‘स्लाभा युक्राइनी !’
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको आन्तरिक टर्मिनलको ढोकामा पत्रकारसँगको छोटो कुराकानीमा एन्टोनिना सामोइलोभाले दुवै हात हावामा उचाल्दै विजयी भावमा भनिन् ।
सगरमाथा चढेर फर्केकी युक्रेनकी ३३ वर्षीया सुन्दरीले ‘महान युक्रेन’ भनिरहँदा उता युक्रेनका सयौँ सैनिकले रुससमक्ष आत्मसर्मपण गरेको खबर आइरहेको थियो ।
युद्धको विभीषिकाबाट उम्केर याे भूगाेलकै उच्च शिखर सगरमाथा चढ्न नेपाल आएकी एन्टोनिनाका बुबा र भाइ युक्रेनमा रुसी सैनिकसँग युद्ध लडिरहेका छन् ।
युक्रेन कमजोर छैन । युक्रेन शान्ति चाहन्छ भन्ने सन्देश दिन सगरमाथा चढ्न आएको बताउने एन्टोनिनाले अप्रत्याशित रूपमा सगरमाथा यात्रा तय गरेकी हुन् । ‘सगरमाथा चढ्ने योजना अचानक बनाएकी हुँ,’ एन्टोनिनाले सुनाइन् ।
नेपाल आउनुअगाडि उनी तान्जानियामा थिइन् ।
खासमा तान्जानियाको ५ हजार ८ सय ९५ मिटर अग्लो किलिमान्जारो हिमाल चढ्ने योजना बनाएकी थिइन्, उनले । तर, जसै उनी तान्जानिया पुगिन्, रुसले युक्रेनमाथि आक्रमण गर्यो ।
रुसी आक्रमणपछि युक्रेन सरकारले पुरुषलाई देश छाड्न प्रतिबन्ध लगायो । महिला, बालबालिका र वृद्धले भने देश छाड्न पाउने निर्णय गर्यो ।
‘मेरा बुबा र भाइ युक्रेनी सेनालाई सहयोग गर्ने भनेर युक्रेनमै बसे,’ एन्टोनिना भावुक सुनिइन्, ‘मेरी बहिनी आफ्नो चारवर्षे छोराेसहित भागेर, पाँच दिनमा क्रोएसिया पुगिन् ।’
रुस–युक्रेन युद्ध सुरु भएपछि किलिमान्जारो चढ्ने योजना त्यागिन् उनले । तर, युद्धग्रस्त युक्रेन फर्किन पनि सकिनन् । ‘म घर (युक्रेन) जान सक्ने अवस्था थिएन,’ उनले सुनाइन्, ‘कहीँ जाने ठाउँ नभएपछि मैले सगरमाथा चढ्ने सोच बनाएँ ।’
अनि उनी नेपालतर्फ उडिन् । उनी नेपाल आएको कुरा उनको परिवारलाई समेत थाहा थिएन । आफ्नो देश पनि फर्किन नसक्ने भएपछि उनले सोचिन्, ‘कहिलेकाहीँ जीवनले तपाईंलाई केही गर्ने मौका दिन्छ । मेरा लागि यो समय मौका भएर आयो ।’
नेपाल आइपुगेपछि उनले बुबालाई आफू सगरमाथा चढ्न आएको खबर गरिन् । उनले हाँस्दै भनिन्, ‘बुबाले तिम्रो स्वास्थ्यले साथ दिन्छ त भनेर सोध्नुभयो, मैले साथ दिन्छ भनेपछि उहाँले ‘टोनिया तिमी चढ्न सक्छौ, लौ चढ भन्नुभयो ।’
रुसी सैनिकविरुद्ध लडिरहेका बुबाले नै हौसला दिएपछि उनको आत्मविश्वास झनै बढ्यो ।
उनी यस वर्ष सगरमाथा आरोहण गर्ने एक मात्र युक्रेनी भएको थाहा पाएपछि अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमले उनलाई पछ्याए । यस वर्ष १७ जना रुसीले पनि सगरमाथा आरोहण गरे । सगरमाथा आधार शिविरमा एन्टोनिनाले रुसी आरोही पनि भेटेकी थिइन् । ‘तर, म तिनीहरूसँग बोलिनँ । तिनीहरूसँग बोल्नुको कुनै अर्थ छैन,’ उनले झिँझो मान्दै सुनाइन् ।
