१४० स्कुललाई 'पढ्दै कमाउँदै' कार्यक्रम दिने शिक्षक

A+ A A-

यो वर्षको मध्यतिर सुर्खेतको जनज्योति माध्यमिक विद्यालयका प्रधानाध्यापक नारायण सिग्देल सिंहदरबारमा कागजपत्र बोकेर डुलिरहेका भेटिन्थे । आफ्नाे नमुना स्कुललाई कसरी देशभर पु¥याउन सकिन्छ भनेर सरकारलाई झकझक्याउन सिग्देल सिंहदरबार छिरेका हुन् ।

आफ्नाे स्कुलकाे सफलसिद्ध ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रमलाई देशव्यापी बनाउनु सिग्देलको उद्देश्य थियो । उनी सफल पनि भए । सरकारले देशभरका १ सय ४० विद्यालयमा यो कार्यक्रम लागू गर्ने भएको छ ।

सिग्देलको स्कुलमा कार्यान्वयन भइसकेको ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रमबाट प्रभावित भएर सरकारले यसलाई अन्य स्कुलमा पनि लाने भएको हो । राष्ट्रपति शैक्षिक सुधार कार्यक्रमअन्तर्गत राखेर उक्त कार्यक्रमका लागि शिक्षा तथा मानव स्रोत विकास केन्द्रले ८ चैतबाट स्कुलहरू छनाेट गरेको थियो । ७० जिल्लाबाट आएको ५ सय १६ विद्यालयबाट सूचि छानिएको हो ।

यसरी सिग्देलको पहलले वर्षको अन्तिममा आइपुग्दा सार्थकता पाएको छ । सिग्देल सिंहदरबार धाउँदै गर्दा नमुना विद्यालय बनाउनुपर्ने माग मात्र गरेका थिएनन् । आफ्नै स्कुलमा लागू भएर सफल भइसकेको ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रमको खाका उनीसँग थियो । जसलाई सरकारले पनि अनुशरण गरेको हो ।

यसरी सुरु भएको थियो ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रम

नेपालको शिक्षा प्रणाली र शिक्षण सिकाइलाई कसरी गुणस्तरीय बनाउने भनेर योजना बनाउन लागि परेका थिए, सिग्देल । देशको समग्र विकासको लागि शिक्षा प्रणाली नै सुधार्नुपर्छ भन्ने लागेपछि उनी शिक्षण सिकाइको पद्धति फेर्न तम्सिए । प्रचलित घोकन्ते शिक्षाको विकल्प खोजे ।

परिवर्तनका लागि आफ्नै स्कुल जनज्योति माविबाटै शिक्षण सिकाइको तरिका बदल्ने खाका कोरे । र, आठ वर्षअघि जनज्योति माविबाट सुरु भयो, पढ्दै कमाउँदै कार्यक्रम ।

कार्यक्रमको सुरुवाती चरणमा स्कुलले जनज्योति व्यावसायिक क्लब गठन ग¥याे । क्लबमा आबद्ध गराउँदै विद्यार्थीलाई चकटी बुन्ने, नाम्लो बुन्ने, कुचो बुन्नेजस्ता काम सिकाउन थालियाे । अघिल्लो पुस्ताबाट जानेको कुरा विद्यार्थीलाई सिकाइयो । गाउँमा सीप सिकाउने जनशक्ति नभए बाहिरबाटै प्रशिक्षक ल्याएर विद्यार्थीलाई सिकाउन थालियो ।

विद्यार्थीले पनि कक्षामा सैद्धान्तिक पक्ष पढ्दै प्रयोगात्मक कक्षाबाट प्राविधिक कुरा सिक्न थाले । पढ्दै पनि कमाउन सकिन्छ भनेर विद्यार्थीमा छाप बस्यो । ‘सानोमा तपाईं पढ्दै कमाउँदै गर्नुस्, जसले ठूलो भएपछि कमाउँदै पढ्दै गर्न सहज हुन्छ भनेर हामीले विद्यार्थीलाई बुझाउन थाल्यौँ,’ सिग्देलले भने ।

यही कार्यक्रममार्फत जनज्योतिले करिब ३२ लाख रुपैयाँको कोष बनाउन सफल भएको छ । प्राविधिकतर्फका विद्यार्थीको नाममा मात्र करिब १६ लाखजति जम्मा भइसकेको छ । यसरी आर्थिक रूपमा पनि स्कुलले उन्नति गरिरहेको छ । यो कार्यक्रम लागू गर्दैगर्दा शिक्षकहरूले १५ महिना तलब नखाएको सिग्देल सम्झन्छन् ।

