मेडिकल र डेन्टलतर्फ गरी ४८.७ प्रतिशत विद्यार्थी उत्तीर्ण भएका थिए ।

पछिल्लो परीक्षामा उत्तीर्ण प्रतिशत ३० मा झरेपछि डाक्टरी पढाइको गुणस्तर र काउन्सिलले लिएको परीक्षामाथि गम्भीर प्रश्न उब्जिएको छ । उत्तीर्ण प्रतिशत घट्नुको कारण के हो त ? ‘११ सय त रिपिटरहरू थिए । २०औँ पटक, १०औँ पटक परीक्षा दिनेहरू धेरै भएकाले अनुत्तीर्ण प्रतिशत बढेको हो,’ काउन्सिलका रजिस्ट्रार डा. अधिकारी भन्छन् । तर, विज्ञहरू विद्यार्थी भर्नाकै क्रममा त्रुटि देख्छन् । ‘क्रिम विद्यार्थी भर्ना गरिएन । विद्यार्थीको रुचि छ छैन जाँच लिइएन,’ प्राध्यापक डा. जगदीश अग्रवाल भन्छन्, ‘अनुत्तीर्ण प्रतिशत अझै बढेर जान सक्छ ।’

भर्ना हुनुअघि पाटन एकेडेमी अफ हेल्थ साइन्सेजले विद्यार्थीको रुचि, मनोविज्ञान मापन गर्ने एप्टिच्युड जाँच लिने गरेको स्मरण गर्छन् उनी । ‘अहिले एप्टिच्युड अलपत्र परेको छ । यसको जाँच नलिनु कमजोरी हो,’ उनी भन्छन् ।

कहाँ छ कमजोरी ?

यद्यपि, फ्रेस विद्यार्थी पनि अनुत्तीर्ण नभएका भने होइनन् । तीमध्येका एक हुन् काठमाडौं गौशालाका रमेश डंगोल (नाम परिवर्तन) । बंगलादेशमा एमबीबीएस अध्ययन पूरा गरेर उनी लाइसेन्स परीक्षामा सहभागी हुन नेपाल आएका थिए । तर अनुत्तीर्ण भए । अनत्तीर्ण हुनुको दोष काउन्सिललाई दिन्छन् उनी र उनका अभिभावक । ‘बच्चा कमजोर होइन । बंगलादेशको सरकारी कलेजमा राम्रोसँग उत्तीर्ण भएको बच्चा काउन्सिलको परीक्षामा अनुत्तीर्ण भयो,’ उनका बुबा भन्छन्, ‘परीक्षा प्रणालीमा त्रुटि छ । एमबीबीएसको विद्यार्थीलाई एमडीको प्रश्न सोधिएको छ । बाहिर पढेर आएकालाई फेल गर्ने रणनीति हो ।’

लाइसेन्स परीक्षामा अनुत्तीर्ण उनी ‘फ्रस्ट्रेसन’ भएर बंगलादेश नै फर्किए । हाल उतैबाट अस्ट्रेलिया जाने तयारीमा छन् । ‘पढाउन ४०–५० लाख खर्च लाग्यो । तर, नेपालको परीक्षा प्रणालीले फ्रस्ट्रेसन बनाएर विदेश पठायो,’ उनका बुबा गुनासो गर्छन् । तर, काउन्सिल भने आफ्नो परीक्षा प्रणालीमा त्रुटि नभएको दाबी गर्छ ।

त्यसो त विद्यार्थी र उनीहरूका अभिभावकले मात्र होइन, एनएमसीको लाइसेन्स परीक्षाबारे संसदमा समेत कुरा उठेको थियो । सांसद गंगा चौधरीले गत २९ जेठमा संसदमा भनेकी थिइन्, ‘मेडिकल काउन्सिलमा बेथिति छ । त्यो ठाउँमा गएर हेर्नुहोस्, एउटै लेभलको परीक्षामा फरक–फरक प्रश्न आउँछ । बिहान अर्को, दिउँसो अर्को, साँझ अर्को पेपर आउँछ । दुःख गरेर पढाए, आमाबुबाले । काउन्सिल कमिसनको खेलमा रमाइरहेको छ ।’

