निवर्तमान श्रममन्त्रीसँग १० मिनेट, श्रम–रोजगारी क्षेत्रकै समस्यामाथि संवाद

निवर्तमान श्रममन्त्रीसँग १० मिनेट, श्रम–रोजगारी क्षेत्रकै समस्यामाथि संवाद

A+ A A-

सोमबार निवर्तमान श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षामन्त्री कृष्णकुमार श्रेष्ठ श्रम मन्त्रालयबाट बिदा भए । नेकपा एकीकृत समाजवादीले शेरबहादुर कुँवरलाई श्रममन्त्रीका लागि सिफारिस गरेर पठाएपछि उक्त मन्त्रालयको जिम्मेवारीमा कुँवर पुगे र गत असोजमा श्रममन्त्रीमा नियुक्त भएका श्रेष्ठ मन्त्रालयबाट बिदा भए ।

समाजवादीले कुँवरलाई २१ दिनअघि नै श्रममन्त्रीमा सिफारिस गरेको थियो । तर, पार्टीभित्र मन्त्री हेरफेरको विषयमा विवाद बढेपछि उनीहरूले तत्काल शपथ लिन पाएका थिएनन् । यो विवादको फाइदा श्रममन्त्री श्रेष्ठले पनि लिन पाए ।

उनले छोटो समयमा श्रमिकका पक्षमा राम्रै काम गरेका छन् । तत्कालीन श्रममन्त्री गोकर्ण विष्टपछाडि श्रमिकका पक्षमा राम्रो काम गर्ने मन्त्रीमा उनी पनि दर्ज भएका छन् । श्रम मन्त्रालयमा बिदा लिन आएका श्रेष्ठसँग मेरो सोमबार बिहान ८ः५८ बजे भेट भयो । म पनि श्रम मन्त्रालयमा उनकै बिदाइको रिपोर्टिङका लागि पुगेको थिएँ ।

श्रेष्ठसँग मैले ठट्टा गर्दै सोधेको थिएँ, 'मन्त्रीज्यू, काम गर्ने रहर अझै थियो कि !'

उनले हाँस्दै भने, ‘राजनीति यस्तै हो । कति बेला के हुन्छ, थाहा हुँदैन । मलाई पनि अहिले मात्र थाहा हुँदैछ । यति लामो समय राजनीति, समाज सेवा र व्यवसाय गरेँ । तर, श्रममन्त्री भएपछि देशभित्र श्रम र रोजगारीका क्षेत्रमा विद्यमान समस्या हेर्दा साँच्चिकै विरक्त चलिरहेको छ ।'

हामीले वैदेशिक रोजगारीलाई बेरोजगारी समस्या समाधान गर्ने माध्यमका रूपमा लिइरहेका छौँ । यसको प्रभाव तत्काल रेमिट्यान्समा देखिए पनि भविष्यमा यसले कत्रो समस्या निम्त्याउँदै छ भन्ने विषयतिर कसैको ध्यान नगएकोमा उनी चिन्तित देखिन्थे ।

कुराकानीकै क्रममा श्रेष्ठले सुनाए:

श्रम मन्त्रालयको नेतृत्वमा म आउँदा यो क्षेत्रमा धेरै समस्या थिए । छोटो समयमा चालिएका कतिपय कदमहरू युगान्तकारी भएजस्तो लाग्छ तर, रोजीरोटीका लागि रोजगारीमा निर्भर श्रमिकको अवस्था हेर्दा केही गर्न नसकेजस्तो पश्चात्ताप लागिरहेको छ ।

हेर्नुहोस्, वैदेशिक रोजगारसम्बन्धी सेवाहरूलाई छिटो, छरितो, पारदर्शी र प्रभावकारी बनाउन सूचना प्रविधिमार्फत सेवा प्रवाह भयो । तर, यो क्षेत्रको मुख्य समस्या भिजिट भिसामा मानव तस्करी, विभिन्न प्रलोभन र कानुनले तोकेभन्दा बढी रकम असुल्ने, अन्यत्रबाटै विदेशमा श्रमिक पठाएर अलपत्र पार्ने र रोजगारीका नाममा हुने ठगी नै हो । दैनिक हजारौँ कामदारहरू विदेशिइरहेका छन् । उनीहरूसँग म्यानपावरहरूले आर्थिक ठगी गरिहेका छन् । ठगिनु पनि बाध्यता नै भइरहेको छ ।

श्रम मन्त्रालयमा मेरो २ सय ६२ दिनको नेतृत्व उपलब्धिपूर्ण र सफलतापूर्वक सम्पन्न भएको मानेको छु । तर, समस्याको जडमा पुग्नै लाग्दा मन्त्रीबाट बाहिरिनुपर्‍यो । धेरै अपराधी छुटेजस्तो मलाई लागेको छ ।

श्रेष्ठको भनाइअनुसार जेठ मसान्तसम्ममा मन्त्रालयमा आएका १७ हजार ३ सय ४७ गुनासो तथा समस्यालाई समाधान गरियो । वैदेशिक रोजगारक्षेत्रमा मुख्य समस्याको जड दलालहरूको ठूलो सञ्जाल नै थियो । यस्तो आपराधिक क्रियाकलापमा संलग्न व्यक्तिहरूको सञ्जाल तोड्ने एउटा टिम बनाउँदै थिए उनी ।

श्रेष्ठले भने, 'आपराधिक क्रियाकलाप गर्ने व्यक्तिहरूको सञ्जाल तोड्ने एउटा टिम बनाउँदै थिएँ । तर, पार्टीले नबुझ्दा यो लोकप्रिय काम गर्नबाट चुकेँजस्तो लागेको छ । म श्रममन्त्री भएपछि मध्यरातमा वैदेशिक रोजगारीमा समस्यामा परेका कामदारको चिच्याहट फोनमा आउँथ्यो । त्यो सुन्दा अहिल्यै गएर कारबाही गरूँजस्तो लाग्थ्यो । तर के गर्नु, अपराधी को हो भन्ने नै पीडितलाई थाहा नहुने ।’

