पर्वतारोही पर्यटक लुकासको नेपालयात्राढ (भिडियोसहित)

A+ A A-

लुकास फुटनबाह्कको सपना थियो– एक दिन विश्वकै अग्लो शिखर सगरमाथा चढ्ने ।

अस्ट्रियामा ३७ सय ९८ मिटरभन्दा माथि उक्लिने चुचुरा थिएनन् । ८ हजार मिटरमाथिका हिमाल चढ्न र विश्वकै सर्वाेच्च शिखर सगरमाथामा पाइला टेक्न लुकासलाई नेपालले लोभ्यायो ।

१८ वर्षको किशोरवय अवस्थामा लुकास पहिलो पटक २०५६ सालमा नेपाल पदयात्रामा निस्किएका थिए ।

२२ वर्षपछि फर्किएर हेर्दा अस्ट्रियाली नागरिक लुकासले नेपाललाई दोस्रो घरका रूपमा पाउँछन् । सगरमाथासहित ८ हजारमाथिका अग्ला हिमालहरू नै पर्वतारोही लुकासका लागि नेपालका विशेष आकर्षण हुन् ।

'नेपालीको आतिथ्यताले मलाई कहिल्यै विदेशमा छुजस्तो लाग्दैन,' लुकास भन्छन्, 'नेपालले मलाई मोहनी लगाएको छ ।'

१७ सदस्यीय पर्वतारोहीसहित १६ दिनमा सगरमाथा आरोहण गरी लुकास यतिबेला आफ्नो घर अस्ट्रिया फर्किसकेका छन् । भियना उड्नुअघि लुकासले सुनाए, 'कोरोना महामारीपछि अब भने नेपाली पर्यटन लयमा फर्कियो ।'

यो सिजनको सगरमाथा आरोहण नेपाली पर्यटनका लागि कोसेढुंगा बन्ने लुकासको विश्वास छ ।

हुन त पोहोर साल पनि लुकासको टोली सगरमाथा आरोहणका लागि नेपाल आएको थियो । तर, आधार शिविरमा लुकासलाई असहज महसुस भयो । तिनताक कोरोनाको नयाँ भेरियन्ट डेल्टाको प्रकोप फैलिँदो थियो । सरकारले सगरमाथा आरोहण रोकेको थिएन । तर, लुकासले त्यो बेला स्वास्थ्य सतर्कता अपनाउँदै आफ्नै विवेकमा उँभो नजाने निर्णय गरी काठमाडौं फर्किए । त्यो विगतबाट आज यो रौसमा फर्किन पाउँदाको अनुभवले लुकासलाई रोमाञ्चित बनाउँछ ।

पर्वतारोही पर्यटक

पर्वतारोहणको दुई दशकमा लुकासले नेपालसहित विश्वका अन्य हिमाल पनि चढिसकेका छन् । तर, नेपालका हिमालजत्तिको आकर्षण उनले कहीँ पनि पाएनन् । यहाँको पदयात्रा र प्राकृतिक सुन्दरता विश्वकै लागि आकर्षण मान्छन् उनी ।

युरोप, अमेरिका घुम्दा जब उनको पर्वतारोहणबारे सबैले चाख माने, त्यतिबेलै उनले निर्णय गरे, 'नेपालमा विदेशी पर्वतारोही भित्र्याउने ।' आज 'फुटनबाह्क एड्भेन्चर' मार्फत लुकासको कम्पनीले नेपालमा विदेशी पर्वतारोही हिमाल आरोहणका लागि ल्याउँछ । र, उनको अभियानमा सघाउँदै आएका छन्, शेर्पा पथप्रदर्शकहरूले ।

सगरमाथासहित ८ हजारमाथिका धौलागिरि, मनास्लु र अन्नपूर्ण हिमालमा लुकास प्रत्येक वर्ष 'पर्वतारोही पर्यटक' घुमाउँछन् ।

खुम्बु तथा अन्नपूर्ण पदयात्रा विश्वमै उत्कृष्ट गन्तव्य बताउने लुकास घर फर्किंदा हिमालका कथा मात्रै लैजाँदैनन्, नेपाल घुम्नैपर्ने अनेक आकर्षण पनि साथै लान्छन् । जस्तैः नेपाल चिनाउने सगरमाथा र उच्च हिमालय पर्वत शृङ्खला एकातिर बोक्छन् भने समथर फाँटमा फैलिएको तराईको सुन्दरता अर्काेतिर ।

हिमालको आकर्षणसँगसँगै पहाड र तराईको भौगोलिक विविधताभित्र प्राकृतिक सुन्दरता समेटिएको लुकासको अनुभव छ ।

हिमाल चढेर फर्किएपछि लुकासलाई एक पटक विगतमा साथीहरूको लहैलहैमा सडकमार्गबाट नेपाल घुम्ने रहर पलाएछ । काठमाडौंहुँदै चितवन पुग्दा उनले थाहा पाए, नेपाल चिनाउन अग्ला हिमाल मात्रै होइन, होचा समथर भू–भाग पनि उत्तिकै काफी छन् ।

