सक्लान् त सिलवालले सम्हाल्न ?

A+ A A-

राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्को कार्यकारी पद झन्डै दुई साता खाली रहेपछि असार मसान्तमा पूर्ति भयो । तर, यो नियुक्ति प्रक्रियामा पनि विगतकै ‘विवादास्पद शैली’ अवलम्बन भएको छ ।

युवा तथा खेलकुदमन्त्री पुरुषोत्तम पौडेलले खेल संघमार्फत आफैंले राखेपको सदस्य बनाएर आफ्नै कलमले केशव विष्टलाई सदस्य सचिव नियुक्त गरेका थिए । अहिले सोही शैलीमा जगतबहादुर सुनार विश्वकर्माले रमेश सिलवाललाई सदस्य सचिवमा नियुक्त गरे । सिलवाललाई सदस्य सचिव बनाउन नेपाल भलिबल संघले पनि सदाशयता देखायो ।

सदस्य सचिवको पदका लागि दौडधुप गर्नेहरूको संख्या हिजोभन्दा अहिले पक्कै पनि बढी थियो । तर, बाजी रमेश सिलवालले मारे । केही कार्यक्रम तथा अनौपचारिक भेटघाटमा सिलवालले आफ्नो चाहना नहुँदा नहुँदै पनि प्रधानमन्त्रीले आफूलाई नियुक्त गरेको दाबी गरेको भन्ने पनि सुनियो ।

इच्छाविपरीत उनलाई सदस्य सचिव बनाइएको हो भने त्यो खेलकुदका लागि ठूलो दुर्भाग्य हो । तर, सिलवालले ‘मैले पहल गरेको होइन, मलाई पठाइएको हो’ भन्ने कुरा स्थापित गराउनकै लागि मात्र त्यस्तो भनेका हुन् भने पनि त्यो अब जरुरी छैन । वर्तमान नेपाली राजनीतिक अवस्थामा दौडधुप गरेर मात्रै पद पाइन्छ ।

कुनै बेला नेपालमा प्रवेश गर्दा विवादमा देखिएको आईटीएफ तेक्वान्दोको एक जना संस्थापकमध्येका व्यक्ति हुन्, रमेश सिलवाल । पुरुषोत्तम पौडेलले सिलवाललाई नेपाल क्रिकेट संघको अध्यक्ष बनाएपछि त्यो विषय सर्वोच्च अदालतसम्म पुग्यो । अन्तर्राष्ट्रिय क्रिकेट परिषद्ले नेपाललाई क्रिकेटमा प्रतिबन्धसमेत लगायो । तर, अब नियुक्तिको विषय र असन्तुष्टिको विषयमा चर्च गर्नुको कुनै तुक छैन । अब खेलकुदमा सिलवालले के गर्छन् वा गर्दैनन् भन्ने विषय नै सबैभन्दा महत्त्पूर्ण हो ।

चौतर्फी चुनौती

नेपाली खेल क्षेत्र नयाँ कानून पाउने सँघारमा पुगेको बेला सिलवाल नियुक्त भएका छन् । जति नै ढिलो भए पनि आगामी फागुनसम्ममा नेपाली खेल क्षेत्रले नयाँ कानून पाउनेछ । नयाँ कानुन पछि नेपाली खेल क्षेत्रमा नयाँ नियुक्ति र नयाँ अनुहार आउन पनि सक्छन् । वर्तमान नेतृत्वले नै सरकार सम्हालेको खण्डमा रमेश सिलवालले निरन्तरता पाउन पनि सक्छन् ।

सिलवालका लागि नेपाली खेल क्षेत्र नौलो होइन । नेपाली खेल संघहरूको अवस्था, नेपालका खेल संघ सञ्चालन गर्नेहरू, नेपालको खेल राजनीति, नेपाली खेलाडीको अवस्था, प्रशिक्षकको अवस्थालगायतका विषयमा सिलवाल जानकार मानिन्छन् ।

