यस्तो छ बिश्वकप छनोटमा नेपाली फुटवलको इतिहास

A+ A A-

सन् २०२२ मा कतारमा हुने फिफा विश्वकपको एसियाली छनोटको ड्र हिजो सार्वजनिक भयो । एसियन फुटबल फेडेरेसन (एएफसी)को क्वालालम्पुरस्थित कार्यालयमा भएको सो ड्रमा नेपालसहित ४० देशको दोस्रो चरणको फिक्स्चर टुंगो लागेको छ ।

सो ड्र विश्वकप छनोटको मात्र नभएर चीनमा २०२३ मा हुने एएफसी एसियन कपको पनि छनोट हो । ४० मध्ये शीर्ष १२ देश विश्वकप छनोटको अन्तिम चरण प्रवेश गर्नेछन् भने शीर्ष २४ देशले एसियन कपमा आफ्नो स्थान पक्का गर्नेछन् ।

विश्वकप फुटबल खेल्न थालिएको ८९ वर्ष भयो । यसबीच २१ संस्करणका विश्वकप सम्पन्न भए । यता, नेपालले विश्वकप छनोट खेल्न थालेको भने ३३ वर्ष भयो । १९८६ मा मेक्सीकोमा भएको विश्वकपका लागि नेपालले पहिलोपटक छनोटमा भाग लिएको थियो । त्यसयता नेपालको सबैभन्दा ठूलो उपलब्धि भनेकै छनोटको दोस्रो चरण पुग्नु मात्र हो ।

नेपाल पहिलोपटक विश्वकप २०१४ छनोटको दोस्रो चरण पुगेको थियो भने यसपटक पनि दोस्रो चरणसम्मको यात्रा तय गरेको छ । बुधबार क्वालालम्पुुरमा भएको ड्रबाट नेपालले छनोटको अन्तिम चरण पुग्न अस्ट्रेलिया, जोर्डन, कुवेत र चाइनिज ताइपेईको चुनौती पाखा लगाउनुपर्नेछ ।

पछिल्ला ३३ वर्षमा भएका ९ मध्ये ७ विश्वकप छनोटमा नेपाल सहभागी भएको थियो । अमेरिकामा भएको सन् १९९४ को विश्वकप तथा जर्मनीमा भएको २००६ को विश्वकप छनोट खेलमा भने नेपाल सहभागिता जनाएन ।

नेपाल अहिलेसम्म विश्वकप छनोटका ३० खेल खेलेको छ । जसमध्ये ४ खेलमा जित र ४ बराबरीमा टुंगिए भने २२ खेलमा नेपाल पराजित भएको छ । ३० खेलमा २२ गोल गरेको नेपालले १०० गोल खाएको छ । विश्वकप छनोटमा नेपालको इतिहास प्रदर्शनमा मात्र होइन, तथ्यांकमा पनि कमजोर देखिन्छ ।

विश्वकप छनोटमा डबल राउन्ड रोबिनका आधारमा होम एन्ड अबे गरी दुई लेगमा प्रतिस्पर्धा हुन्छ । पहिलोपटक विश्वकप सन् १९८६ को छनोटमा सहभागी हुँदा नेपालले पहिलो चरणमा दक्षिण कोरिया र मलेसियासँग प्रतिस्पर्धा गरेको थियो । मलेसियालाई पहिलो लेगमा गोलरहित बराबरीमा रोकेको नेपाल दोस्रो लेगमा भने ५–० ले पराजित भएको थियो । यता, दक्षिण कोरियासँग २–० र ४–० गोलअन्तरले दुवै खेलमा पराजित भएपछि नेपालको विश्वकप खेल्ने पहिलो प्रयास पहिलो चरणमै सकिएको थियो ।

सन् १९९० को विश्वकप छनोटमा नेपालको झन् विजोग भयो । छनोटका ६ खेलमा नेपालले २८ गोल खायो भने एक गोल पनि फर्काउन सकेन । नेपालको समूहमा दक्षिण कोरिया, मलेसिया, सिंगापुर र भारत थिए । तर, भारतले छनोट नखेल्ने निर्णय गरेपछि ४ टिमबीच प्रतिस्पर्धा भएको थियो । दुई लेगमा नेपालले दक्षिण कोरियासँग १३, मलेसियासँग ५ तथा सिंगापुरसँग १० गोल खाँदै विश्वकप छनोटको दोस्रो प्रयास निराशामै अन्त्य गर्‍यो ।

