अघिल्लो स्थानीय तहको चुनावमा खोटाङको जन्तेढुंगा गाउँपालिकाको अध्यक्षमा उठेकी अरुणादेवी राई तेस्रो भएकी थिइन् । तर, चार वर्षपछि उनी सबैलाई उछिन्दै पालिका प्रमुख बनिन् । संयोग कस्तो भने चार वर्षअघि आफूभन्दा दोब्बर मत ल्याएर जित्ने निवर्तमान अध्यक्ष शंखरबहादुर राईलाई यसपाली उस्तै मतान्तरसहित अरुणाले हराइन् ।
‘मैले त्यतिबेला चुनाव हारे पनि यो भेगका जनताको समस्याबारे निरन्तर बोलिरहेँ,’ द्वन्द्वकालदेखि नै पूर्णकालीन माओवादी रहेकी अरुणादेवीले सुनाइन्, ‘त्यही भएर आज मलाई यो जिम्मेवारीमा पुर्याए । कृषि क्षेत्रबाट यहाँका मानिसको दिनचर्या फेरिने गरी काम गर्ने मैले योजना बनाएको छु ।’ शंखरबहादुर नेकपा एमाले र अरुणादेवी नेकपा माओवादीबाट प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका थिए । यसपालीको चुनावी नतिजामा सबैभन्दा पहिले महिला पालिका प्रमुख चुनिएकी हुन्, अरुणादेवी ।
स्थानीय तहको दोस्रो निर्वाचनमा आइपुग्दा स्थानीय शासनको नेतृत्वमा पुग्ने अरुणाजस्ता महिलाको संख्या अघिल्लोपटकभन्दा बढेको छ । निर्वाचन आयोगकाअनुसार २०७४ को चुनावमा पालिका प्रमुखमा चुनिने महिलाको संख्या जम्माजम्मी १४ थियो । यो कुल पालिका प्रमुखमध्येको १.८६ प्रतिशत मात्र हो । तर, यो संख्या अहिलेसम्म २२ पुगिसकेको छ, जुन कुल पालिका प्रमुखमध्ये २.९२ प्रतिशत हुन जान्छ ।
याे ७ सय ५३ मध्ये ६ सय ४५ पालिकाकाे नतिजा हो । त्यसैले यो संख्या थोरै भए पनि बढ्ने निश्चित छ । भरतपुर महानगरपालिका र हेटौँडा उपमहानगरपालिकामा महिला प्रमुख थपिने सम्भावना छ । महिला उम्मेदवारहरू फराकिलाे अग्रतासहित जितनजिक छन् । भरतपुरमा माओवादीबाट रेनु दाहाल र हेटौँडामा नेकपा एकीकृत समाजवादीकी मीनाकुमारी लामाले अग्रता लिइरहेका छन् । यी दुई पालिकामा रेनु र मीनाले जितेमा महिलाले अगुवाई गर्ने पालिका संख्या २४ पुग्छ, जुन अघिल्लो चुनावको भन्दा करिब दोब्बर हुन्छ ।
जितेकामध्ये ९ वटा नगरपालिकामा महिलाको नेतृत्व छ भने बाँकी १३ वटा गाउँपालिका छन् । यीमध्ये जम्माजम्मी तीनजना मात्रै नेतृत्वमा दोहोरिएका छन् । रौतहटको मौलापुर नगरपालिमा रीनाकुमारी साह, सिन्धुलीको सुनकोशी गाउँपालिकामा दीपा बोहरा दाहाल र पूर्वी नवलपरासीको हुप्सेकोट गाउँपालिकामा लक्ष्मीदेवी पाण्डे अघिल्लो चुनावका १४ पालिका प्रमुख जित्नेमध्येका महिला हुन् । साहले अघिल्लो चुनावमा माओवादीबाट जितेकी थिइन् । यसपाली भने उनी एमालेबाट जित हासिल गरेकी हुन् । दीपा र पाण्डेचाहिँ दुवै कार्यकाल क्रमशः माओवादी र कांग्रेसबाट उठेर जितेका हुन् ।
समग्रमा अघिल्लो चुनावमाभन्दा उल्लेख्य खुम्चिएको एमालेबाट सबैभन्दा धेरै महिला पालिका प्रमुख चुनिएका छन् । एमालेका ९ जना महिलाले पालिका जितेका छन् । सबैभन्दा बढी पालिका जितिरहेको कांग्रेसका भने ७ जना महिला प्रमुखमा पुगेका छन् । स्थानीय तहमा तेस्रो ठूला दल माओवादीका ३ जना महिला पालिकाको नेतृत्वमा पुगेका छन् । अन्य दुई जना महिलाले चाहिँ स्वतन्त्र उम्मेदवारी दिएर पालिका नेतृत्व सम्हालेका छन् ।
तर, उपप्रमुखमा ३० प्रतिशत महिला घटे
पालिका प्रमुखमा अघिल्लो चुनावमा भन्दा बढी संख्यामा महिला पुगे पनि उपप्रमुखमा चाहिँ उल्लेख्य गिरावट आएको छ । २०७४ को चुनावमा ६ सय ८२ जना महिला पालिकाको उपप्रमुखमा चुनिएका थिए । ६ सय ४५ पालिकाको मतगणना भइसक्दासम्म ४ सय ७० जना महिला मात्र उपप्रमुखमा निर्वाचित भएका छन् । अघिल्लो चुनावमा ९०.५७ प्रतिशत महिला उपप्रमुखमा चुनिएका थिए । यसपाली यो प्रतिनिधित्व झण्डै ३० प्रतिशतले कमी आएको छ । सबै पालिकाको नतिजा आइसक्दा पनि उपप्रमुखमा अघिल्लो चुनावको महिला प्रतिनिधित्व नभेट्ने निश्चित छ ।
सत्ताधारी दलहरूले चुनावी मोर्चा बनाएकाले संविधानको भावना प्रतिकूल स्थानीय शासकीय तहको निर्णायक भूमिकामा महिलाको संख्या नराम्ररी घटेको हाे । संविधानले पालिकाको प्रमुख र उपप्रमुखमध्ये एकजना महिला उम्मेदवार उठाउनै पर्ने व्यवस्था गरेको छ । तर, दलहरूले मिलेर उम्मेदवारी दिएमा भने यो प्रावधान पछ्याउनैपर्ने व्यवस्था छैन । सत्तासीन दलहरू मिलेर उम्मेदवारी दिएकाले अधिकांश पालिकामा प्रमुख र उपप्रमुखमा पुरुष उम्मेदवार नै उठाएका थिए ।
प्रकाशित मिति: शुक्रबार, जेठ ६, २०७९ २१:०७
