बालेनले ल्याइरहेको शान्त आँधीमा एउटा मानिसको सम्झना

A+ A A-

खासमा स्वतन्त्र उम्मेदवार होइनन् बालेन शाह । त्यो त निर्वाचन आयोगले दिएको उम्मेदवारीको हैसियत मात्र हो । राजनीतिक दलभन्दा बाहिर पनि विचार हुन सक्छ भन्ने मान्यतालाई उनी मतमा परिणत गर्दैछन् ।

सुरुवाती मतको अनुपात हेर्दा उनले काठमाडौं महानगरको मेयरमा चुनाव जित्न सक्छन् । सबै मत गन्दै जाँदा नतिजा तलमाथि पर्न पनि सक्ला । जितहार जे भए पनि बालेनको उम्मेदवारी एउटा ठूलो सन्देश बन्न गएको छ ।

अघिल्लो स्थानीय चुनावमा २३ हजार मत पाएकी रञ्जु दर्शना र १८ हजार मत पाउने किशोर थापाको यहाँनेर सम्झना गर्नुपर्ने हुन्छ । उनीहरू क्रमशः विवेकशील नेपाली दल र साझा पार्टीमार्फत चुनावमा उठेका थिए । बीचमा उनीहरूको बीचमा एकता र विभाजन भयो । विवेकशील साझा पार्टीले योबीचमा गरेका अनेक गल्तीहरूको मूल्य अहिले काठमाडौं मेयरमा उठेकी समीक्षा बाँस्कोटाजस्तो योग्य उम्मेदवारले चुकाउनुपरेको छ ।

तर, इतिहासको घडी घुम्न रोकिँदैन । ‘खाली ठाउँ भर’ भन्दै बालेन आइपुगेका छन् ।

कतिपयले पचाउन गाह्रो मान्ने र्‍याप गीतका शब्दहरूमा कविता खोजिहिँड्ने बालेनको इन्जिनियर सोचलाई अकस्मात् संघीय राजधानी शहरले अनुमोदन गर्ने लक्षण देखायो । यसअघि उनले विभिन्न पोडकास्ट अन्तर्वार्ताहरूमा नमुना राजधानी शहरबारे आफ्ना जुन सोचहरू अघि सारे, त्यसले जनमनलाई छोएको देखियो ।

हुन त कुनै बेला पञ्चायती सत्ताधारीलाई जिस्क्याउन नानीमैया दाहालजस्ता उम्मेदवारसमेत अनुमोदन गरी देखाएको हो काठमाडौंले । शहरहरू बदलावका लागि यस्तो जोखिम लिन सक्छन्, गाउँहरूलाई अलिक दकस पर्दोरहेछ ।

बालेन अघि सरेर देखा परिररहेकाे यो लहरमा एउटा मानिसको सम्झना हुन गएको छ, त्यो हो उज्वल थापा । पहिलो संविधानसभाको अवसान बेलाको आसपासमा कुकुर चिह्नसहित विवेकशील नेपाली दलले आफ्ना गतिविधिहरू थालेको थियो, एकदमै लो प्रोफाइलमा ।

‘ज्याला पूरा लियौ, अब संविधान देऊ’ जस्ता नारा थिए । सभासद्लाई सारीचोलो लगाएर चुरा पठाउनेजस्ता कतिपय शैलीहरू लिंगभेदी थिए । अनि कतिपय मुद्दाहरू दक्षिणपन्थीझैँ लाग्ने पनि । तर, समग्रमा उनीहरूको ‘व्यवस्था होइन, अवस्था बदल्ने’ मुद्दाले सुस्तरी जनमन छुँदै थियो ।

थापा, गोविन्द नारायणलगायत अगुवाहरूको नेतृत्वमा पार्टीले आकार ग्रहण गर्दै गयो । काठमाडौंबाहिर र प्रवासमा पनि उनीहरू फैलिँदै गए ।

रवीन्द्र मिश्रको साझा पार्टीसँग एकता हुनुपूर्व विवेकशील पार्टीको अभियानकारी छवि थियो । मिश्रसँग फुट, जुट र फेरि फुटपछि विवेकशीलहरू अलिक लामै थकानतर्फ गएका छन् । समाजवाद, पुँजीवाद, साम्यवादको बहसभन्दा पर पनि विचारको बहस हुन सक्छ भन्ने सोचले थकाइ मार्न गयो । अघिल्लोपल्ट मेयर उठ्ने रञ्जु दर्शनाले काठमाडौं मेयरमा कांग्रेस उम्मेदवार सिर्जना सिंहलाई समर्थन गरेको गाइँगुइँ सुनिए पनि उनीसँग सोध्ने अवसर मिलेन । कुनै व्यस्तताले होला, उनले फोन काटिन् । रवीन्द्र मिश्र पनि यो बेला उपलब्ध भएनन् । उज्वल थापाको डेढ वर्षअघि कोभिड १९ का कारणले दुःखद निधन भएको छ । मिलन पाण्डेलगायतको समूह सुस्ताएको देखिन्छ । अनि मिश्रसँग एकता गर्न हतारिएको भन्दै उनको आलोचना गर्ने कर्मा तामाङ आफू संयोजक रहेको विवेकशील नेपाली दललाई अघि बढाउन खोजिरहेकी छन् ।

