स्थानीय सरकारको प्रमुख-उपप्रमुखमा दलितको संख्या आधा घट्यो

A+ A A-

बागलुङको तमानखोला गाउँपालिकामा दलित समुदायको जनसंख्या ५७ प्रतिशत छ । तर, भर्खरै सकिएको स्थानीय तहको चुनावमा यो पालिकामा प्रमुख र उपप्रमखुमा दलित समुदायबाट प्रतिनिधि शून्य छ । प्रमुखमा कुनै पनि दलले दलित उम्मेदवार दिएनन् भने उपप्रमुखमा नेकपा माओवादी केन्द्रले उठाए पनि जित निस्किएन ।

नेकपा एमाले, नेपाली कांग्रेस, माओवादी, जनता समाजवादी पार्टी (जसपा) का उम्मेदवारबाहेक एक जना स्वतन्त्रले अध्यक्षमा उम्मेदवरी दिएकोमा कोही पनि दलित समुदायका थिएनन् । एमालेले देवेन्द्र छन्त्याल, कांग्रेसले जोकलाल बुढा, माओवादीले देवबहादुर पुन, जसपाले हिमाल खत्रीलाई प्रतिस्पर्धा गराएको थियो । ओमप्रसाद पुनले स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएका थिए । कांग्रेसका बुढाले अध्यक्षमा चुनाव जितेका छन् ।

उपाध्यक्षमा भने नेकपा एकीकृत समाजवादीले तारानाथ सिर्पाली र माओवादीले निशु रसाइलीलाई उम्मेदवार बनाएको थियो । तर, कांग्रेसका उम्मेदवार हीराकुमारी छन्त्यालले चुनाव जितेपछि उपाध्यक्षमा पनि दलित समुदायको प्रतिनिधित्व रित्तो बन्यो ।

दलित समुदायको बलियो जनसांख्यिक वर्चस्व भएको यो पालिकाको अघिल्लो चुनावी नतिजा पनि योभन्दा भिन्न थिएन । यद्यपि उक्त चुनावमा गाउँपालिका अध्यक्षमा कम्तीमा दलित समुदायबाट उम्मेदवार बनाइएको थियो । यसपालि पनि अध्यक्षमा दोहोरिएका बुढाले माओवादीका श्रीप्रसाद नेपालीलाई हराएका थिए भने उपाध्यक्षमा कांग्रेसकै मानसरी शेरचनले जितेकी थिइन् ।

दलित जनसंख्याको बलियो चाप रहेको तमानखोला गाउँपालिकामा जसरी दलित प्रतिनिधित्व शून्य भएर निराशजनक चित्र देखिएको छ त्यसरी नै मुलुकभरको स्थानीय तहमा यो समुदायको प्रतिनिधित्वको खराब रूप देखिन्छ । स्थानीय तहको प्रमुख र उपप्रमुखमा दलित सुमदायबाट जित्ने पाँच वर्षअघिको संख्यामा यसपाली आधा कम भएको छ ।

०७४ को चुनावमा स्थानीय सरकारको प्रमुख र उपप्रमुखमा दलित समुदायको प्रतिनिधित्व ३४ थियो । अहिले यो संख्या घटेर १९ मा झरेको छ । यो समाचार तयार गर्दासम्म ७ सय ५३ पालिकामध्ये ७ सय ४१ को नतिजा आइसकेको छ । नतिजा आउन बाँकी कुनै पनि पालिकमा दलित समुदायका उम्मेदवारले अग्रता समेत नलिएकाले यो संख्या तलमाथि हुने सम्भावना छैन ।

अघिल्लो चुनावको तुलनामा दलित समुदायको संख्या मात्र घटेको छैन सामर्थ्य पनि खस्केको छ । किनभने अघिल्लो चुनावमा दलित समुदायबाट ६ जना मेयर पदमा चुनिएका थिए । मेयरमा चुनिने दलित पात्र अहिले जम्मा तीनजना मात्र छन् । धनुषाको विदेह, बागलुङको ढोरपाटन र रुकुमको चौरजहारी नगरपालिकामा दलित समुदायका मेयर चुनिएका छन् । यीमध्ये विदेहमा वेचन दास तत्मा र ढोरपाटनमा देवबहादुर नेपाली यसअघि पनि जितेका मेयर हुन् । चौरजहारीमा जितेका पुष्प वादी नयाँ मेयर हुन् ।

भौतिक पूर्वाधार र जनसंख्या गाउँपालिकामा भन्दा नगरपालिकामा बढी हुन्छ । त्यसैगरी नगरपालिकामाभन्दा उपमाहनगरपालिका र उपमहागरभन्दा महानगरपालिकामा यो आधार मजबुत हुन्छ । त्यसैले मेयरमा दलित समुदायको प्रतिनिधत्व आधा घट्दा सामर्थ्य पनि स्वतः खुम्चिएको छ । अघिल्लो चुनावमा धनगढी उपमहानगरपालिकाको मेयर नै दलित समुदायबाट चुनिएका थिए, नृपबहादुर बड । यसपाली भने बड स्वतन्त्र उम्मेदवार गोपाल हमालसँग भारी मतान्तरसहित पराजित भएसँगै उपमहानगरको नेतृत्व तहमा दलित समुदायको उपस्थिति खाली भएको छ ।

०६८ सालको जनगणनाअनुसार नेपालको कुल जनसंख्या २ करोड ६४ लाख ९४ हजार ५ सय ४ छ । यसमध्ये ३० लाख ६६ हजार ७८ दलित समुदायको संख्या छ । ०७८ को प्रारम्भिक जनगणनामा जातीगत संख्या छुट्याइएको छैन । जागरण मिडिया सेन्टरले ०७४ मा प्रकाशित गरेको अर्थपूर्ण प्रतिनिधत्वको सन्दर्भमा स्थानीय सरकार र दलित महिला नामक अध्ययनमा क्षेत्री र जनजातिपछि दलितको जनसंख्या तेस्रो ठूलो रहेको जनाइएको छ । तर, स्थानीय सरकारको निर्णायक तहमा उनीहरूको प्रतिनिधित्व भने पाँच वर्षअघिभन्दा नराम्ररी खुम्चिएको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ १०, २०७९ २०:०६