उनलाई थोरै जानकारी भएको विषय भनेको राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का कर्मचारीको काम गराइ, उनीहरूको क्षमताको स्तर र विभिन्न शीर्षकमा रकम विनियोज गर्ने तौरतरिका हुन सक्छ । नेपाली खेल क्षेत्रमा रहेका दर्जनाैं चुनौतीमध्ये राखेपका कर्मचारीसँग समन्वय गरेर सफलता हासिल गर्नु पनि एक हो । वर्तमान खेलकुद कानूनअनुसार राखेपमा सदस्य सचिव पदकै हालीमुहाली हुन्थ्यो र कर्मचारी भनेका सदस्य सचिवको हुकुम शिरोपर गर्ने कारिन्दा हुन् । अहिलेसम्म राखेपका कर्मचारीले गर्दै आएको हर्कत यति नै हो । राखेपका कर्मचारीले सदस्य सचिवलाई प्रयोग गरेर आफ्नो आर्थिक हैसियत बलियो बनाए, केहीले सदस्य सचिवलाई अनियमितता गर्न ‘बाध्य’ पारे । महालेखाको प्रत्येक वर्षको प्रतिवेदन हेर्ने हो भने पनि नेपाली खेल क्षेत्रमा कर्मचारीको मिलेमतोमा रकम हिनामिना हुन्छ भन्ने प्रमाणित नै हुन्छ ।

पेस्की लिएको रकम फछ्र्योट गर्न पनि घुस लिने विषय नेपाली खेल क्षेत्रका लागि नौलो विषय होइन । खेल क्षेत्रमा फाइल बोकेर हिसाब किताब मिलान गर्न दौडनेहरूलाई सदस्य सचिव सिलवालले सोधे भने पनि यो विषय उदांगो भइहाल्छ । राष्ट्रिय खेलकुद परिषद्का कर्मचारीको कार्यदक्षता र क्षमतामा पनि निकै ह्रास भएको पाइन्छ ।

डिजिटल मिडिया प्रयोगको विषय खेलकुद परिषद्मा अहिले पनि समस्याकै रूपमा छ । भाषाको विषयमा चर्चा गर्ने हो भने पनि अंग्रेजी भाषा अहिले पनि राखेपका अधिकांश कर्मचारीका लागि तनावकै विषय बनेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा सम्पर्क र समन्वय गर्ने विषयमा राखेप सबैभन्दा कमजोर संस्था हो भन्दा फरक नपर्ला । तसर्थ, राखेपका कर्मचारीसँग सहकार्य गरेर सिलवालले खेल क्षेत्रका लागि के कस्ता काम गर्लान्, त्यो पनि हेर्न बाँकी नै छ ।

नेपालका खेल संघहरूको संरचना, खेल संघको काम गराइ, प्रशिक्षकको अवस्था, खेलाडीको अवस्थालगायतको विषय सिलवालका लागि अर्को चुनौतीको विषय हो । राखेपसँग आगामी योजना नै छैन । दूरगामी योजना र लघु योजनासहित चल्नुपर्ने संस्था भैपरी काम गर्ने संस्थाका रूपमा परिणत भएको छ । तसर्थ, नेपालका खेल संघको व्यवस्थापनमा स्पष्ट नीति र योजना बनाउनु पनि सिलवालका लागि ठूलै चुनौती हो ।

नेपाली खेल क्षेत्र कहिल्यै पनि क्यालेन्डरअनुसार चल्न सकेको छैन । यसकारण, अधिकार र योजना विकेन्द्रीकृत भएनन् । नेपालका खेल संघ परजीवीका रुपमा छन् । राज्यले रकम र कार्यक्रम दिए काम गर्ने नत्र नगर्ने परिपाटी छ ।

त्यस्तै, पद ओगट्न र अवसर छोप्न कहिल्यै नछोड्ने प्रवृत्ति पनि जीवितै छ । नेपाल खेल संघलाई व्यवस्थित गर्नु पनि सिलवालका लागि ठूलै चुनौती हो ।