सांसद चौधरीले संसदमा एनएमसीमाथि संगीन आरोप लगाउनुको कारण भने उनकै छोरासमेत बारम्बार अनुत्तीर्ण हुनु रहेको काउन्सिलको दाबी छ । ‘उहाँका छोरा तीनपटक परीक्षामा फेल भएका हुन् । त्यसैको आक्रोश संसदमा पोखेको हो,’ काउन्सिलका एक पदाधिकारी भन्छन् । एनएमसीले संसदको अभिलेखबाट सांसद चौधरीको रेकर्ड हटाउन संसदलाई पत्र लेख्ने तयारी पनि गरिरहेको छ । तर, सांसद चौधरीले भने आफूले आफ्नो छोराको मात्र नभएर सबै विद्यार्थी र अभिभावकको कुरा राखेको शिलापत्रसँग बताइन् ।

अभिभावक र विद्यार्थीले प्रश्नपत्र ठीक भएन भन्नु सान्दर्भिक नहुने काउन्सिलको भनाइ छ । ‘बुबाआमा र विद्यार्थीले प्रश्न सही या गलत भन्न मिल्दैन । ४०–५० जनाको विज्ञ टिमले प्रश्न बनाएको हुन्छ । विज्ञले भनेको मान्ने हो,’ रजिस्ट्रार अधिकारी भन्छन्, ‘छोराछोरी नपढ्ने अनि दोष परीक्षा प्रणाली र प्रश्नपत्रलाई दिएर हुन्छ ?’

लाइसेन्स परीक्षामा विद्यार्थीले २२ वटा विषयको परीक्षा दिनुपर्ने हुन्छ । कम्प्युटरबाट लिइने परीक्षामा विद्यार्थीले टिकमार्क लगाउने हो । ५० प्रतिशत ल्याएमा उत्तीर्ण हुन्छ । रजिस्ट्रार अधिकारी भन्छन्, ‘विद्यार्थी नै कमजोर भएकाले असफल दर बढी भएको हो । काउन्सिलले लिने परीक्षा स्ट्यान्डर्ड छ ।’

तर, काउन्सिलका पदेन सदस्यसमेत रहेका नेपाल चिकित्सक संघका अध्यक्ष डा. लोचन कार्कीको मत भने फरक छ । ‘सिलेबसमा मेडिसिन, सर्जरी, गाइनो बेसिक साइन्सबाट कतिकति प्रतिशत प्रश्न सोध्ने भनेर निर्धारण गरिएको छ । प्रश्न भने सिलेबसअनुसार आएको देखिँदैन,’ उनी भन्छन् । अभिभावक र विद्यार्थीको गुनासो पनि सिलेबसअनुसार प्रश्न नसोधिएकोमा छ ।

एमबीबीएस र एमडी लेभललाई कस्तो प्रश्न सोध्ने त्यो छुट्याउनुपर्ने तर्क गर्छन् डा. कार्की । ‘एमबीबीबीएसकाले यति जान्नैपर्ने, यति जान्दा हुन्छ, यो नजाने पनि फरक पर्दैन भनेर छुट्याउनुपर्छ । यस्ता प्रश्न कति प्रतिशत हुने भन्ने प्रस्ट छैन । नजाने पनि हुने जटिल प्रश्नलाई हटाउनुपर्छ,’ उनी भन्छन् ।

