नास्टमा प्रदर्शनी : कृषक कप्टरदेखि विद्युतीय भोटिङ मेसिनसम्म

A+ A A-

नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रतिष्ठान (नास्ट)ले विभिन्न खाले प्रदर्शनी गरिरहन्छ । गएको शुक्रबार पनि नास्टको भवनभित्र विज्ञान तथा प्रविधि आविष्कारको प्रदर्शनी भयो । प्रदर्शनीमा विज्ञानका साथै इन्जिनियरिङ गर्दैगरेका विद्यार्थीहरूले भाग लिएका थिए ।

विज्ञान तथा प्रविधिको क्षेत्रमा नेपालमै समेत विभिन्न आविष्कार र अनुसन्धानहरू हुने गरेका छन् । कतिपय योजनामा त लगानी पर्याप्त नभएर योजना अपूरो छोडिएका हुन्छन् । त्यस्तै, कतिपय आविष्कारले महत्त्व नपाएरै थन्किइरहेका छन् भने कतिपय युवा वैज्ञानिक र नवप्रवर्तकहरूले त्यसको व्यवस्थापन गर्न उचित सहयोग र सल्लाह पाएनन् ।

त्यसैले इनोभेसन र आविष्कारहरूलाई सहयोग दिनकै निम्ति नास्टले वैज्ञानिकहरूलाई सहयोगका साथै विभिन्न यस्ता प्रदर्शनहरू गर्ने गरेको छ । शुक्रबार भएको प्रदर्शनीमा पनि विभिन्न प्रदेशबाट आ–आफ्नो आविष्कार लिएर भाग लिन मानिसहरू उपस्थित भएका थिए ।

कृषक कप्टर

प्रदर्शनमा राखिएका आविष्कारमध्ये एक थियो, ‘कृषक कप्टर’ । कृषिक्षेत्रमा सहयोग पुर्‍याउनका लागि एड्भान्स इन्जिनियरिङ कलेजका विद्यार्थीले कृषक कप्टर बनाएका हुन् । प्रदर्शनका लागि राखिएको उक्त उपकरणको सफल प्रयोग पनि भइसकेको छ ।

ठूलो आकारको ड्रोनजस्तो देखिने कृषक कप्टरमा छवटा ‘प्रोपेलर’ अर्थात् पङ्खा छन् । कप्टरको बीच भागमा कन्टेनर छ । कन्टेनरमा १७ लिटर तरल पदार्थ अट्छ भने मल, बिउहरू राख्दा १० किलोग्राम अट्छ ।

प्रोपेलरहरूमा पाइप लगाइएको छ । त्यही पाइपहरूबाट मल, बिउ, पानी, रसायनजस्ता कुराहरू खेतबारीमा हाल्न सकिन्छ ।

कृषक कप्टरमा कृषकहरूले आफूलाई चाहिने सामग्रीहरू राखेर उडाउनुपर्छ । र, कन्टेनरमा राखिएको सामग्री खेतबारीमा खसाउन सकिन्छ । यसरी एकैपटकमा ३० किलोमिटर क्षेत्रमा काम गर्न सकिन्छ । १ घण्टा चार्ज गरेपछि केही घण्टासम्म ढुक्क भएर यसबाट काम गर्न सकिन्छ ।

मनोज लेखक र ओमकाजी श्रेष्ठले यो उपकरणको आविष्कार गरेका हुन् । एड्भान्स इन्जिनियरिङ कलेजबाट स्नातक तह सकेका यी दुईले इन्जिनियरिङ पढ्दैगर्दा प्रोजेक्ट सुरु गरेका थिए । सन् २०१६ देखि बनाउन सुरु गरेको उक्त कप्टरको योजना हालसालै सकिएको हो । रोबोटिक्स एसोसिएन नेपाल (आरएएन) र नास्टको सहयोगमा यो प्रोजेक्ट बनाइएको हो ।

रामलक्ष्मण इलेक्ट्रिक भोटिङ मेसिन

दाजुभाइ राम रिमाल र लक्ष्मण रिमालले इलेक्ट्रिक भोटिङ मेसिन तयार गरेका छन् । उनीहरूले नास्टको प्रदर्शनीमा उक्त भोटिङ मेसिन प्रदर्शन गर्न राखेका थिए । पछिल्लो प्याब्सनको चुनावमा राम लक्ष्मणको भोटिङ मेसिन नै प्रयोग गरिएको थियो । यसरी सयवटा चुनावमा यो भोटिङ मेसिन प्रयोग भइसकेको छ ।

