डलरको डर : ऋण बढेको बढ्यै, महँगी आकाशियो, यी पाँच क्षेत्रमा प्रत्यक्ष प्रभाव

A+ A A-

डलरको मूल्य अहिलेसम्मकै उच्च बिन्दुमा पुगेको छ । यसको अर्थ नेपाली रुपैयाँ थप कमजोर भएको छ । कच्चा पदार्थको मूल्यवृद्धि तथा तयारी वस्तुको ढुवानी तथा मूल्यवृद्धिका कारण नेपालजस्ता मुलुकको अर्थतन्त्रमा चुनौती थियाे । यही बेला डलरको मूल्य पनि अहिलेसम्मकै उच्च बिन्दुमा पुगेपछि चुनाैती थपिएकाे विज्ञहरूले बताएका छन् ।

डलरको मूल्य बढ्दा नेपालको अर्थतन्त्र थप समस्यामा पर्न सक्ने अर्थविद्हरूकाे भनाइ छ । अहिले १ डलरका लागि करिब १ सय २५ रुपैयाँ ५९ पैसा खर्चनुपर्ने देखिएको छ । शुक्रबार विदेशी विनिमयदर अनुसार १ डलर खरिद गर्न १ सय २४ रुपैयाँ ९९ पैसा र बिक्री गर्दा अर्थात् सर्वसाधारणले १ डलर किन्न १ सय २५ रुपैयाँ ५९ पैसा बुझाउनुपर्नेछ ।

यसअघि २०७७ वैशाखमा एक डलरको खरिद मूल्य १ सय २५ रुपैयाँ ५९ पैसा पुगेको थियो । राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरू अहिलेको आर्थिक स्थितिअनुसार डलरको मूल्य बढ्दा नेपाललाई थप आहत हुने बताउँछन् ।

मूल्यवृद्धिदर सन्तुलनमा राख्नुपर्ने र विदेशी मुद्राको सञ्चिति बढाउनुपर्ने दबाब रहेको छ । मूल्यवृद्धिदर बढ्ने र आयातको बिल पनि बढी हुने भएकोले दुवैमा दबाब हुने देखिएको हाे । 'डलरको मूल्य बढेपछि मूल्यवृद्धिमा त थप चाप पर्छ नै, आयातको बिल पनि बढ्ने भएकोले सञ्चितिमा पनि प्रभाव पर्छ', राष्ट्र बैंकका कार्यकारी निर्देशक गुणाकर भट्टले भने ।

डलर बढ्दा पर्यटन क्षेत्रमा लाभ हुन्छ । तर, अहिले पर्यटकीय गतिविधि राम्रो बन्न सकेकाे छैन । विदेशमा काम गर्न बसेका श्रमिकहरूले पठाउने रकमको नेपाली रुपैयाँ भने बढी हुनेछ ।

तर, नेपालको आयात व्यापार भने डलरका कारण महँगो हुने गर्छ । चालु वर्षको १० महिनाको तथ्यांकलाई आधार मान्दा दैनिक साढे ५ अर्ब रुपैयाँ बराबरको विदेशी वस्तुको आयात भएको छ । यसमा २० प्रतिशतसम्म भारतीय बजारमा भारतीय कच्चा पदार्थले बन्ने र डलरको प्रत्यक्ष प्रभाव नपर्ने भए पनि अन्यमा भने असर पर्ने व्यापारविद्हरूको भनाइ छ ।

अमेरिकी डलर बढ्दा सामान्यतया तेस्रो मुलुकबाट डरलमा किनिने सामानको मूल्य बढ्छ । तर, भारतीय बजारमा नै उत्पादन हुने वस्तुको खरिदमा भने कुनै प्रभाव नपर्ने जानकारहरू बताउँछन् । खासगरी छिमेकी देश भारतसँगै स्थिर विनिमयदर र उत्तरी छिमेकी देश चीनको विनिमयदर प्रायः स्थिरसरह देखिएका कारण नेपाललाई ठूलो घाटा नलागेको जानकार बताउँछन् ।

तेस्रो मुलुकबाट आयात हुने सामग्री र दोस्रो मुलुकसँग पनि डलरमा कारोबार गर्ने सामग्रीमा भने ठूलो असर परेको छ ।

ऋण बढ्यो

पछिल्लो आर्थिक वर्षमा डलरको हिसाबले अतिरिक्त बाह्य ऋणको वृद्धिदर न्युन रहे पनि नेपाली मूल्य अवमूल्यन हुँदा नेपालले तिर्नुपर्ने अन्तर्राष्ट्रिय ऋणको भारी भने बढेको छ ।

मानौँ नेपालले २०१७ मे महिनामा १० लाख डलर ऋण लिएको थियो भने तत्कालीन समयमा नेपालको बाह्य ऋण १० करोड २० लाख रुपैयाँ बढेको हुन्थ्यो । तर, त्यो ऋणको सावा अहिलेसम्म पनि बाँकी रहेको अवस्थामा सोही ऋणको सावा मात्रै आजको दिनमा १२ करोड ५० लाख रुपैयाँ पुग्छ ।

सार्वजनिक ऋण व्यवस्थापन केन्द्रको तथ्यांक अनुसार चालु आर्थिक वर्षको तेस्रो त्रैमासिकको अवधिमा मात्रै नेपाललाई तिर्नुपर्ने बाह्य ऋणमा १९ अर्ब ३७ करोड दायित्व थपिएको छ । यो यो अवधिमा तिर्नुपर्ने ऋण हो । ऋणबापतको सावाँ ब्याज डलरमै भुक्तानी गर्नुपर्ने भएकाले डलरको भाउ बढ्दा त्यसको असर ऋण भुक्तानीमा देखिएको हो ।

ऋणको भार भने १ खर्ब २६ अर्ब रुपैयाँले बढेको छ । यो डलरको मूल्य बढेका कारण थपिएको भार र बढेको ऋणको रकम भएको सार्वजनिक ऋण व्यवस्थापन केन्द्रका प्रमुख मुक्ति पाण्डेले बताए ।

पुस मसान्तसम्म १७ खर्ब २८ अर्ब ९३ करोड रुपैयाँ ऋण रहेकामा चैत मसान्तसम्म पुग्दा ७.३३ प्रतिशतले बढेर नेपालको कुल सार्वजनिक ऋण १८ खर्ब ५५ अर्ब ६१ करोड रुपैयाँ पुगेको छ । यो कुल गार्हस्थ्य उत्पादन (जीडीपी)को करिब ३८.२५ प्रतिशत हुन आउँछ । यद्यपि दोस्रो त्रैमासिक (कात्तिक–पुस)को तुलनामा जीडीपीमा ऋणको हिस्सा भने घटेको देखिन्छ । दोस्रो त्रैमासिकसम्म नेपालको जीडीपीको तुलनामा सार्वजनिक ऋणको हिस्सा ४०.५३ प्रतिशत थियो ।

कुल सार्वजनिक ऋणमध्ये बाह्य ऋणको हिस्सा बढी छ । कार्यालयका अनुसार चैत मसान्तसम्म नेपालको कुल बाह्य ऋण ९ खर्ब ७६ अर्ब ४५ करोड रुपैयाँ रहेको छ । पुस मसान्तको तुलनामा यो २.८९ प्रतिशतले बढी हो । पुस मसान्तसम्म नेपालले नौ खर्ब ४८ अर्ब ९८ करोड रुपैयाँ बाह्य ऋण लिएको थियो ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, असार १०, २०७९ १०:५७