जुम्ल्याहा दाजुभाईले बनाए भाषा बुझेर नेपालीमै जवाफ दिने रोबोट

A+ A A-

बुटवलका दुई जुम्ल्याहा दाजुभाईले नेपाली भाषा बुझ्ने रोबोट बनाएका छन् । एक वर्ष अघि गो–गो रोबोट बनाएका उनीहरुले अहिले नेपाली भाषा बुझेर नेपालीमै जवाफ फर्काउने रोबोट बनाएका हुन् ।

बुटवल योगिकुटी बस्दै आएका जुम्ल्याहा दाजुभाई लवकुश पन्थीले बनाएको यो रोबोटलाई ‘लवकुश मार्स रोबोट’ नाम दिइएको छ । मार्स भन्नाले मंगल ग्रहमा हिड्ने रोबोट भनेर बुझिन्छ ।

मंगल ग्रहमा हिड्ने रोबोटबाटै प्रभावित भएका जुम्ल्याहा दाजुभाई लवकुशले नेपालमै पहिलो पटक नेपाली भाषा बुझ्ने रोबोट बनाएका हुन् । यो रोबोटले नेपाली भाषा बुझेर नेपालीमै जस्तो पनि जवाफ दिन सक्छ ।

बुटबलको नविन औद्योगिक कदर बहादुर रीता माध्यमिक विद्यालयबाट एसईई दिएका उनीहरुले एसईई पछिको समयलाई सदुपयोग गर्दै यो रोबोट बनाएका हुन् । यसअघि उनीहरुले बनाएको गो–गो रोबोटले अंग्रेजी भाषा बोल्ने गर्दथ्यो भने यो रोबोट नेपाली भाषामा बोल्ने मात्र हैन मान्छे समेत चिन्ने गर्दछ ।

‘हामीले बनाएको यो रोबोट पहिलेको गो–गो रोबोट भन्दा धेरै फरक छ, यसको बनोट मात्र हैन, यसले गर्ने हरेक गतिविधि फरक छ’ युवा वैज्ञानिक लव पन्थी भन्छन्– यसले नेपाली भाषा बुझेर नेपालीमै जवाफ फर्काउन सक्छ ।

रोबोटमा पाईथम प्रोग्राईमिङ इन ल्याङवेजद्वारा बनाइएको लुकु सफ्टवेयरको प्रयोग गरिएको छ । त्यस बाहेक रोबोटमा हाईभोल्टेज मोटरहरु, हाईस्पीड प्रोसेर, एल्मुनियम पनि प्रयोग गरिएको छ ।

यो रोबोटलाई जुम्ल्याहा दाजुभाई लवकुश पन्थीले भर्खर मात्र उद्योग विभागमा दर्ता गराएका छन् । नेपाली भाषा बुझेर नेपालीमै बोल्न सक्ने पहिलो रोबोट भन्दै उनीहरुले उद्योग विभागमा प्याटन दर्ता गरेका हुन ।

‘यो प्याटन गर्दा गरेपछि कसैले पनि नेपालकै पहिलो नेपाली बुझ्ने रोबोट भनेर दावा गर्न पाउँदैन् यदि दावा गर्ने कोही भए विभागले हाम्रो रोबोटलाई अवलोकन गर्छ,’ लवले भने ।

नेपाली भाषामा बोल्ने रोबोटले हात, टाउको चलाउन सक्छ भने फोटो खिच्ने, मान्छे चिन्ने, रंगहरु पत्ता लगाउने, शब्दहरु उच्चारण गर्न समेत गर्दछ । त्यति मात्र हैन यो रोवर्ट गुड्न पनि सक्दछ ।

‘यो रोबोट हामीले पांग्राको मद्दतले हिड्ने गराएका छौं । तोकिएको समय सेट हुन साथ उ आफै हिड्न सक्छ,’ उनले भने, ‘त्यसैले पनि यो रोबोटलाई सपिङ महल, बैंकमा सेक्युरिटीको रुपमा राख्न सकिन्छ ।’

कक्षा २ मा पढ्दै गर्दा रोबोट बनाउने सपना देखेका उनीहरुले १ वर्ष अघि मात्र गो–गो रोबोट बनाएका थिए । दुई वर्षको मेहनतमा गो–गो रोवर्ट बनाएका उनीहरुले सबैको सल्लाह सुझाव अनुसार नै रोबोटलाई परिमार्जन गरेको रोबोटका अर्का युवा वैज्ञानिक कुश पन्थीले बताए ।

‘गो गो बनाएपछि धेरै हामी माथि सबैले चासो राख्नुभयो, प्रदेश नं. ५ सामाजिक विकास मन्त्री सुदर्शन बरालले समेत भेटेर हौसल्लाह दिनुभयो, त्यहि अनुसार हामीले यसलाई परिमार्जित गर्न सक्यौ,’ उनले भने, ‘गो–गो रोबोट निर्माणपछि बुटवल उपमहानगरपालिकाको १ लाख रुपैयाँ समेत सहयोग गरेको थियो । बुटवल उपमहानगरपालिकाले दिएको १ लाख रुपैया र त्यसमा थप हामी आफैले ४ लाख रुपैया गरी कुल ५ लाखको लगानीमा यसलाई तयार गरेका हौ ।’

१६ वर्षीय जुम्ल्याहा दाजुभाईले नेपाललाई रोबोटको देश भनेर चिनाउने गरी रोबोटलाई अझै बढि अपडेट गर्दै लैजाने योजना बनाएका छन् ।

त्यति मात्र हैन् मुख्यराजमार्गमा गर्मीमा जुस र जाडोयाममा कफी बिक्री गर्ने योजना उनीहरुले बनाएका छन् । त्यसको अनुमतिका लागि स्थानीय तह र प्रदेश सरकारलाई पत्र समेत पठाएका छन् ।

‘सडकमा रोबोटका माध्यमबाट जुस, कफी बिक्री गर्ने योजना हामीले अब बनाएका छौं, कुशले भने–‘यसो गर्न सकियो भने प्रदेश सरकारले सारेको लुम्बिनी भ्रमणको समेत प्रचार प्रसारमा टेवा पुग्नेछ ।’

परिबारबाट कस्तो सहयोग छ भन्ने जिज्ञासामा उनले परिबारकै सहयोगकै कारण रोवर्टलाई परिमार्जित गर्दै लगेको उनले बताए । दिमाग हामीले लगायौ, लगानी घरबाटै भयो, हौसला प्राप्त भयो, अनि बल्ल रोबोट सम्भव भयो,’ उनले भने ।

गो–गो रोबोट बनाएपछि उनीहरु कपिलवस्तुमा नेकपाका अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालबाट सम्मानित, बुटवलमा भएको क्यान ईन्फोटेक, नवलपरासी लगाएका स्थानमा सम्मान समेत प्राप्त गरेका छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, असार ३१, २०७६ २१:२६