नेपाल ओलम्पिक कमिटीको विवाद समाधान गर्नु र ओलम्पिक कमिटीलाई राज्यको दायराभित्र बाँध्नु पनि सिलवालका लागि एउटा ठूलो चुनौती हो । विदेशबाट आउने अवसर, आर्थिक सहयोग र यसबाट पाइने सुविधाका कारण नेपालमा ओलम्पिक कमिटीको विवाद सिर्जना भएको हो । जसले जे सुकै भने पनि ओलम्पिक कमिटीमा सैद्धान्तिक विवाद सायदै होला । त्यहाँको विवाद भनेको वैदेशिक भ्रमण, वैदेशिक सहयोगका साथै विदेश र स्वदेशमा गर्न सकिने शक्ति अभ्यास नै हो ।

खेलको वर्गीकरण, खेलाडी उत्पादनका लागि स्पष्ट योजना, प्रशिक्षकको क्षमता अभिवृद्धिका विशेष योजना ल्याउने, मापदण्डअनुसारको भौतिक संरचना निर्माण गर्नु ‘ओभरनाइट’ मै हुने विषय होइनन् । यसका लागि विशिष्ट योजना आवश्यक छ । नेपाली खेल क्षेत्रमा विगतमा नेपाली कांग्रेसले भित्र्याउन खोजेको ‘राजनीतिक विृकतिलाइर्’ पछिल्लो समय तत्कालीन नेकपा एमालेले निकै आत्मसात गरेको पाइन्छ त्यसैले सिलवालले खेलकुदमा सुधार गर्न उनकै पार्टीका केहीलाई तह लगाउनुपर्ने अवस्था आउन सक्छ । के त्यसका लागि उनी खरो भएर प्रस्तुत हुन सक्लान् ? त्यो पनि हेर्न बाँकी नै छ ।

देशैभरका खेलकुदका संरचना र जग्गा जमिनको संरक्षण गरेर तिनलाई यथोचित रूपमा प्रयोग गर्न विशिष्ट योजना बनाउनु आवश्यक छ । त्यसका लागि पनि वर्तमान अवस्थाका कर्मचारी र काम गराइबाट सम्भव छैन । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण विषय भनेको राज्यको प्राथमिकतामा नेपाली खेल क्षेत्र कहिल्यै पनि परेको छैन ।

राज्यले विशेष चासो दिने क्षेत्रका रुपमा खेलकुदलाई स्थापित गर्न पनि आमूल परिवर्तन नै आवश्यक छ । आमूल परिवर्तनका लागि ठूलै साहस र क्षमता आवश्यक पर्ने निश्चित छ । सिलवालले दलका नेता र कार्यकर्ताको तगारो तोडेर अगाडि बढ्नुपर्ने आवश्यकता छ ।

भाषण नगराैं, काम गरौं भन्ने सिलवालले एक घण्टा बढी भाषणा गरेर आफूलाई कमजोर देखाउन सुरु गरिसकेका छन् । प्राज्ञिक र खेल क्षेत्र पनि बुझेको व्यक्ति भएका कारण सिलवालको क्षमतामा शंका गर्ने ठाउँ छैन । तर, खेल क्षेत्रमा सफलता हासिल गर्न उनले धेरै विषयलाई नजर अन्दाज गर्दै ती समस्याको समाधान गर्न हिम्मत गर्नुपर्छ । अन्यथा गफ गर्ने, कार्यकाल बिताउने, समापन र उद्घाटनमा दौडने, विदेशबाट जितेर आउँदा एयरपोर्ट पुगेर फूलमाला लगाउने र सञ्चार माध्यममा विभिन्न शैलीमा छाइरहनेबाहेक अरु काम केही हुन सक्दैन ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, साउन २, २०७६ ०३:५६