शरीरः जति छोप्यो, उति राम्रो

A+ A A-

नेपालको पहिलो नायिका हुन्, भुवन चन्द । नेपालको पहिलो सिनेमा ‘आमा’बाट उनी नेपाली सिनेगरीमा पाइला टेकिन् । चन्द अहिले पनि नेपाली सिनेजगत्मा सक्रिय छिन् । र, उनको पथ पच्छाउने धेरै छन् ।

जतिबेला कलाकारितालाई कसैले बुझ्दैनथ्यो, त्यतिबेला कलाकारितामा समर्पित हुनु चानचुने कुरा थिएन । २०१८ सालमा राष्ट्रिय नाचघरमा आवद्ध भएकी उनी २०६२ सालमा सेवा निवृत्त भइन् ।

कला क्षेत्र प्रवेश र संघर्ष

देशमा पाञ्चायती शासन थियो । राजा मन्हेन्द्र शासनमा थिए । नागरिक रैती थिए । शीर उठाएर हिँड्ने स्थिति थिएन । कलाकारितालाई हेयको दृष्ट्रिले हेरिन्थ्यो । सिनेमा हल सीमित थिए ।

‘सिनेमा हेर्न रहर लाग्थ्यो । मोहरसुकामा एक सो हेर्न पाइन्थ्यो, साधना, माला सिन्हाकाे फिल्म हेर्दा । उनीहरुको नक्कल गथ्र्याै साथीहरु मिलेर’, भुवनले आफ्नो विगत सुनाइन् ।

भुवनका बुबा संगीतकार थिए । बुबाले भुवनलाई सँगै रेडियो नेपाल लिएर जान्थे । बुबाको साथीहरुले उनलाई गीत गाउँन लगाउथे । उनी गाउँथिन् । उनको गाएको मन पराउँथे ।

कलामय बालकाल

भुवनको बाल्यकाल कलामय वातावरणमा बित्यो । त्यो माहोलले छाडेन । विस्तारै कलक्षेत्रमा बाधिँदै गइन् । विभिन्न कार्यक्रममा प्रस्तुत हुन थालिन् ।

त्यो बेला कलाकारितामा आउन निकै मुस्किल हुन्थ्यो । ‘कला बुझ्ने परिवार भएकाले कलाकारितामा लाग्न सजिले भयो’ ‘जसले जे भने पनि आफ्नो उद्देश्य पूरा गर्न लागि परेँ ।’

समाज बदिलो तर कलाकारितालाई हेर्ने दृष्टिकोण बदलिएको छैन । कतिपयले कलाकारितालाई फोहरी क्षेत्र भन्दा उनको चित्त दुख्छ । उनको बुझाईमा कलाकारिताभन्दा पवित्र अर्को विधा छैन ।

चोभारको त्यो ढुङ्गा

‘आमा’ चलचित्रको पहिलो सुटिङ चोभारमा भएको हो । जुन गीतको सुटिङको सुटिङ थियो । ‘गरौँला हामी सिर्जना अर्काे प्रितिको जगतमा’ बोलको गीत । ‘मलाई अहिले पनि त्यो दिनको झझल्को आइरहन्छ’ उनले भनिन्, ‘मंगलबारको दिन थियो । गीतमा शिवशंकर मानन्धर र तारादेवीको आवाज थियो । शिवाशंकर सिनेमाको नायक पनि थिए ।’

निर्देशक थिए, हिरा सिंह । तत्कालीन राजा महेन्द्रले भारतबाट झिकाएका । निर्देशक हिरा सिंहले भुवन चन्दलाई चलचित्रका डाइलग र क्यामेरा फेसिङ सिकाए ।

निर्देशक हिरा सिंहले उनलाई भने ‘भुवनजी तपाईं ढुङ्गामा गएर क्यामेरामाथि हेरेर बस्नुस्, हात होल्डमै राख्नुस्, मैले कट भनेसम्म दायाँबायाँ नगर्नुस् ।’

उनले स्मरण गर्दै भनिन्, ‘मैले डाइरेक्टर सावले सिकाएको जस्तै गरेँ । एक टेकमै ओके भयो । सायद मलाई गड गिफ्टै दिएको होला अभिनय ।’

आमासँगको नाता

भुवन चन्दले १० वर्षको उमेरमै बालकृष्ण समले लेखेको ‘अन्धवेग’ नाटकमा अभिनय गरेकी थिइन् । जहाँ उनले बच्चाको भूमिका निर्बाह गरेकी थिइन् । पछि नाट्य परिषद् र कलाकेन्द्र स्थापना भयो । ‘त्यो बेला १५/१६ वर्षकी थिएँ । म पनि त्यस संस्थामा आबद्ध भएँ । ती संस्थाबाट नाटक उत्पादन र मञ्चन हुन्थ्यो’ उनले भनिन् ।