‘याे सिजन सगरमाथा चढ्ने युक्रेनी आफू मात्र भएकाे थाहा पाएपछि म झन् उत्साहित भएँ,’ एन्टोनिनाले हौसिँदै भनिन्, ‘अनि मैले आफ्नो देशको झण्डा प्रिन्ट गरेँ । मिडियाले मलाई पछ्याएपछि पो थाहा भयो, म ठूलो काम गर्दैछु भनेर ।’
साथीहरूसँग मन बहलाउने ध्येयले चार वर्षअगाडि मात्र हिमाल आरोहण गर्न सुरु गरेकी हुन् उनले । तयारी, तालिमबिनै पनि सगरमाथा चढ्ने हिम्मत जुटाएकी एन्टोनिनाले आफ्नो सगरमाथा ‘मिसन’लाई संसारको ध्यान आकृष्ट गर्ने माध्यम बनाउने सोचिन् ।
‘युक्रेनमा युद्ध चलिरहेको छ । युक्रेनका मानिस आफ्नो र मुलुकको अस्तित्व जोगाउन लडिरहेका छन् । आफ्नो भविष्यका लागि लडिरहेका छन्,’ एन्टोनिना गम्भीर सुनिइन्, ‘हामीलाई सबैतिरबाट सहयोग चाहिन्छ भनेर विश्वलाई सुनाउन मैले सगरमाथा रोजेँ ।’
२९ वैशाखको बिहान साढे ५ बजे सगरमाथाको चुचुरोमा पुगेकी एन्टोनिनाको मनमा सफल आरोहणको खुसीसँगै मिसिएको छ, देशमाथि भइरहेको आक्रमणको दुःख । परिवारसँग भेट्न नपाउँदाको दुःख पनि छ उनको मनमा । समग्रमा उनको मनमा खुसीभन्दा बढ्ता दुःख नै छ ।
थोरै खुसी र धेरै दुःखको यो मिश्रणबाट उनी सकेसम्म खुसी मात्र देखाउने प्रयास गर्छिन् । तर, उनको यो प्रयास बेलाबेला असफल भैदिन्छ ।
‘मैले परिवार भेट्न नपाएको तीन महिनाभन्दा बढी भयो,’ आँखामा टिलपिल गर्न थालेका आँसु परेलाले छोप्दै उनले सुनाइन्, ‘मेरा बा, भाइ र बहिनीलाई भेट्यो भने कस्सेर अँगालो हाल्न र म्वाइँ खान मन छ ।’
तर, उनलाई थाहा छैन, उनको यो सपना कहिले पूरा हुने हो ?
‘मलाई थाहा छैन, म मेरा बा र भाइलाई कहिले भेट्छु ?,’ उनले सुनाइन्, ‘उनीहरूलाई केही नहोस् भनेर म प्रार्थना गरिरहन्छु ।’
एन्टोनिना हरेक दिन रुस–युक्रेन युद्ध छिट्टै समाप्त होस् भनेर कामना गर्छिन् । ‘शान्तिसँग बाँच्न पाऊँ भन्ने चाहन्छु,’ उनी निरीह सुनिइन्, ‘शान्ति कोकामनाबाहेक अरु त म के नै गर्न सक्छु र ?’
युक्रेनको राजधानी किभबाट केही किलोमिटरको दूरीमा छ एन्टोनिनाको शहर । उनी त्यहाँ आफ्ना साथीहरूसँग मिलेर रेस्टुरेन्ट चलाउँछिन् । रुसले हमला गरेसँगै उनको रेस्टुरेन्ट बन्द छ ।
‘अहिले हाम्रो अवस्था सबैलाई थाहा छ,’ एन्टोनिनाले सुनाइन्, ‘युक्रेनमा सबै व्यापार, व्यवसाय बन्द छ ।’
रुसी आक्रमणले युक्रेनीहरूलाई झनै एकताबद्ध बनाएको उनको बुझाइ छ । युद्ध समाप्तिपछि आफ्नो देश थप बलियो भएर आउने पनि उनलाई विश्वास छ ।
‘हामी युक्रेनीहरू अभूतपूर्व रूपमा एकताबद्ध भएका छौँ । युक्रेनीहरू जे पनि गर्न सक्छन् भन्ने प्रमाणित भएको छ । हामी यतिबेरसम्म लड्न सक्छौँ भनेर कसैले पत्याएको थिएन,’ उनले सुनाइन् ।
जर्मन टेलिभिजन डिडब्लुले एन्टोनिनाको सगरमाथा आरोहणलाई राजनीतिक सन्देशका रूपमा अर्थ्याउँदै समाचार लेख्यो । आफू विश्वलाई राजनीतिक सन्देश दिन नै सगरमाथा चढेको बताउँछिन् एन्टोनिना ।
