सगरमाथा आधारशिविर सार्न सम्भव छ ?

आधारशिविर ।

A+ A A-

विश्व तापमान वृद्धिका कारण हिमपहिरोलगायतका प्राकृतिक प्रकोपको खतरामा परेको भन्दै सरकारले सगरमाथा आधार शिविरलाई नै सार्ने तयारी थालेको छ । तर, यस्तो तयारीबारे बहुसंख्यक सरोकारवाला भने बेखबर छन् ।

पर्यटन विभागका महानिर्देशक तारानाथ अधिकारीका अनुसार स्थानीयवासी, विज्ञ र पर्वतारोहणसँग आबद्ध केही व्यक्तिहरूबाट आधार शिविर सार्नुपर्ने कुराकानी आएको छ । ‘तर यो एकदमै प्रारम्भिक चरणमा छ । अनौपचारिक कुराकानी मात्र भइरहेको छ,’ उनले शिलापत्रसँग भने ।

विभागले आधारशिविर स्थानान्तरण गर्नेबारे पहिलो चरणमा सरोकारवालाबाट आएका सुझावहरूलाई एकीकृत गर्न एउटा प्रारम्भिक कमिटी बनाउनेछ । ‘त्यसपछि विशेषज्ञसहितको अध्ययन समिति बनाउने प्रस्ताव मन्त्रालयमा पेस गर्ने हाम्रो योजना छ,’ अधिकारीले भने ।

विशेषज्ञको समितिले आधारशिविर सार्न उपयुक्त देखेमा सरकारले मन्त्रिपरिषद्‌बाट निर्णय गर्नुपर्ने अधिकारीले बताए । सगरमाथा आधारशिविरको ‘ग्लासियर’ छेउछाउ अत्यधिक फोहोर हुँदा र ग्लासियर पग्लिने क्रम पनि बढ्दा त्यहाँ हिमपहिरोलगायतका प्राकृतिक विपत्तिको जोखिम रहेको सुझाव आइरहेको अधिकारी बताउँछन् ।

सगरमाथाको उचाइ नाप्न खटिएका नापी अधिकृत खिमलाल गौतमको टोलीले आधार शिविर सार्नुपर्ने मौखिक प्रस्ताव राखेपछि विभागमा यसले गति पाएको हो । ‘खिमलालजीले यसबारे अलि सिरियस रूपमा उठाउनुभयो । केही स्थानीय शेर्पाले पनि त्यही विचार राख्नुभयो,’ अधिकारी भन्छन् । गौतम सगरमाथाको उचाइ नाप्ने नेपाली टोलीको नेतृत्व गर्दै ०७६ मा सगरमाथा चढेका नापी अधिकृत हुन् ।

त्यसबेला नेपाल र चीनले छुट्टाछुट्टै सगरमाथाको उचाइ नापेका थिए । ०७७ मा दुवै देशले सगरमाथाको उचाइ संयुक्त रूपमा घोषणा गरेका थिए, ८,८४८.८६ मिटर ।

सरोकारवाला कसैलाई थाहा छैन

सगरमाथाको आधारशिविर स्थानान्तरण गर्ने नेपालको तयारीबारे अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यममा तीव्र रूपमा प्रचार भए पनि यसबारे आरोहणसम्बन्धी नेपालका सरोकारवाला कुनै पनि संघसंस्थाले भने आधिकारिक रूपमा थाहा नभएको बताएका छन् ।

नेपाल पर्वतारोहण संघका अध्यक्ष निमा नुरु शेर्पाले यसबारे अनभिज्ञता प्रकट गरे । ‘मैले पनि सञ्चारमाध्यममा आएपछि थाहा पाएको हुँ,’ उनले शिलापत्रसँग भने, ‘पर्यटन विभागले हामीसँग यसबारे कुनै सल्लाह मागेको छैन । विभागसँग हामी चाँडै बैठक बस्छौँ । त्यसबेला योबारे कुरा गर्छौं ।’

एक्सपेडिसन अपरेटर्स एसोसिएसनलाई समेत सगरमाथा आधारशिविर सार्नेबारे केही थाहा छैन । एसोसिएसनका अध्यक्ष डम्बर पराजुली आधारशिविर स्थानान्तरणका विषयमा सरोकारवाला सबैको रायका आधारमा निचोडमा पुग्नुपर्ने बताउँछन् । ‘कसैलाई यो ठीक लाग्ला कसैलाई बेठीक । तर, कम्तीमा यसबारे बृहत् छलफल, बहस भने हुनुपर्छ,’ उनी भन्छन्, ‘यसबारे लहडमा निर्णय गर्नुहुँदैन ।’

अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा सकारात्मक सन्देश जान पनि आरोहणसँग सम्बन्धित सबै पक्ष बसेर साझा निष्कर्षमा पुग्नुपर्ने पराजुलीको भनाइ छ । एसियन ट्रेकिङका अध्यक्ष एवं पर्वतारोहण संघका पूर्वअध्यक्ष आङछिरिङ शेर्पा त कसैलाई चर्चामा आउन मन लागेर आधारशिविर सार्नुपर्ने मत राखेको दाबी गर्छन् ।

‘५०औँ वर्षदेखि यो क्षेत्रमा काम गर्दा हामीले आधारशिविर सार्ने अर्को ठाउँ देखेका छैनौँ,’ उनी भन्छन्, ‘आरोहण दलका मानिसहरू अट्ने अर्को ठाउँ कहाँ कसरी तयार गर्ने ? कसैलाई चर्चामा आउन मन लाग्याे भन्दैमा असम्भव कुरा सम्भव हुँदैन ।’ आङछिरिङ विश्व पर्वतारोहण महासंघका मानार्थ सदस्यसमेत हुन् ।