सुर्खेतको बराहतालमा जनज्योति माविले पढ्दै कमाउँदै कार्यक्रमको सफल प्रयोग गरिसकेपछि सबैले चासोपूर्वक हेर्न थाले । संसददेखि सरकारी प्रतिनिधि जो गए पनि उनले व्यावहारिक शिक्षा ल्याउनुपर्नेमा जोड दिन्थे । नेपालको शिक्षण सिकाइको प्रणालीमै सुधार ल्याउनुपर्ने भन्दै ध्यानाकर्षण गराउँथे ।

सोही स्कुलबाट प्रभावित भएर शिक्षा मन्त्रालयले पनि नमुना विद्यालय बनाउने योजना बनायो । सिग्देल आफैँले पहल गरेपछि मन्त्रालयले यो कार्यक्रमका लागि तयार भएकाे हाे । नयाँ योजनाबारेका छलफलमा शिक्षक सिग्देल सिंहदरबार निम्त्याइए । अन्तत: मन्त्रालयले ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रमको कार्यविधि नै तयार गर्‍यो ।

शिक्षालाई सीपसँग, सीपलाई श्रमसँग, श्रमलाई उत्पादनसँग र उत्पादनलाई बजारसँग जोडी सीपयुक्त एवं स्वावलम्बी नागरिक बन्न सहयोग पुर्‍याउने उद्देश्यले उक्त कार्यविधि जारी गरेको हाे । शिक्षा मन्त्रालयले ‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रम सञ्चालन कार्यविधि–२०७८’ बनाइसकेकाे छ ।

यस्तो बन्नेछ नमुना विद्यालय

पढ्दै कमाउँदै कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने विद्यालयले सरकारको कार्यविधिअन्तर्गत रहेका काम गर्नुपर्नेछ । विद्यार्थीद्वारा उत्पादन भएका खाद्यान्न, तरकारी, फलफूललगायतका वस्तुलाई विद्यालयमा दिवा खाजामा उपयोग गर्न तथा स्थानीय बजारमा बिक्रीवितरणको उपयुक्त वातावरण विद्यालयले तयार गरिदिनुपर्ने व्यवस्था गर्नुपर्नेछ ।

विद्यालयले पाठ्यक्रममा आधारित हुनेगरी शिक्षण सिकाइसँगै वस्तु तथा सेवाको उत्पादनमा विद्यार्थीहरूलाई संलग्न गराउनुपर्नेछ । श्रमप्रति सचेतना बढाएर विद्यार्थीलाई स्वरोजगार र उद्यमशील हुन प्रोत्साहित गर्ने उक्त कार्यक्रमको उद्देश्य रहेको मन्त्रालयले जनाएको छ ।

विद्यार्थीले उत्पादन गरेका खाद्यान्न, तरकारी, फलफूल, मासुजन्य पदार्थ र अन्य वस्तु तथा सेवालाई दिवा खाजाको रूपमा विद्यालयमा उपयोग गर्ने वा स्थानीय बजारमा बिक्रीवितरण गर्न स्थानीय व्यवसायीहरूसँग आवश्यक समन्वय गर्नुपर्नेछ ।

विद्यार्थीले गरेको आम्दानीको निश्चित अंशबाट कोषवृद्धि योजना बनाई लागू गर्नुपर्नेछ । व्यवसाय सुरुवात गर्न विद्यार्थीलाई तालिम सञ्चालन गर्नुपर्नेछ । खरिदबिक्री केन्द्र स्थापनाका लागि स्थानीय तहसँग सहकार्य गर्नुपर्नेलगायतका कुरा कार्यविधिमा छन् ।

‘पढ्दै कमाउँदै’ कार्यक्रम सञ्चालनका लागि विभिन्न क्षेत्र तोकिएका छन् । विद्यालयले आवश्यकता अनुकूल विभिन्न क्षेत्रमा कार्यक्रम सञ्चालन गर्न सक्नेछन् ।

शिलापत्र वर्षव्यक्ति २०७८ नारायण सिग्देलकाे सन्देशः

प्रकाशित मिति: शनिबार, चैत २६, २०७८ १३:०३