आफूले गरेका असल कार्यका बारेमा श्रेष्ठले मलाई भने, 'मैले २ सय ६२ दिनमा धेरै कामदारको आँसु पुछ्ने कोसिस गरेँ तर, कतिपय श्रमिक विदेशमा रोएको मात्र सुनेँ । उद्धार गर्न सकिनँ । त्यो बेला मेरै आँसु झर्थ्यो ।'

वैदेशिक रोजगारीका क्रममा समस्यामा परेका कामदारको रुवाबासी अहिले पनि श्रेष्ठका कानमा गुञ्जिरहन्छ । यो समस्या पूर्ण रूपमा समाधान गर्न नसके पनि केही महिनाभित्रमै ५० प्रतिशतमा झार्ने योजना उनको थियो ।

वैदेशिक रोजगारीका नाममा धेरै महिला दिदीबहिनी बेचिएका छन् । कतिपय शिक्षित युवा नै रोजगारीमा नाममा ठगिएको र बेचिएको आफूले भेटेको श्रेष्ठले यो लेखकलाई सुनाए । उनले आधा रातमा विमानस्थलमा समस्यामा परेका कामदारको समस्या सम्बोधनका लागि पहल गरेका छन् । उनलाई अहिले पनि कोही व्यक्ति ठगियो रे भनेको सुन्दा तत्काल एक्सन लिन मन लाग्छ ।

वैदेशिक रोजगारीका नाममा ठगी गर्नेहरूलाई नेपालको इतिहासमै पहिलोपटक नेपाल प्रहरीको सहयोगमा रेड कर्नर नोटिस जारी गरी पक्राउ गरेर नेपाल ल्याई कारबाही गर्ने प्रक्रिया उनले नै सुरु गरेका हुन् । यो काम गर्दा उनले ठूलो चुनौती व्यहोर्नुपरेको मलाई पनि याद छ । कतिपय अपराधीले त श्रेष्ठलाई धम्क्याउनेसमेत गरेको उनले सुनाए ।

श्रेष्ठले भने, 'अझै कति अपराधी विदेशबाट ल्याउनुपर्नेछ । उनीहरूले रोजगारीका नाममा नेपाली बेचेका छन् । तिनलाई छाडनुहुँदैन भन्ने मेरो मान्यता थियो ।'

श्रेष्ठले आफ्नो कार्यकाल अर्थात् साढे आठ महिनामा विभिन्न देशमा अलपत्र परेका १ हजार १२ जनाको उद्धार गरी स्वदेश फर्काएका छन् । तिनै उद्धार गरिएका व्यक्तिहरूको मुखबाट समस्या सुन्दा उनको आङ सिरिङ्ग हुन्थ्यो ।

आफूले गरेका असल कार्यका बारेमा श्रेष्ठले मलाई भने, 'मैले २ सय ६२ दिनमा धेरै कामदारको आँसु पुछ्ने कोसिस गरेँ तर, कतिपय श्रमिक विदेशमा रोएको मात्र सुनेँ । उद्धार गर्न सकिनँ । त्यो बेला मेरै आँसु झर्थ्यो ।'

पार्टीको निर्णयपछि श्रम मन्त्रालयमा बस्न रहर नभएको तर विदेशमा समस्यामा परेका तिनै नेपाली कामदारहरूका समस्या समाधान गर्नका लागि मात्र तीन साता राजीनामा नदिएको श्रेष्ठले निर्धक्कसँग सुनाए ।

श्रममन्त्री भएपछि पहिलोपटक यूएई जाँदा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा रहेको श्रम डेस्कमा विदेशिने कामदारमाथि भएको दुर्व्यवहार देख्दा उनी छक्क परे रे । अनि स्वदेश फर्किएलगत्तै त्यो डेस्क नै हटाए । त्यसपछि त विमानस्थलमा श्रमिकहरू निश्चित द्वारबाट मात्र प्रवेश गर्नुपर्ने बाध्यताको अन्त्य नै भयो ।

एक दिन यूएई भिजिट भिसामा गएका नेपालीहरू गल्ली–गल्लीमा डुल्दैछन् भन्ने फोन श्रेष्ठलाई आयो । अनि उनले त्यहाँ रहेको दूतावासमा सोधे । करिब ३० हजार नेपाली अलपत्र पर्न लागेको सूचना दूतावासबाट पाएपछि उनी प्रहरी नै लिएर यूएई पुगे ।

श्रेष्ठले अन्त्यमा वैदेशिक रोजगारीका क्षेत्रमा सीमित व्यक्तिहरूको सिन्डिकेट रहेको र त्यसलाई तोड्ने योजना बनाइरहेकै बेला मन्त्री पदबाट बाहिरिनुपर्दा धैरै काम अपूरो रहेको पनि सुनाउन भ्याए ।

राम्रो काम गर्नेलाई जनताले पनि राम्रै मान्छन् । विदेशमा दु:ख र समस्यामा परेका जोजो नेपाली कामदारहरू थिए, उनीहरूले त पक्कै पनि भगवान् नै सम्झिनेछन् । संघीय निर्वाचन पनि नजिक आइरहेको छ । श्रमक्षेत्रमा राम्रो काम गर्ने पूर्वमन्त्री श्रेष्ठलाई जनताले फेरि पनि त्यो स्थानमा अवश्य पुर्‍याउनेछन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, असार १३, २०७९ १९:१२