देउवाको पश्चिम ढल्काइसँग झस्केको चीन फेरि वाम गठबन्धनतर्फ

A+ A A-

चीनका उच्च नेता काठमाडौं मुकाममा रहेका बेला प्रधानमन्त्री तथा कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाले फेरि कम्युनिस्ट गठबन्धन हुन सक्ने भनी दिएको अभिव्यक्ति सामान्य छैन । उनले यस्ताे सम्भावना राेक्न कांग्रेसले चालु सत्ता गठबन्धन जाेगाइराख्नुपर्ने तर्क गरेका छन् । चीनका स्टेट काउन्सिलर तथा विदेशमन्त्री वाङ यी तीनदिने भ्रमणमा छन् । उनी काठमाडौंमा रहेकै बेला प्रधानमन्त्री देउवाले यस्तो बोलेका हुन् । याद रहोस्, एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलको बेइजिङ यात्राकै बेला माओवादी केन्द्रका नेता देव गुरुङको नेतृत्वमा अर्को टोली चीनमा छ ।

ठीक यो बिन्दुमा ०७४ को स्थानीय चुनाव सकिएलगत्तै नेपाली कम्युनिस्ट नेताहरूको सिलसिलाबद्ध बेइजिङ ओहोरदोहोर, अनि चिनियाँ कम्युनिस्ट पार्टीका उच्च नेताहरूको काठमाडौं यात्राको पृष्ठभूमि सम्झनैपर्ने हुन्छ । एमाले माओवादी गठबन्धन, अनि केपी ओली नेतृत्वको संयुक्त वाम सरकारलगत्तै भएको पार्टी एकता त्योसमेतको परिणति थियो । त्यो कसरी भत्कियो, अनि नभत्कियोस् भनेर चीनका कम्युनिस्ट नेताहरूको विशेष टोली कसरी काठमाडौंमा आकस्मिक अवतरण गरेको थियो, जगजाहेर छ ।

सत्तारुढ कम्युनिस्ट पार्टी नै विभाजन गराउने हदसम्म अदालती फैसला, अनि ‘मिहिनेतपूर्वक’ बनेको नेकपा सरकार विघटनसँगै उत्तरी छिमेकी चीन नेपालसँगको सम्बन्धमा अप्ठेरोको चरणबाट गुज्रिरहेको छ । शेरबहादुर देउवा नेतृत्वमा वर्तमान सरकार बनेसँगै नेपाल पश्चिमा ध्रुवमा गएको चिनियाँ विश्लेषण छँदै थियो । चीनको ‘मिल्ने साथी’ रुसको युक्रेन–युद्धनीतिबारे विरोध गर्दै नेपालले युक्रेनको पक्षमा आफ्नो धारणा सार्वजनिक गरिसकेको छ ।

सँगैको छिमेकी भारतले रूस–युक्रेन मामिलाबारे मौन बस्दा नेपाल मुखर बन्नु बेइजिङका लागि सम्भवतः अर्को झट्का थियो । कूटनीतिमा असंलग्न नीति लिनु भनेको नबोल्नु होइन भन्ने नेपाली सन्देश यसपल्ट पहिलेभन्दा बाचाल छ । एमसीसीमा ढिलो गरेको तोडमा डोनाल्ड लुको आक्रामक टेलिफोन, अनि छिटछिटो बढेको भूराजनीतिक उछलकुदबीच नेपालले अमेरिकासँग गरेको एमसीसी सम्झौता अनुमोदन गरिछाड्यो, जो बेइजिङका लागि चासोकै कुरा हुने भयो । जबकि चीनले यसबीचमा गरेको बीआरआई सम्झौता अगाडि बढ्न सकेकै छैन ।