इलेक्ट्रिक भोटिङ मेसिन प्रयोग गर्नुपहिले ‘भेरिफिकेसन’ गर्नुपर्छ । भेरिफेसनका लागि आफ्नो परिचयपत्र मेसिनमा हाल्नुपर्छ । भेरिफिकेसनपछि ‘कन्ट्रोल बक्स’मा भोट गर्न मिल्ने स्क्रिन देखिन्छ । स्क्रिनमा उम्मेदवारको फोटो अथवा चुनाव चिह्न र नाम राखिएको हुन्छ । भोट गर्न देखाइएको नाम अथवा फोटोमा थिच्नुपर्छ ।

भोट गर्न गल्ती भएमा अथवा गलत उम्मेदवारको फोटोमा थिचिएमा मेटेर सच्याउने सुविधा पनि मेसिनमा छ । त्यसैले भोटिङ मेसिनबाट भोट बदर हुने सम्भावना एकदमै न्यून छ । कुनै पनि उम्मेदवारलाई भोट हाल्न नचाहेको खण्डमा नहाल्ने सुविधा पनि यसमा छ ।

भोट कसले कसलाई हाल्यो भन्ने गोपनीयता पनि मेसिनले राख्छ । इन्टरनेट जोड्न नमिल्ने भएकाले पनि यसको प्रयोग सुरक्षित रहेको आविष्कारक समूहले शिलापत्रलाई बताए । उनीहरूका अनुसार चुनाव सकिएको केही मिनेटमै नतिजा आउँछ ।

थ्रीडी म्यापिङ ड्रोन

एड्भान्स इन्जिनियरिङ कलेजमा चौथो वर्षको स्नातक तह पढ्ने तीन जनाको समूहले थ्रीडी म्यापिङ ड्रोन निर्माण गरेका छन् । स्नातक तह पूरा गर्न विद्यार्थीले विज्ञान र प्रविधिका प्रोजेक्टहरू बझाउनुपर्ने हुन्छ । प्रोजेक्टका लागि उक्त समूहले यस्तो ड्रोन बनाएका हुन् ।

जर्मनीबाट ल्याएको ड्रोन एसेम्बल गरेर थ्रीडी म्यापिङ गर्न मिल्नेगरी उनीहरूले निर्माण गरेका हुन् । थ्रीडी म्यापिङ अर्थात् तीन कोणबाट भौगोलिक नक्सा देखाउने । सडक, घरहरूको वास्तविक चित्र देखाउन यो ड्रोन प्रयोग गर्न सकिन्छ ।

यो ड्रोन धेरै मात्रामा उत्पादन भएको छैन । १ लाख रुपैयाँको लगानीमा उक्त प्रोजेक्ट पूरा गरिएको हो ।

इलेक्ट्रिकल स्कुटर

६ महिनाअघि प्रह्लाद गुप्ता र नास्टका रवीन्द्र ढकालको टोलीले इलेक्ट्रिकल स्कुटर बनाउन सुरु गरेका थिए । नास्टको प्रदर्शनीमा यही स्कुटर प्रदर्शनका लागि राखिएको थियो । नेपालमै पहिलोपटक निर्माण गरिएको भनेर प्रस्तुत गरिएको थियो उक्त स्कुटर । नेपालमा पहिला बनेका इलेक्ट्रिकल स्कुटर विदेशबाट ल्याएर एसेम्बल मात्र गरिन्थ्यो । यस पटक भने ‘ब्याट्री’ र ‘मोटर कन्ट्रोलर’ मात्र विदेशबाट ल्याएर नेपालमै इलेक्ट्रिकल स्कुटर बन्यो ।

यसको खास विशेषता भनेको मोबाइलबाट पनि कनेक्ट गर्न सकिन्छ । अबको केही महिनामै स्कुटरको प्रयोग गर्न मिल्ने अवस्थाको बन्ने उक्त समूहका वैज्ञानिकहरूले बताए । राम्रो लगानीकर्ता पाए व्यवसाय गर्ने सोच रहेको पनि उनीहरू बताउँछन् ।

स्कुटरमा अन्य सवारीमा जस्तो गियर हुने छैन । तीन तहमा स्वीच चलाउन सकिन्छ । प्रत्येक तहअनुसार स्कुटरको गति निर्धारण हुन्छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत १६, २०७८ १३:२५