तर, काउन्सिल प्रश्नपत्रभन्दा पनि विद्यार्थीलाई नै दोष दिन्छ । हाल लाइसेन्स परीक्षामा सहभागी भएका विद्यार्थीहरू ६ वर्षअघि मेडिकल कलेज भर्ना भएकाहरू हुन् । त्यतिबेला चरम बेथिति थियो । शुल्क निर्धारण थिएन । यहाँ नाम निकाल्न नसकेपछि विदेश गएर पढ्ने धेरै थिए । ‘तिनै विद्यार्थी अहिले लाइसेन्स लिन आउँदा अनुत्तीर्ण भएका हुन्,’ रजिस्ट्रार डा. अधिकारी भन्छन् ।

फेल हुनेमा विदेशमा पढेका धेरै

काउन्सिलका अनुसार अनुत्तीर्ण हुनेहरूमा धेरै विदेशमा एमबीबीएस पढेर आएकाहरू छन् । यसको अर्थ नेपालमा पढेका पनि फेल नभएका भने होइनन् । ‘तुलनात्मक रूपमा विदेशमा पढेर आएकाहरू फेल हुने धेरै छन्,’ रजिस्ट्रार अधिकारी भन्छन् ।

बाहिरका सबै कलेज नराम्रा हुँदैनन् । तर, यताबाट जाँदा नै कमजोर विद्यार्थी गएको र कमजोर कलेजमा भर्ना भएकाले लाइसेन्स परीक्षामा अनुत्तीर्ण भएको मत राख्छन् प्राध्यापक डा. जगदीश अग्रवाल । जथाभावी डाक्टरी पढ्न बाहिर जाने लर्कोलाई रोक्नुपर्ने बताउँछन् उनी । ‘बाहिर जानेको संख्यामा कटअप गर्नुपर्छ । जनताको स्वास्थ्यसँग जोडिएको कुरा छ,’ उनी भन्छन्, ‘नियमनकारी निकाय प्रभावकारी हुनु जरुरी छ ।’

फ्रेस ब्याच आउँदा उत्तीर्ण बढी

काउन्सिलले वर्षमा तीनपटक चारचार महिनाको फरकमा लाइसेन्स परीक्षा लिन्छ । वर्षको पहिलोपटक लिइने परीक्षामा उत्तीर्ण हुने विद्यार्थीको संख्या भने अरुभन्दा बढी हुन्छ । यसको कारण फ्रेस ब्याचका विद्यार्थी संलग्न हुनु हो ।

‘वर्षको पहिलो परीक्षामा उत्तीर्ण प्रतिशत धेरै हुन्छ । दोस्रो र तेस्रो परीक्षामा अनुत्तीर्ण धेरै हुन्छन्,’ डा. अधिकारी भन्छन्, ‘दोस्रो र तेस्रो परीक्षामा अघिल्लोपटक फेल भएकाहरू सहभागी हुने भएकाले अनुत्तीर्ण प्रतिशत बढी देखिन्छ ।’

अनुत्तीर्ण विद्यार्थीकै लागि काउन्सिलले वर्षमा तीनपटक परीक्षाको सुविधा दिएको हो । ‘इन्टर्नसिप गर्दागर्दै पनि परीक्षा दिन सक्छन् । समय खेर नजाओस् र फेल भएकाले पनि फेरि परीक्षा दिन पाऊन् भनेर वर्षमा तीनपटक परीक्षाको अवसर दिइएको हो,’ रजिस्ट्रार डा. अधिकारी भन्छन् ।

कलेजमा पास, काउन्सिलमा फेल किन ?

बर्सेनि २ हजार विद्यार्थीले चिकित्सा शिक्षा अध्ययन गर्छन् । उनीहरू मेडिकल कलेजमा राम्रो अंक ल्याएर उत्तीर्ण पनि हुन्छन् । तर, काउन्सिलको परीक्षामा भने अनुत्तीर्ण हुन्छन् । यसको दोष सम्बन्धित मेडिकल कलेजलाई दिन्छ काउन्सिल । ‘कलेजमा बेथिति छ । प्राइभेट कलेजको त व्यापार पनि हो । चिट चोराएर पास गराउँछ । काउन्सिलको परीक्षामा आएपछि दूधको दूध, पानीको पानी छुट्टिएको हो,’ काउन्सिलका एक सदस्य भन्छन् ।