सन् १९९८ को विश्वकप छनोट भने नेपालका लागि उपलब्धिमूलक रह्यो । नेपालले विश्वकप छनोटमा पहिलो गोल गर्न सफल भयो भने पहिलोपटक हार पनि टारेको थियो । मकाउलाई १–१ को बराबरीमा रोक्दै नेपालले सुखद सुरुवात गर्‍यो । हरि खड्काले नेपालका लागि पहिलो गोल गरेका थिए ।

नेपालको समूहमा मकाउसँगै ओमान र जापान पनि थिए । जापानसँग पहिलो लेगमा ६–० ले स्तब्ध भएको नेपाल दोस्रो लेगमा ३–० ले पराजित भयो । ओमानले पनि नेपाललाई १–० र ६–० गोलअन्तरले दुवै लेगमा पराजित गर्‍यो ।

पहिलो खेल बराबरी भए पनि अन्तिम खेलमा भने मकाउले नेपाललाई २–१ ले पराजित भयो । दीपक अमात्यले नेपालका लागि विश्वकप छनोटको दोस्रो गोल गरेका थिए । नेपालले विश्वकप छनोटको तेस्रो प्रयासमा पहिलो गोल र पहिलो अंक पाएको थियो ।

प्रदर्शनका आधारमा २००२ को विश्वकप छनोट नेपालका लागि सबैभन्दा सुखद रह्यो । इराक, काजकिस्तान र मकाउ सम्मिलत समूहमा रहेको नेपालले छनोट चरणमा पहिलो जित निकाल्न सफल भयो । नेपालले मकाउविरुद्धको दुवै खेलमा जित हात पारेको थियो ।

निराजन रायमाझीको उत्कृष्ट प्रदर्शनमा नेपालले जित हात पारेको थियो । पहिलो लेगमा नेपाल ४–१ ले विजयी हुँदा रायमाझीले २ गोल गरे भने वसन्त थापा र हरि खड्काले समान १–१ गोल गरेका थिए । यस्तै, दोस्रो लेगमा रायमाझीले ह्याट्रिक गरेपछि नेपाल ६–१ ले विजयी भएको थियो । थप गोल बालगोपाल महर्जन, दीपक लामा तथा वसन्त थापाले गरे ।

बाँकी खेलमा काजकिस्तानसँग ४–० र ६–० ले पराजित भएको नेपाल इराकसँग पनि ९–१ र ४–२ ले पराजित भएपछि विश्वकप छनोट यात्रा फेरि पनि पहिलो चरणमै टुंगियो । ६ खेलमा १३ गोल गर्दा २५ गोल खाएको नेपालले २ जित र ४ हारका साथ प्रतियोगिता अन्त्य गर्‍यो । नेपालका लागि निराजन रायमाझीले सर्वाधिक ७ गोल गरेका थिए ।

२०१० को विश्वकप छनोट भने नेपालका लागि बिर्सनलायक रह्यो । फिफा वरीयताको अनुक्रमका आधारमा खेलाइएको सो छनोटमा शीर्ष ५ टिम बाई पाएर सिधै तेस्रो चरण प्रवेश गरेका थिए । यस्तै, वरीयतामा ६ देखि २४ नम्बरमा पर्ने टिम र २५ देखि ४३ सम्मका टिमलाई अलग समूहमा विभाजन गरेर प्रतिस्पर्धा गराइएको थियो । ओमानसँग भिडेको नेपाल दुवै लेगमा २–० ले पराजित भएपछि १८ वर्षपछि विश्वकप छनोटमा गोलविहीन हुँदै पहिलो चरणबाटै बाहिरिएको थियो ।

२०१४ को विश्वकप छनोट उपलब्धिका आधारमा नेपालका लागि विशेष रह्यो । नेपाल पहिलोपटक विश्वकप छनोटको दोस्रो चरण पुग्न सफल भएको थियो । दशरथ रंगशालामा भएका पहिलो चरणका दुवै लेगमा पूर्वी टिमोरलाई पराजित गरेपछि नेपाल दोस्रो चरणमा पुगेको थियो ।

२९ जुन २०११ म भएको पहिलो लेगको १५औं मिनेटमा प्राप्त पेनाल्टीको सदुपयोग गर्दै अनिल गुरुङले नेपाललाई अग्रता दिलाए पनि जुअ किकले ४७औं मिनेटमा गोल गर्दै खेल बराबरीमा ल्याएका थिए । तर, ७०औं मिनेटमा जुमानु राईले गोल गर्दै नेपालको जित सुनिश्चित गरेका थिए ।