सवाल अन्तर्राष्ट्रिय मान्यताको

हिमाल आरोहण यस्तो विषय हो, जसको मोल नेपालमा भन्दा बढी अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा छ । त्यसमाथि पनि भूगोलकै सबैभन्दा अग्लो हिमाल सगरमाथाको विषयले संसारको ध्यान तान्छ । त्यसैले नेपालले सगरमाथाको आधारशिविर सार्ने निर्णयमा पुग्नुअघि अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता पाउने/नपाउने विषयमा समेत गम्भीर हुनुपर्ने एक्सपेडिसन अपरेटर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष पराजुली बताउँछन् ।

अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता पाउन विश्व पर्वतारोहण महासंघको भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ । नेपालमा ८ हजार मिटरभन्दा अग्ला १४ वटा हिमाल रहेको नेपाल सरकारले घोषणा गरिसकेको छ । ८ हजार मिटरभन्दा अग्ला हिमाल कञ्जनजंघा रेन्जमा चारवटा र सगरमाथा रेन्जमा दुईवटा रहेको भन्दै नेपालले आरोहणसमेत खुला गरेको छ । नेपाल हिमाल पिक प्रोफाइलमा नेपालमा ८ हजार मिटरभन्दा माथि उचाइका १४ वटा हिमालको सूची दिइएको छ । जसमध्ये कञ्चनजंघा रेन्जमा रहेका यालुङ खाङ, कञ्चनजंघा सेन्ट्रल, कञ्चनजंघा साउथ, यालुङ खाङ पश्चिम हिमाल छन् । खुम्बु र महालंगुर रेन्जमा ल्होत्से मिडल र ल्होत्से सार गरी दुई हिमाल छन् ।

महासंघले सन् २०१२ देखि नै ८ हजार मिटरभन्दा अग्ला हिमाललाई अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता दिनेबारे सम्भाव्यताको खोजी गर्ने परियोजना ल्याएको थियो, जसलाई एआरयुजीए प्रोजेक्ट नाम दिइएको छ । महासंघको यस्तो परियोजनापछि नै नेपालमा थप ६ वटा यस्ता अग्ला हिमाल रहेको बताइएको छ । पाकिस्तानले समेत ८ हजार मिटर अग्लो अर्को हिमाल रहेको प्रस्ताव महासंघमा गरेको छ । तर, महासंघले भने अझै पनि यो विषयलाई टुंग्याएको छैन ।

नेपालले मान्यताका लागि औपचारिक खबर गरेपछि यी हिमालको मापन मापदण्डबारेको विस्तृत विवरण महासंघले मागेको थियो । ‘म नेपाल पर्वतारोहण संघको कार्यसमितिमा भएको बेला पनि हामीले महासंघले यी ६ वटा हिमालको उचाइबारे बोलिदिओस् भनेका थियौँ,’ नेपालबाट महासंघको सदस्यमा प्रतिनिधित्व गर्ने कुलबहादुर गुरुङ भन्छन्, ‘तर अहिलेसम्म उसले केही भनेको छैन ।’

सगरमाथाको उचाइका विषयमा समेत महासंघले यसअघि चीन र अमेरिकाको एकल दाबीलाई मान्यता दिएको थिएन । अमेरिकाले सन् १९९९ मा सगरमाथाको उचाइ ८ हजार ८ सय ५० मिटर निकालेको थियो । त्यसपछि सन् २००४ मा चीनले अमेरिकाको भन्दा ६ मिटर कम उचाइ मापन गर्‍यो । सन् २००५ मा अमेरिकाले आफ्नो नापलाई आधिकारिकता दिन महासंघमा प्रस्ताव गर्‍यो । चीनले पनि छुट्टै प्रस्ताव पठायो । चीनले आफ्नो भूमिबाट सगरमाथा चढ्नेहरूलाई आफूले नापेको ८ हजार ८ सय ४४ मिटर उचाइ राखेर प्रमाणपत्र दिएको थियो । यो क्रम सन् २०१५ सम्म चल्यो ।

महासंघले सन् २०१० मा भने जुन देशले जे कायम गर्छ, त्यसैलाई मान्ने भनिदिएर चीन र अमेरिका दुवैको दाबीलाई मानेन ।

सगरमाथामा राजनीतिः एक दशक यसरी भिडे चीन र अमेरिका

एक्सपेडिसन अपरेटर्स एसोसिएसनका अध्यक्ष पराजुली नयाँ पत्ता लागेका हिमालकै हालत हुन सक्ने जोखिम देख्छन्, सगरमाथा आधारशिविर सार्ने तयारी पनि । कानुनी रूपमा सगरमाथाको आधार शिविर सार्ने विषय नेपालको क्षेत्राधिकार भए पनि महासंघले सैद्धान्तिक रूपमा त्यसलाई गलत भनिदिएमा विश्व आरोहण बजारमा नेपालको छवि खराब हुने उनको मत छ । ‘महासंघलाई समेत आधारशिविर सार्नेबारे पहिला कन्भिन्स गराउनुपर्ने खाँचो छ,’ पराजुली भन्छन् ।

महासंघका नेपाल सदस्य कुलबहादुर गुरुङ पर्यावरण संरक्षण, हिमालको संस्कृतिजस्ता विषय महासंघको एजेन्डा नै भएकाले जलवायु परिवर्तनका कारण आधार शिविर सार्ने विषय उसको पनि सरोकार भएको बताउँछन् । ‘हिमालको पर्यावरण जोगाउन हामी जागरुक भएका छौँ । तर, यसलाई स्थानीय, राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा छलफलमा लगेर निर्णयमा पुग्नुपर्छ,’ उनी भन्छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, असार १६, २०७९ १८:२६