चियाले चम्किएका रेग्मी भन्छन्- शिक्षक थिएँ भने यति धेरै गर्न सक्ने नै थिइनँ

A+ A A-

इलामका लीला रेग्मीलाई लाग्यो– पुरानो जमानाको सादा सिनेमाजस्तो हुनेछ शिक्षकको जिन्दगी, बाँच्नचाहिँ बाँच्ने तर रङ्गिन जिन्दगी नबाँच्ने । र त अहिले उनको हातमा भएको माविको लाइसेन्स पनि प्रयोगमा आएन ।

उनले २०५६ सालमा इलामको महेन्द्ररत्न बहुमुखी क्याम्पसबाट शिक्षा संकायमा स्नातक उत्तीर्ण गरे । शिक्षकका लागि माविको शिक्षक अनुमतिपत्र पनि निकाले । तर, शिक्षकको जीवनले उनलाई खिच्न सकेन । उनले शिक्षकको जीवनशैली नियाल्न थाले । उनलाई जागिरे जीवन सीमित लाग्यो । सोचे, ‘म यस्तो दैनिकीबाट फैलिनँ सक्दिनँ, खुम्चिएर त के बाँच्नु ?’

उनले जीवनमा न सुर भेट्टाए, न ताल । पढे, तर प्रमाणपत्रमा पनि खुसी भेटेनन् । जे पढे, त्यसैलाई पेसा बनाउन उनको मन मानेन । लयबिनाको संगीतजस्तो लाग्यो उनलाई आफ्नै जीवन । सुर खोज्न उनी काठमाडौं हानिए । साधना कला केन्द्र काठमाडौं भर्ना भए, गायन सिक्न थाले । सिक्नेमध्येमा उनी अब्बल ठहरिए, गाउन थाले, बजाउन थाले । केही क्षण भेटाएको संगीतमा खुब आनन्द लिए ।

घरमा अशुभ घटना भयो, घर फर्किए । फेरि काठमाडौं जानै पाएनन् । गायन पनि उनको ‘प्रोफेसन’ हुन सकेन । बेलामौकामा गाएको गीत फेसबुकमा सार्वजनिक गरेर तिर्खा मेट्छन् उनी ।

२०४५ सालमा उनका पिता तुलसी रेग्मीले गाउँमा नयाँ काम सुरु गरेका थिए । त्यतिञ्जेल रेग्मीको घर भएको ठाउँ इलामको देउमाईमा चिया रोप्ने चलन सुरु भएकै थिएन । तुलसीले खासा खेत बिराएर चिया लगाएका थिए । त्यस समय स्थानीयले सोचेका पनि थिएनन् कि चिया एक दिन गतिलो अर्थोपार्जनको बाटो बन्नेछ भनेर । बरु स्थानीयले रेग्मीलाई भने पनि, ‘धान नै मासेपछि के खान्छस्, हेरौँला ।’ लीलालाई सम्झँदा पनि गर्व लाग्छ । सुनाउँछन्, ‘गाउँ बस्तीमा कुरा काट्दा पनि बुबा विचलित हुनु भएनछ । बेवास्ता गरेर चिया रोप्नुभएछ, रोप्न लगाउनुभएछ ।’

अहिले लीलाको चिया बगान ७९ रोपनी क्षेत्रमा फैलिएको छ । उनले चिया प्रशोधन गर्ने उद्योगसमेत सञ्चालन गरेका छन् । ‘हुनैलाई चाहिँ बुबाकै कामको निरन्तरता हो, प्रेरणा पनि बुबाको नै हो,’ उनी सुनाउँछन्, ‘तर, सानो मिहिनेतले आजको दिनसम्म आइपुगेको भने होइन ।’

चियाका मुनासँग खेल्दाखेल्दै लीलाले २०६७ मा चिया उद्योग नै दर्ता गरे । ‘विराज अर्थोडक्स चिया उद्योग’ उनले सञ्चालन गरिरहेको उद्योग हो । सानो रकमबाट सुरु गरेको उद्योगको लगानी अहिले १ करोड २० लाख पुगेको छ । उनको उद्योगमा वर्षको ३ हजार केजीभन्दा बढी चिया उत्पादन हुन्छ । वर्षको २० लाख हाराहारी छ उनको आम्दानी ।

धेरै समस्या झेल्दै आए पनि लीलालाई बजारको भने समस्या छैन । ‘कहिल्यै चिया स्टकमा बस्दैन, सबै गइहाल्छ,’ उनले भने, ‘बरु बेलाबेला चिया पुर्‍याउन नसकेर भने हैरान हुन्छ ।’ न प्राविधिक, न विज्ञ । चियामा बेला–मौका लाग्ने रोगले तनाव दिन्छ उनलाई । लीलाले अब त जसोतसो जुध्न सिकिसके । 'गर्दागर्दै धेरै जानी पनि सकेँ । सुरुमा प्राविधिक जानकारी नभई गर्दा ट्रायल एन्ड इरर मात्र हुने रहेछ । गर्दै सिक्दै अब त धेरै जानिसकेँ, उनले भने । ‘सरकारसँग सधैँ एउटै गुनासो छ, साँच्चै साना तथा घरेलु उद्योग सञ्चालन गर्ने हामीजस्ताकहाँ सरकार कहिले आइपुग्छ ?’ उनको प्रश्न छ ।