गोविन्द नारायण भन्छन्– दुई भिन्न दायित्वको मनोवैज्ञानिक समायोजन गर्नुपर्ने चुनौती छ । तीन लाखभन्दा बढी मतदातालाई नेतृत्व गर्नका लागि तयार हुनुपर्छ । सबैको साथ लिएर अघि बढ्ने हो उहाँले ।

ठीक यस्तै बेला बालेनको उम्मेदवारीले अर्थ पाउन खोजिरहेको छ । मैले उनको सशक्त आगमनलाई विवेकशीलका अभियानकर्ताहरूले कसरी हेरेका होलान् भनी जिज्ञासा राखेँ, उज्वल थापाका सहकर्मी गोविन्द नारायणलाई ।

उनले भने, ‘आमनागरिकले राजनीतिमा आफ्नो पनि जिम्मेवारी छ भनी लिएको देखेँ । पुराना दलहरूले सही भूमिका निर्वाह गर्दैनन् भने नागरिकहरू स्वयम् अगाडि आउनुपर्छ भन्ने पाठ हो यो । पहिले विचारधाराको राजनीति थियो, अब डेलिभरीको राजनीतितर्फ जाँदै छ ।’

गोविन्द नारायणको दृष्टिमा दक्षिण एसियामा भारत नयाँ दिल्ली सरकारका मुख्यमन्त्री अरबिन्द केजरीवालबाहेक अरु सामाजिक व्यक्तिहरूले नेतृत्व गर्न पाएको उदाहरण छैन । बालेनले चुनाव जिते भने यहाँका गैरदलीय युवाले पनि सामाजिक रूपान्तरणमा ठोस योगदान गर्न सक्छन् भन्ने सन्देश जानेछ । उनले पाकिस्तान, बंगलादेश र श्रीलंकाको दृष्टान्त दिँदै त्यहाँ सामाजिक अभियानहरू अघि बढ्न नसकेकोमा दिल्ली र काठमाडौंको नयाँ शिक्षा हुन सक्ने बताए ।

उज्वल थापा छैनन् । उनका सहकर्मीहरू बालेनको उदयबाट उत्साही नै देखिएका छन् । तर, यसमा सतर्क हुनुपर्ने कुरा पनि उत्तिकै छ । केजरीवालसँग परिपक्व नेतृत्व थियो । खासगरी आफ्नो टिम पनि थियो, जसले उनलाई भरपर्दो आधार दिएर टिकाइराख्यो ।

‘स्वतन्त्र’ उम्मेदवार भनेर आयोगले बालेनलाई नामकरण गरेझैँ गैरदलीय स्वतन्त्र हुनुको सीमा पनि आफ्नै ठाउँमा छ । राम्रो टिम बन्न सकेन भने डेलिभरी गर्न कठिन हुन सक्छ । बालेनले मौका पाए, र गर्न सके त देशैलाई उदाहरण भयो । नत्र ३२ वटा वडाहरूमा उनका सहकर्मीहरूको कमी हुँदा अलिका भीमकाय दलहरूले उनलाई पाइला–पाइलामा छिर्के हान्न सक्छन् ।

कलाकार हुन् बालेन । सेलेब्रिटी हुनु, फ्यान फलोइङ कमाउनु र दैनिक कामका अन्तर्विरोधसँग अभ्यस्त हुनु निकै फरक छ । खासगरी यसले घटाउने सिर्जनशीलता, अनि थप्ने मानसिक बोझको व्यवस्थापन अर्को चुनौती हो । यस्तोमा बालेनले जितिहाले भने उनलाई के सुझाव छ त ?

गोविन्द नारायण भन्छन्, ‘दुई भिन्न दायित्वको मनोवैज्ञानिक समायोजन गर्नुपर्ने चुनौती छ । तीन लाखभन्दा बढी मतदातालाई नेतृत्व गर्नका लागि तयार हुनुपर्छ । सबैको साथ लिएर अघि बढ्ने हो उहाँले ।’

माथि नै भनियो, उज्वलको अनुपस्थितिसँगै विगतका सांगठनिक राजनीतिक त्रुटिहरूलाई स्वीकार गर्नका लागि सग्लो विवेकशील अभियान छैन । रवीन्द्र मिश्रलाई नयाँ ढंगले आत्मसमीक्षा गर्न अब समय बचेको होला ? त्यो उनैले जवाफ देलान् ।

गोविन्द नारायण भन्छन्, ‘आफूले जस्तो काम गरियो, परिणाम त्यस्तै आउने हो । आफूले विगतमा गरेको सांगठनिक त्रुटिहरूलाई आत्मस्वीकार गर्नुपर्छ । यो बेला विवेकशीललाई पत्याउने सबैलाई धन्यवाद दिनुपर्छ । समीक्षा गर्नुपर्छ, पश्चात्ताप गर्नुहुँदैन ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, वैशाख ३१, २०७९ १८:२८