मिरुनाको मुद्दामा हामी कहाँ चुक्दैछौँ ? (भिडियाे टिप्पणी)

A+ A A-

'शान्ति' बनेकी हिराेइन र 'भिक्षु' बनेका हिराेबीच कबड्डी–४ का दृश्यहरूमा कतै द्वन्द्व भेटिँदैन, तर फिल्महलबाहिर भने नमज्जैले भयो, भइरहेको छ । याे सर्वथा अनावश्यक र अनपेक्षित थियाे ।

खासमा, कबड्डी सिनेमाको चौथो सिक्वेल सुरु भएसँगै कोभिड १९ ले थलिएको नेपाली सिनेमा उद्योगलाई पुनर्ताजगी दिन नेपाली सिनेमा नै आइपुगेको भनी चौतर्फी तारिफ भइरहेको थियो । यसअघिका सबै शृंखलाहरूमा मुख्य अभिनेत्री, अर्थात् चल्तीको भाषामा हिरोइनलाई निर्देशक रामबाबु गुरुङले नाकको टुप्पैमा रिस भएकी झोँक्की पात्रका रूपमा देखाइरहेथे । यसपल्ट भने मुख्य अभिनेत्री पनि बदले । उनको स्वभाव पनि । रिस्मा गुरुङको सट्टामा मिरुना मगर ल्याउँदै गर्दा उनले जतिखेरै झोँक्किने पात्रबाट शान्त, लजालु ‘शान्ति’ को चरित्र दिए । दयाहाङ राईको फिल्मी चरित्र ‘वीरकाजी’ लाई त मायाको खोजीमा भौँतारिइरहेको उट्पट्याङ केटोबाट बुद्धमार्गी भिक्षु बन्ने यात्रातर्फ हिँडाए ।

माथि नै भनियाे, शान्ति र भिक्षुको द्वन्द्व सिनेमाको पटकथामा कतै भेटिँदैन, तर हलबाहिर भने नमज्जैले भयो, भइरहेको छ । सिनेमाको प्रदर्शनकै बेला सिभिल मलमा ‘शान्ति’ले आफ्नो शरीरमाथि आफ्नै नियन्त्रण हुनुपर्ने पक्षमा विद्रोह गरिन् । जेठको तेस्रो साता उनीमाथि सिभिल मलमा जे भयो, त्यो दुर्व्यवहार थियो । त्यो यौन दुर्व्यवहार थियो । त्यो शारीरिक दुर्व्यवहार थियो, जसको प्रतिकार स्वाभाविक थियो । यति कुरा स्वीकार गर्न हामीलाई कुन जात, धर्म, लिङ्ग, वर्ण, राष्ट्रियताले छेकेको छ ?

त्यसपछि अहिले सोसल मिडियामा जुन किसिमको वाद–प्रतिवाद र चरित्रहत्यादेखि धम्कीसम्मका क्रियाकलापहरू भइरहेका छन्, ती नेपाली समाजसुहाउँदा छैनन् । यस्ता टिप्पणीमध्ये अधिकांशमा न्यूनतम मानवीय भावना व्यक्त छैन । सायद यसै भावनाबाट हौसिएर हुनुपर्छ, भर्खरै आरोपित बौद्ध भिक्षुको भिडियो सार्वजनिक गरिएको छ । सार्वजनिक भिडियो यसअघि उनले प्रहरी, अनि कलाकार मिरुनासँग मागेको माफीभन्दा भिन्न प्रकृतिको छ ।

अब स्थितिलाई झन् जटिल बनाउन खोजिएको छ ।

यस प्रकरणलाई गिजोल्न धर्मको बहाना दिइएको छ । जाति सम्प्रदायको भावना घुसाइएको छ । साधारण भाषामा भन्नुपर्दा यो विषय प्राथमिक रूपमा दुर्व्यवहारसँग सम्बन्धित मामिला थियो । अभद्र व्यवहार यो संसारमा जुनसुकै धर्म, जाति, क्षेत्र, लिङ्गकाले गरेका छन् । क्रिश्चियन पादरीहरूले गरेका यौन दुर्व्यवहारमाथि संसारमा ठूला रिपोर्टिङ भएका छन् । तीमाथि फिल्म बनेका छन् । मुस्लिम, हिन्दु, बौद्ध, किरात या जुनसुकै धर्म वरण गर्ने मानिसले पनि गल्ती गर्न सक्छ । उसो भए के त्यसलाई धर्म वा कुनै रङ देखाएर मूल विषय तोडमोड गर्ने ?

त्यसैले यहाँनेर स्वाभाविक प्रश्न उठ्छ । निज बौद्धमार्गी फुर्पाले गल्ती गरेका थिएनन् भने किन यत्तिका साक्षीहरू राखेर माफी मागे ?