विज्ञहरू भने विश्वविद्यालयले चिकित्सा शिक्षा अध्यापनका लागि सम्बन्धन बाँडेकाले पढाइ गुणस्तरीय नभएको बताउँछन् । ‘चिकित्सा शिक्षाको गुणस्तरका लागि फ्याकल्टी शिक्षक महत्त्वपूर्ण हुन्छ । कुशल चिकित्सक हुनु र योग्य शिक्षक हुनुमा फरक पर्छ,’ प्राध्यापक डा. अग्रवाल भन्छन्, ‘चिकित्सा शिक्षा अध्यापन गराउने शैली पुरानो छ । शिक्षक र पठनपाठन संस्कृति अपग्रेड हुनुपर्छ ।’

काउन्सिलको परीक्षामा विद्यार्थी किन असफल भए, यसको जवाफ चिकित्सा शिक्षा आयोग र मेडिकल कलेजहरूले दिनुपर्ने काउन्सिलका सदस्यहरू बताउँछन् । ‘मानिसको जीवन र मृत्युको कुरा छ । पास प्रतिशत बढाउन काउन्सिलको परीक्षामा कम्प्रोमाइज गर्न मिल्दैन,’ काउन्सिल सदस्य डा. तोसिमा कार्की भन्छिन् ।

तर, आयोग काउन्सिलको परीक्षा आफूहरूले नहेर्ने बताउँछ । ‘काउन्सिलको परीक्षा आयोगले हेर्दैन । आयोग गठन भएर काम सुरु गरेको दुई वर्ष भयो । यसको नतिजा आउन ५ वर्ष लाग्छ,’ आयोगका उपाध्यक्ष डा. श्रीकृष्ण गिरी भन्छन् ।

काउन्सिल पनि अबको तीन वर्षपछि सही नतिजा आउने दाबी गर्छ । ‘योग्यता र क्षमता भएका विद्यार्थी प्रवेश परीक्षा पास भएर विदेश गएका छन् । ती विद्यार्थी तीन वर्षपछि लाइसेन्स लिन आउँछन् । त्यसपछि सही नतिजा आउँछ,’ रजिस्ट्रार डा. अधिकारी भन्छन् ।

परीक्षामा थप कडाइ गर्दै काउन्सिल

लाइसेन्स परीक्षालाई थप कडाइ गर्ने तयारी काउन्सिलले गरेको छ । हाल परीक्षामा टिकमार्क मात्र लगाउने अभ्यास छ । तर, अब ‘प्राक्टिकल स्किल’को पनि जाँच लिने तयारी थालेको बताउँछन् रजिस्ट्रार डा. अधिकारी । ‘अहिलेसम्म स्किलको जाँच लिएको छैन । एउटा डाक्टरले सुइ लगाउन जानेको छ, छैन ? ब्लड प्रेसर जाँच्न जानेको छ छैन ? यस्ता स्किलको पनि परीक्षा लिन्छौँ,’ उनी भन्छन् ।

सैद्धान्तिक ज्ञानको मात्र परीक्षा लिँदा डाक्टरको लाइसेन्स पास गर्ने दर ३० प्रतिशत हाराहारी छ । यसमा अब व्यावहारिक सीपको पनि परीक्षा लिँदा उत्तीर्ण प्रतिशत अझै घट्ने बताउँछन् प्राध्यापक डा. अग्रवाल । ‘मुटु थिचेर उपचार गरिने सीपीआरको सीप छ छैन ? अहिलेसम्म हेरेको छैन । सैद्धान्तिक परीक्षा भएको छ । सीपको पनि लियो भने के होला ?,’ डा. अग्रवाल प्रश्न गर्छन् ।

सम्बन्धित समाचार

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असार २४, २०७९ १७:५९