२०१८ सालदेखि उनले राष्ट्रिय नाचघरमा जागिर पाइन् । १ सय ५० रुपैयाँ तलब थियो । ४४ वर्षसम्म उनी अफिसर भएर निबृत्त भइन् ।

नाचघरमा कलाकारको समिति थियो । त्यो समितले धेरै काम गर्नुपथ्र्याे । एउटै मान्छेले नाच्ने, गाउने, अभिनय पनि गर्नुपथ्र्याे ।

श्यामदास वैष्णवले लेखेको नाटक ‘प्राकृतिक प्रेरक’मा नाटक बन्ने भएछ । ‘प्रकृतिको भूमिकाका लागि मलाई बोलाउनुभयो’, उनी भन्छिन्, ‘अभिनय गर्न नै जन्मिएकी रहेछु भन्ने लागेर म पनि नाटकतिर लागेँ ।’

निरन्तर राष्ट्रिय नाचघरमा व्यस्त भइन् उनी । नाटक देखाउन देशको विभिन्न ठाउँमा जानु पथ्र्याे ।

२०२१ सालमा एक्कासी सूचना विभागबाट बोलाए । उनलाई त्यो बेला चलचित्र भनेको के हो ? भन्ने थाहा थिएन । सरकारी तहबाट चलचित्र बन्दै छ रे ! भन्ने सुनिन् ।

भुवन चन्द, चैत्य देवी र विमला श्रेष्ठ अन्र्तवार्ता दिन गए, ‘विश्वज्योति पछाडि एउटा होटलमा निर्देशकहरुले अन्तरवार्ता लिए । तीनैजना छनौट भए, आमा चलचित्रका लागि ।

२०२२ सालमा उक्त चलचित्र रिलिज भयो । तर रिलिज हुँदा भुवन चीन पुगेकी थिइन् । राजा महेन्द्रको प्रमुख आतिथ्यता चलचित्र रिलिज भएको थियो । राजाले उनको अभिनयको मुक्तकण्ठले प्रशंसा गरे ।

आमा चलचित्र व्यापक चल्यो । हलमा एक सय रुपैयाँसम्ममा टिकट बिक्यो ।

‘पछि मेरा फ्यानहरु नाचघरमै भेट्न आए ।’ उनले भनिन्, ‘त्यतिबेला खुसीको सीमै रहेन ।’

त्यसपछि एक दुई वर्षको ग्यापमा चलचित्रहरु बन्न थाले । सबै निर्देशकको रोजाईमा पर्थिन्, उनी । त्यसपछि उनी वैवाहिक जीवनमा बाँधिइन् ।

शरीर जति छोप्यो, त्यति राम्रो

त्यतिखेर चलचित्रको पर्दामा चौबन्दी चोली देख्न पाइन्थ्यो । अहिले चलचित्रमा नायकले दौरा सुरुवाल र नायिकाले दौबन्दी चोली लगाएको बिरलै पाइन्छ ।

‘हुन त अहिले समयले धेरै फड्को मारिसक्यो । त्यो बेलाको हेर्ने आँखा नै अर्कै थियो । त्यो बेलाको समाजले जति छोप्यो त्यति राम्रो मान्थ्यो’, उनी भन्छिन्, ‘अहिलेको समाज परिवर्तन भयो । जति उदाङ्गो उति नै राम्रो मान्छन् ।’

तर अहिले पनि छोपेको चीज नै मन पर्छ ।

त्यो बेला कथामा चलचित्र कथामा बन्थ्यो । समाजका घटनामा आधारित कथा हुन्थ्यो । चलचित्रको कथा अविस्मरणीय हुन्थ्यो । समाजलाई जाग्रित बनाउँथ्यो । तर अहिले मनोरञ्जनका लागि बनाएको चलचित्र बनेको भान हुन्छ, उनलाई ।

पहिलेभन्दा अहिले चलचित्र उद्योगले ठूलो फड्क मारेकोमा उनी गर्भ गर्छिन् । नयाँ पुस्ताको सबै अध्ययन गरेर चलचित्र बनाएका छन् । कतिपय चलचित्र राम्रा बनेका छन् । तर कतिपय भने प्रश्नयोग्य भएको भुवनको बुझाई छ ।

उनले कहिल्यै अवार्डको आश गरिनन् । तर सरकारीस्तरबाट कलाकारलाई आवश्यक सम्मान नभएप्रति उनको गुनासो छ ।

अहिले उनी चलचित्र निर्माणमा सक्रिय छिन् । लामो समय पर्दा बाहिर रहेकी उनी कलाकारितामा हुने गुट–उपगुटलाई मन पराउँदिनन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन ४, २०७६ २०:१५