लीलाको चिया उद्योग ।

लीलाको उद्योग इलामको देउमाई नगरपालिका– ४ मा पर्छ । उनले उद्योग सुरु गर्दा देउमाई– ४ मा व्यावसायिक चिया कृषक नै थिएनन् । उनले चुनौती स्वीकारेर उद्योग सुरु गरेका थिए । सफल पनि भए तर सानो मुस्किलको सामना गर्नुपरेन । उनी सुनाउँछन्, ‘मलाई विदेश जान मन परेन, गाउँमै केही गर्नुपर्छ भन्ने लाग्यो । त्यसैले उद्योग सुरु गरेँ ।’

सिजनमा २०–२२ जना कामदार काम गर्छन् उनको उद्योगमा । सामान्य अवस्थामा पनि पाँच–छ जनाभन्दा कम कर्मचारी हुँदैनन् । ‘रिस्क’ मोलेर सुरु गरेको उद्योगले उनलाई मात्र होइन, छरछिमेकले समेत रोजगारी पाएका छन् । ‘आफ्नै ठाउँमा केही गर्नुपर्छ’को राम्रो उदाहरण हुन्, लीला ।

विदेश जानैपर्ने बाध्यता उनलाई राम्रो लाग्दैन । विदेश क्षणिक हो जस्तो लाग्छ लीलालाई । गर्दा केही समय लाग्ला, तर देशमा हुँदैन भन्नु गलत भएको तर्क छ लीलाको । मेहनत, धैर्यता र लगनशील मान्छे विदेश जानै नपर्ने लीलाको भनाइ छ । ‘विदेश गएको भए अहिले जहाँ छु, त्यहाँ हुन्थेँ र ?’ लीलाको प्रश्न हो यो ।

एक पटक उनलाई कृषिले तनाव पनि दियो । चियाबारीको बीच–बीचमा अदुवा खेती लगाएका थिए । अदुवा सबै कुहियो । ‘झण्डै ८ लाख लगानी पानीमा गयो,’ उनी सुनाउँछन्, ‘बेकार गरेछुजस्तो लाग्यो, तर विचलितचाहिँ भइनँ । अहिले जे छु यहीँ छु ।’

अन्य खेतीजस्तो चियाले नबिगार्ने उनको भनाइ छ । ‘पहिला त लामो समय ढुक्क, अर्को मनग्य आम्दानी,’ उनी सुनाउँछन्, ‘खट्न सक्ने हो भने चियालाई अन्य कुनै पनि खेतीले पनि जित्दैन ।’

उनको उद्योगमा उनी आफूचाहिँ धेरै समय उनकै बगानको पत्ती बनाउँछन् । शुद्ध अर्थोडक्स चिया बन्छ, ग्रीन र ब्ल्याक । अर्डर आउँदा गोल्डेन र सिल्भर पनि बनाउँछन् । तर, खासै माग नहुनाले गोल्डेन र सिल्भरचाहिँ बनाएर राख्दैनन् । गाउँमा अरूले चिया पत्ती दिए भने राख्छन् उद्योगमा । किनेरै वा खोजेरै राखेका भने छैनन् । उनी भन्छन्, ‘आफ्नै बगानको चिया बनाउन ठिक्क छ, उद्योगमा यो धेरै चिया बनाउने सोच छैन । खासै बाहिरबाट चिया किनेर ल्याउँदिनँ । फेरि बाहिरको चिया पत्ती किन्दा क्वालिटी मेन्टेन गर्न पनि गाह्रो हुन्छ । मेरो उद्योग टिकेकै क्वालिटीका कारणले हो ।’

लीला मात्र होइन, उनकी जीवनसंगिनी कल्पना पनि उनीभन्दा कमजोर छैनन् । कल्पनासँग उति नै शैक्षिक योग्यता छ, जति लीलासँग छ । कल्पनाले पनि माविको शिक्षक अनुमतिपत्र बनाइन् । तर, प्रयोगमा आएन । अहिले रेग्मी दम्पती नै चियासँग एकदम खुसी छन् । चिया बगानसँगै उद्योगमा व्यस्त हुन्छ रेग्मी परिवार । घर चलेको छ, आवश्यकताअनुसार खर्चको अभाव छैन । सबैभन्दा ठूलो कुरा रेग्मी परिवार खुसी र सन्तुष्ट छ ।

लीलालाई बगानमा कामदारको भने बेलामौकामा अभाव हुने गरेको छ । प्राय: उनको बगानमा काम गर्ने कामदार विदेशिएका छन् । विषादी र मल खाद प्रयोग नगर्ने भएकाले त्यसको कुनै समस्या छैन । मल प्रयाेग गर्दा घरमै उत्पादन गरेर गर्ने गरेका छन् उनले । उद्योगमा गुणस्तरीय कच्चा पदार्थ र इन्धनको अभाव झेल्नुपर्छ बेला–बेला । बिनाजानकारी बिजुली गइरहनाले चिया प्रशोधनमा समस्या झेल्नुपरेको उनको गुनासो छ ।

नेपाल सरकारका तर्फबाट केही सहयोग नपाएकोमा उनको गुनासो पनि छ । ‘न सरकारले केही सहयोग गर्‍यो, न स्थानीय सरकार नै महसुस गर्न पाएँ,’ उनले भने, ‘बरु डेनमार्क सरकारले चलाएको उन्नति प्रोजेक्टले धेरै सहयोग गरेको छ ।’

उनी सफल छन्, उनको जीवनशैली चमकदार छ । लीला भन्छन्, ‘म शिक्षक थिएँ भने र विदेश नै गएको थिएँ भने पनि अहिलेजत्तिको अवस्थामा पुग्न सक्ने पक्कै पनि थिइनँ ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख १, २०७९ ०६:४६