गल्ती गरेका थिए भने अहिले किन विषय तोडमोड गर्दैछन् ?

यो सबका पछाडि उनलाई कसले हात दिएको छ ?

त्यसैले अब मिरुनामाथि सार्वजनिक स्थलमा भएको दुर्व्यवहारको सही उपचार हामीभित्रको असली मनुष्यत्वलाई जगाएर मात्रै हुन सक्छ । मिरुनामाथि त्यो दिन शारीरिक दुर्व्यवहार भयो । त्यसयता निरन्तर मानसिक दुर्व्यवहार भइरहेको छ । मिरुनाले आफूमाथिको दुर्व्यवहारको प्रतिवाद कसरी गर्नुपर्थ्यो भन्नेमा आ–आफ्नै धारणा हुन सक्छन् । तर, त्यो दिन उत्पन्न परिस्थिति र त्यसपछाडिको रोष हेर्दा मिरुना पीडित हुन् भन्नेमा कुनै आशंका छैन ।

अहिले भिडलाई निर्णायक बनाउन खोजिएको छ । सामाजिक सञ्जालले निलेको उत्तर आधुनिककालमा यो कतिपय अवस्थामा वरदान बनेर आएको छ, अनि यस्तै संवेदनशील बेलामा अभिशाप । सिनेमा हलमा जुलुस निकाल्नेदेखि चरित्रहत्या गर्ने विभिन्न सामग्रीहरू देख्दा, हेर्दा नेपाल पनि छिमेकी भारतकै असहिष्णु हावाको सिकार बन्दै गएको हो कि भन्ने आशंकाहरू उठ्न थालेका छन् । नेपालका जागरुक नागरिकहरूले यस्तो मान्यतालाई परास्त गर्न सक्नुपर्छ ।

र, घटनामा जोडिएका फुर्पाले पनि असंवेदनशील र गैरजिम्मेवार अभिव्यक्ति दिन बन्द गर्नुपर्छ । उनीमाथि कुनै मर्का परेको हो भन्ने लाग्छ भने कानुनी उपचार खोज्ने हो । भिडमा गएर आस्था या संवेदनाको सहारा लिन खोजे समाजमा अरु बढ्ता क्षति हुन सक्छ ।

बुद्धमार्गी समुदायमा रहेका ती व्यक्ति, जसले यो विषयलाई सम्पूर्णतामा हेर्न नपाइराख्नुभएको पनि हुन सक्छ । या सबै सूचना सही ढंगले यहाँहरूसम्म सम्प्रेषण नभएको पनि हुन सक्छ । उहाँहरूले पनि यो बेला दुईवटा महत्त्वपूर्ण कुरा बुझ्नुपर्छ:

एक, हरेक व्यक्तिको आफ्नो शरीरमाथिको हक आफैँसँग मात्र हुन्छ । तपाईंको, मेरो, मिरुनाको, सबैको । यसमा बिनास्वीकृति कसैले हक जमाउन, दुर्व्यवहार गर्न पाउँदैन । स्वीकृति अनिवार्य हो ।

दुई, जुनसुकै मानिसले गल्ती गर्न सक्छ । गल्ती त के, अपराधै गर्न सक्छ । उसका कमीकमजोरी र खराबीहरूलाई धर्म, जातिविशेषसँग जोड्न थालियो भने हामी कहाँ पुग्छौँ ? कसैको शरीर, लुगा हेरेर धारणा नबनाऔँ । कसैको पनि । यसले हामीलाई बुद्धले देखाउनुभएको शान्ति, मध्यमार्गको बाटोतर्फ जान अवरोध गर्छ ।

जनजाति समुदायका कतिपय व्यक्तिमा जातव्यवस्थाको अहंकार र कुण्ठा सुषुप्त देखियो है । हो कि होइन, आफैँ जाँचिहेर्नुस् त । सही र गलत छुट्याउनुपहिले व्यक्तिको जात छुट्याउन तपाईंले कहिलेदेखि सिक्नुभो ?

अनि यो अन्धचेतना अरु समुदायमा पनि त्यत्तिकै छ । क्षत्री, बाहुन, दलितदेखि अरु विभिन्न समुदायमा यो देखिन्छ । जनजातिलाई मात्रै भन्यो भन्ने नठानौँ । हाम्रो पढाइलेखाइ, चेतनाको स्तरलाई संकीर्ण जातीय अन्धताबाट निकालौँ । सत्यसँग निरपेक्ष बस्नु ठीक होइन । बरु योभन्दा त जाति, धर्म, क्षेत्रसँगै निरपेक्ष बसौँ ।