भन्छिन्, ‘निश्चय नै मेरो आरोहणमा एक प्रकारको राजनीतिक सन्देश थियो । युद्ध अझै जारी छ, युक्रेनलाई सहयोग गर्नुहोस् भन्ने मेरो सन्देश राजनीतिक हो । युद्धको यो संकटमा विश्वको टुप्पोमा युक्रेनको झण्डा फहराउनु पक्कै पनि राजनीतिक विषय नै हो ।’
एक घण्टाजति सगरमाथाको चुचुरोमा बिताएकी एन्टोनिना सगरमाथाबाट ओर्लेपछि मात्र सगरमाथाको विराटता महसुस गर्न सकिने सुनाउँछिन् । ‘सगरमाथाबाट ओर्लिसकेपछि मात्र यसको विशालता र विराटता महसुस गर्न सकिन्छ,’ उनले सुनाइन् ।
देशमै भएको भए आफूले केही गर्न नसक्ने उनको बुझाइ छ । रुससँग लडिरहेका आफ्ना बुबा, भाइजस्ता लाखौँ पुरुष, देश छाडेर गएका आफ्नी बहिनीजस्ता लाखौँ युक्रेनीको मनोबल बढाउन आफूले सगरमाथा चढ्ने जोखिम लिएको सुनाइन् उनले । भनिन्, ‘युक्रेनमै भएको भए मैले मेरो सैनिकलाई हतियार समातेर लड्न सहयोग त गर्न सक्दिनँ थिएँ । तर, ती सबैलाई सहयोग हुनेगरी मैले यहाँ आएर संसारको ध्यान युक्रेनतिर तानेँ ।’
रुसले युक्रेनमाथि गरेको हमलालाई २१औँ शताब्दीको सबैभन्दा ठूलो बर्बादीका रूपमा अर्थ्याइरहेकी एन्टोनिना भन्छिन्, ‘म सामान्य युक्रेनी महिला हुँ । मलाई थाहा छैन, (भ्लादिमिर) पुटिनले किन यस्तो गरे ? पुटिनको दिमागमा के चलिरहेको छ ? यो सबै सकियोस् र जीवन फेरि सामान्य र शान्त होस् भन्ने चाहन्छु ।’
अबको सातदेखि १० दिन नेपाल बस्ने योजना बनाएकी एन्टोनिनालाई नेपालबाट कहाँ जाने, थाहा छैन ।
‘बमबारी भइरहेको, गोली चलिरहेको युक्रेन म जान सक्दिनँ,’ उनले निराश हुँदै सुनाइन्, ‘सायद म बहिनी बसेको देश क्रोएसिया जान्छु होला । त्यहाँ गएर आप्रवासीका रूपमा बस्छु होला ।’
भर्खरै मात्र आफ्नो देश र देशवासीमाथि गर्व गरिरहेकी उनी देश जान नसक्ने अवस्थामा छिन् । उनी आफ्न्तसँग बसेर आफ्नो सफल सगरमाथा आरोहणको सुखद कथा बाँड्न पनि सक्ने हालतमा छैनन् ।
क्रोएसियामा जीवन कस्तो हुने हो, उनलाई थाहा छैन । युक्रेनको जीवन फेरि सामान्य अवस्थामा फर्किन्छ फर्किन्न पनि कसैलाई पत्ताे छैन । अन्योलको यो भूमरीबीच उनी बुबा र भाइलाई बमबारी भइरहेको युक्रेनमा छाडेर आफू आप्रवासीका रूपमा क्रोएसिया बस्न जाँदैछिन् ।
‘भविष्यमा के हुन्छ, मलाई थाहा छैन,’ उनी हिम्मत जुटाउँदै भन्छिन्, ‘तर, मलाई के थाहा छ भने हामी सबै सहनेछौँ, क्रोएसियामा पनि हामी सहनेछौँ । जीवनमा अब के हुन्छ, त्यो भविष्यमा देखिनेछ ।’
यो अन्योल र युद्धबीच पनि उनले हार मानेकी छैनन् । उनी जीवनप्रति आशावादी सुनिन्छिन् । ‘हामीले अहिलेसम्म हार मानेका छैनौँ । किनभने हाम्रो अस्तित्व जोगाउनका लागि हामीसँग जित्नुको विकल्पै छैन ।’
प्रकाशित मिति: बिहीबार, जेठ ५, २०७९ २०:१३