१५ हजार घरेलु समर्थकका सामु ३ जुलाईमा भएको दोस्रो लेगमा नेपालले ५–० को फराकिलो जित हासिल गरेको थियो । अनिल गुरुङले चौथो मिनेटमै पेनाल्टीमार्फत अग्रता दिलाएको खेलमा भोलानाथ सिलवाल, जुमानु राई, जगजित श्रेष्ठ र सुजल श्रेष्ठले १–१ गोल गरेपछि नेपाल पहिलोपटक विश्वकप छनोटको दोस्रो चरण पुग्न सफल भयो ।

दोस्रो चरणमा बलियो प्रतिस्पर्धी जोर्डनको सामना गरेको नेपालले दशरथ रंगशालामा भएको दोस्रो लेगमा १–१ को बराबरी खेलेको थियो । भरत खवासले ८०औं मिनेटमा गोल गर्दै खेल बराबरीमा ल्याएका थिए । तर, जोर्डनमा भएको पहिलो लेगमा ९–० को फराकिलो हार बेहोरेको नेपाल एग्रिगेटमा १०–१ ले पराजित हुँदै दोस्रो चरणबाट बाहिरिएको थियो ।

सन् २०१८ को विश्वकप छनोटका लागि नेपालले चीर प्रतिद्वन्द्वी भारतको सामना गरेको थियो । भारतमा भएको पहिलो लेगमा २–० ले पराजित भएको नेपाल दशरथ रंगशालामा भएको दोस्रो लेगमा गोलरहित बराबरीमा रोकिएपछि फेरि पहिलोचरणबाट विश्वकप छनोटको सम्भावनामा पूर्णविराम लागेको थियो ।

सन् २०२२ को विश्वकप छनोटमा नेपाल वरीयताका आधारमा सोझै दोस्रो चरण पुगेको हो । फिफा वरियताका आधारमा शीर्ष ३५ टिम स्वतः दोस्रो चरण पुगेका थिए भने पुछारका १२ टिममध्ये ५ टिमले दुई लेगमा प्रतिस्पर्धा गरेर दोस्रो चरणमा स्थान बनाएका थिए ।

८ समूहमा विभाजित ति ४० टिम छनोटको अन्तिम चरण प्रवेशका लागि भदौ १९ गतेबाट प्रतिस्पर्धा गर्दै छन् । नेपालको समूहमा रहेका सबै टिम वरियताका आधारमा नेपालभन्दा माथि छन् । नेपालका लागि अन्तिम चरण प्रवेश पक्कै पनि सहज छैन ।

तर, विगतमा भन्दा अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिस्पर्धाको बढी अनुभव भएको अहिलेको टिमबाट आशा भने गर्न सकिन्छ । पछिल्लो समय उत्कृष्ट प्रदर्शन गर्दै आएको नेपालले आफ्नो समूहमा रहेका चाइनिज ताइपेइ र कुवेतसँगको पछिल्ला मैत्रीपूर्ण खेल बराबरी गरेको थियो । तुलनात्मक रुपमा बलिया प्रतिस्पर्धी भए तापनि यी दुई देशविरुद्ध सकारात्मक नतिजाको अपेक्षा गर्न सकिन्छ ।

तर, अस्ट्रेलिया र जोर्डनसँग भने नेपाललाई हार टार्न धेरै मुश्किल छ । विश्वकपमा लगातार सहभागी भइरहेको अस्ट्रेलियाले युरोपका ठूलाठूला टिमलाई आच्छुआच्छु पार्ने गरेको छ । यस्तो अवस्थामा नेपालले अस्ट्रेलियासँग डिफेन्सिभ फुटबल खेल्दै कम गोल खाने प्रयास गर्नु नै बुद्धिमतापूर्ण हुनेछ ।

दशरथ रंगाशालामा भएको खेलमा पानी परेका कारण जोर्डनलाई १–१ मा रोक्न सफल भएको नेपालले छनोटको अन्तिम चरण प्रवेश गर्न भने क्षमताका आधारमा त्यस्तो नतिजा निकाल्न जरुरी छ । अन्यथा दोस्रोपटक पनि नेपाल विश्वकप छनोटको दोस्रो चरणमै सीमित हुनेछ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, साउन ३, २०७६ ०४:३१