विशेषगरी नेपालको भूगोल, मानिस र समुदायभित्रको विविधता अनुपम उदाहरण लाग्छ उनलाई । हार्दिकतासहितको आतिथ्य सत्कारले लट्ठिएका लुकासलाई नेपाल कताकता दोस्रो घरझैँ लाग्छ ।

सगरमाथा बदलिँदै

२२ वर्षको नेपालयात्रामा लुकासले हिमालमा अनेक परिवर्तन देखे । पर्यटकीय पर्वतारोहीको नेपाल आकर्षणका अतिरिक्त सगरमाथाको परिवर्तित रूप वास्तवमै सबैका लागि चिन्ताको विषय भइसक्यो ।

लुकासले पहिलोपटक देखेको सगरमाथाको रूप अहिले उस्तै छैन । विश्वव्यापी तापमानका कारण मौसमी परिवर्तनले हिउँ पग्लिँदा अग्ला हिमालहरू क्रमशः नाङ्गिँदैछन् ।

'साउथ कोलमा यसपटक मैले अनौठो दृश्य देखेँ,' सगरमाथा आरोहणबाट फर्किंदा देखेको दृश्यबारे लुकास भन्छन्, 'आश्चर्य, पहिला हिउँले भरिने ठाउँमा अहिले पानी पो जमिरहेको छ' ।

हिउँ पग्लिएर सुन्दर हिमाल नाङ्गा हुँदै जाने परिवर्तित दृश्यका कारण भविष्यमा सगरमाथा उस्तै नरहनेतर्फ लुकास चिन्तित देखिन्छन् । तथापि, विश्वव्यापी तापमान मात्र सगरमाथाका लागि चिन्ताको विषय उनी मान्दैनन् । सगरमाथामा थुप्रिएको फोहोर मुख्य चुनौती हो । जसमध्ये दिसाजन्य फोहोरको व्यवस्थापन । सँगसँगै आरोहीको मृत शरीर पनि सगरमाथा सुरक्षाका लागि चुनौती मान्छन् लुकास ।

'अब पनि सगरमाथाको सुरक्षामा हामी नलागे भविष्यमा पछुताउनुको विकल्प हुन्न,' लुकास भन्छन्, 'मौसमी असरका अतिरिक्त फोहोर व्यवस्थापनमार्फत बायो ग्यास उत्पादन नगरी सुखै छैन ।'

सगरमाथा आरोहणलाई दीर्घकालीन रूपमा स्थायी बनाउन सगरमाथा क्षेत्रमा थुप्रिएको दिसा संकलन गरी कम्तीमा गोरखशेप क्षेत्रमा बायो ग्यास उत्पादन गर्ने हो भने फोहोरको वैकल्पिक सदुपयोग हुन सक्छ । सगरमाथा क्षेत्रमा इन्धनजन्य जेनेरेटरमा बन्देज लगाई सोलार पावरको प्रयोगलाई पनि अनिवार्य गरिनुपर्छ ।

साथै, आरोहणका बेला हुने ट्राफिक जाम पनि सगरमाथाका लागि चुनौती भएकाले आरोहीको संख्या निर्धारणमा नेपाल सरकारको सतर्कता आवश्यक रहेको लुकास बताउँछन् ।

सगरमाथा आरोहणलाई दीर्घकालीन रूपमा स्थायी बनाउन नेपाल सरकारले तत्कालै फोहोरको उचित व्यवस्थापनमा ध्यान दिनु लुकास महत्त्वपूर्ण ठान्छन् । जसले खुम्बुक्षेत्रलाई दुरुस्त राख्न मद्दत पुर्‍याउनुका साथै पर्यावरणीय दृष्टिकोणमा सरकारको अग्रसरता सुनिश्चित गर्दछ ।

आरोहणमा शेर्पाको साथ

'हिमाल आरोहण सफलताको रहस्य शेर्पा हो,' नेपालमा २२ वर्षसम्मको अनवरत यात्रा सफलताको अन्तर्य खोतल्दै लुकास भन्छन्, 'हिमाल आरोहणमा शेर्पा समुदाय नभए कुनै पनि कीर्तिमान सम्भव छैन ।'

शेर्पासँग सहकार्य नगरी कुनै पनि एक्सपेडिसन सम्भव छैन । विगत २२ वर्षदेखि काम गरिरहेका नेपालका शेर्पा साथीहरूको योगदानलाई उनी मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्छन् । शेर्पा साथीहरूको इमानदारिता र कामप्रतिको समर्पणले सगरमाथा आरोहण सम्भव रहेको उनी देख्छन् ।

यस्तै, कामको ज्याला र शेर्पा सदस्यको बीमाखर्च सम्मानजनक रूपमा प्रदान गर्नुका साथै स्वास्थ्य अनुकूलताका लागि चिकित्सक सेवा उपलब्ध गराइरहेको उनी बताउँछन् । यस्तै, आफ्ना सहयात्री शेर्पालाई प्रत्येक वर्ष दिइने पर्वतारोहण सुरक्षासम्बन्धी तालिमकै उपलब्धिले हताहती वा दुर्घटना भोग्न नपरेको उनको बुझाइ छ ।

नेपाली पर्यटनमा लुकास

नेपालमा पर्वतारोहण तथा यहाँको साहसिक पर्यटनमा लुकास रमाएका छन् । तर, दुई दशकदेखि नेपाल धाइरहेका लुकासलाई सबै राम्रो मात्र पनि भएको छैन । उनको स्मृतिमा नमीठो भोगाइ पनि उत्तिकै छ ।

विशेषगरी पर्वतारोही पर्यटकलाई नेपालले हेर्ने दृष्टिकोण उनको बुझाइमा केही हदसम्म असमान छन् । पर्वतारोही मात्र हुनु र एक्सपेडिसन कम्पनी चलाउनु दुई फरक जिम्मेवारी भएको उनको निष्कर्ष छ । शेर्पा सहयात्रीमार्फत आरोहणसम्बन्धी काममा सफलता हुनु उनका लागि सकारात्मक पक्ष हो ।

'सरकारी नीति कार्यान्वयनका बेला सरकारी अधिकारीको व्यवहार कतिपय अवस्थामा चित्त बुझ्दैन,' उनको अनुभवमा नेपाली अधिकारीले विदेशी कम्पनीलाई गर्ने व्यवहार सधैँ एकनासको छैन । उनी थप्छन्, 'तर, काम गर्नुको अर्काे विकल्प पनि त छैन ।' लुकास आफ्नो सफलताको रहस्य आफ्नो सकारात्मक सोचको प्रतिफल ठान्छन् ।

यद्यपि हिमाल आरोहणसम्बन्धी काम गर्ने नेपाली कम्पनीहरूको प्रतिस्पर्धी व्यवहारबाट भने उनी सन्तुष्ट छन् ।

'विश्वप्रसिद्ध नेपाली कम्पनीले गरिरहेको व्यवहार हाम्रा लागि सराहनीय छ,' आरोहणमा संलग्न नेपाली कम्पनीबारे लुकासको धारणा छ, 'हिमाल सबैको साझा हो भन्ने बुझाइ हामी सबैमा भएका कारण हामी स्वस्थ प्रतिस्पर्धा गर्छाैं ।'

कोरोनापछिको पर्यटन

पोहोर सालजस्तो यस वर्ष कोरोनाको जोखिम थिएन । आरोहणलाई लयमा फर्काउन पनि यसपटक सबै आरोहण कम्पनीका सदस्यले एकअर्कालाई मद्दत गरेको लुकासले पाए ।

'यस वर्ष सगरमाथा आरोहणमा कुनै पनि किसिमको लफडाबाजी भएन,' लुकास खुसी हुँदै भन्छन्, '१६औँ दिनमा सगरमाथा आरोहण सक्दा हामीले सबैको स्याबासी पायौँ ।'

सामान्यतयाः हिमाल आरोहणमा स्वास्थ्य अनुकूलता अर्थात् Acclimatization मुख्य चुनौती हो । न्यून उचाइबाट ३,५०० मिटरमाथिको उचाइमा उक्लिँदा लेक लाग्नेजस्ता स्वास्थ्यजन्य जटिलता हुन्छ । त्यसैले सगरमाथा आरोहणका लागि पर्वतारोहीले उच्च हिमाली भेगमा आफ्नो शरीर Acclimatized गर्दै जाँदा ८/९ हप्तासम्म लाग्न सक्छ ।

विगतमा चार/पाँच हप्तासम्म खर्चिएका लुकासले यसपटक युरोपमा छँदा नै आरोहण दलका सबै साथीहरूलाई हाइपोक्सिक एक्लेमटाइजेसन (Hypoxic Acclimatization) प्रक्रियाका लागि अभ्यास गराए । परिणामस्वरूप यसपटकको आरोहण समय छोटियो ।

लुकासको विचारमा कोरोनाकालपछि हिमाल आरोहणमा धेरै परिवर्तन पनि आएको छ । हुन त पोहोर साल सगरमाथा आरोहण त्याग्नुपर्दा लुकासले आर्थिक क्षति पनि बेहोर्नुपर्‍यो । लुकासको भनाइमा आधार शिविरमा कोभिड संक्रमणको जोखिम थियो । सरकारले नपत्याएका कारण लुकास मात्र सरकारको विरोधीजस्ता पनि देखिए ।

तर, अहिले पर्यटनका लागि सगरमाथा आरोहणले सर्वत्र सकारात्मक सन्देश फैलाएको लुकासलाई लागेको छ । आरोहणलाई यसपटक सबैले सहज रूपमा लिँदा कोरोनाले सबैलाई सकारात्मक बनाउन मद्दत गरेको उनको बुझाइ छ । जसको अर्थ पर्यटन उद्योगले पुनर्जागरण पाएको उनको विश्वास छ ।

हिमालयात्राको निरन्तरतामा यो वर्ष अमादब्लम, मनास्लु र धौलागिरीको योजना उनले बुनिरहेका छन् । लुकास फटनबाह्क आशा गर्छन्, 'सबै अनुकूल भए आगामी असोजमा पर्वतारोही पर्यटकको टोली युरोपबाट नेपालयात्रामा आउनेछ ।'