उच्च सरकारी सूत्रहरूका अनुसार देउवाले ऋणकै भरमा बीआरआई सम्झौता अगाडि बढाउन आनाकानी गरेको सूचना बाहिरिएको छ । बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभ ऋण सहायता परियोजना मात्रै नभई यो क्षेत्रमा अगुवाइ गर्ने चिनियाँ चाहनाअन्तर्गतको बृहत् फ्रेमवर्क पनि थियो । इन्डो प्यासिफिक रणनीतिभित्र समेटिएको एमसीसी पारित गरेकै अर्को महिनामा नेपालका प्रधानमन्त्रीले चीनलाई नयाँ सर्त तेर्स्याएका हुन् भने त्यसले सम्बन्धमा धेरथोर अप्ठेरो पर्ने नै छ । एक्जिम बैंकलगायतसँग ऋण लिएरै पनि नेपालले परियोजनाहरू अघि बढाएकै छ ।

बीआरआई ऋणको परियोजना हो भन्ने जानीबुझी नेपालले हस्ताक्षर गरेको हो । बीआरआई त्यही परियोजना हो, जसमा हस्ताक्षर गर्ने बेला देउवानिकट नेता प्रकाशशरण महत परराष्ट्रमन्त्री थिए । देउवाले यसलाई अनुदानमा परिणत गर्न सर्त राखेको भनी आएको सूचना सत्य हो भने तत्क्षणलाई उत्तरी छिमेकी रिसाउला भन्ने अनुमान गर्न सकिन्छ । कसैलाई यसले नेपालका लागि नयाँ राष्ट्रिय अडानको बाटो खोलेको तर्क गर्ने ठाउँ मिल्ला, तर जसरी बीचमा गएर एमसीसी संशोधनको आग्रह गर्दा कूटनीतिक अपरिपक्वता झल्केको थियो, उसैगरी बीआरआई संशोधनको मागमा अपरिपक्वता झल्कनेछ ।

ठीक यहीँनेर चीनले छिन्नभिन्न एमाले, माओवादी र एकीकृत समाजवादीलाई फेरि एक ठाउँ देख्न चाहेको छ । देउवाले यसको संकेत पाइसकेका छन् । त्यसैले हिजो नेताहरूसँग उनले चालु सत्ता गठबन्धनलाई एक ठाउँ राख्न नसके फेरि कांग्रेस कमजोर हुने, माओवादी र एकीकृत समाजवादी कुनै न कुनै रूपले एमालेसँगै हुने भविष्यवाणी गरेका हुन् । उनले एमाले अहिले पनि बलियो अवस्थामै छ भनी गरेको आकलन पनि सत्यको निकै नजिक छ । यही अवस्था कायम रहे ०७९ मा हुनुपर्ने चुनावहरूमा कांग्रेसको प्रदर्शन सुध्रिहाल्ने कुनै आकलन छैन । प्रतिपक्षमा बसेको एमालेको विरोध गरेकै भरमा जनमत तान्न कांग्रेसलाई सजिलो हुने छैन ।

चीनलाई यसको प्रत्यक्ष चासो छ । पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको साँचो हस्तान्तरण, नेपालबाट चीनमा घाँस निर्यात, अनि खोप प्रमाणपत्रको व्यवस्था र संयुक्त सीमा निरीक्षण मात्रै आजको दिनमा यति उच्च तहको भ्रमणको कार्यसूची बन्न सक्दैन । अनि यो वाङको नियमित भ्रमण पनि होइन । चीनलाई आफ्नो भूराजनीतिक क्षेत्रमा पहलकदमी गुम्दै गएको भयले सताइरहेको छ । त्यसैले ऊ यो बिन्दुमा शृंखलाबद्ध भ्रमण र भेटघाटका लागि अग्रसर छ । वाङले ओली र माओवादी अध्यक्ष प्रचण्ड दुवैलाई आज दिउँसो भेटेर चीन भ्रमणको निम्तो दिने सूचना हामीलाई प्राप्त छ ।

माओवादी अध्यक्ष प्रचण्डले पछिल्ला दिनमा कांग्रेसबाट पेलान खाइरहेको भन्दै यसरी पेल्दै गए फेरि एमालेसँग गठबन्धन हुन सक्ने खुला टिप्पणी नै गरिसकेका छन् । उनका निकट नेता वर्षमान पुन, जो यतिबेला उपचार फलोअपका क्रममा चीनमै छन्, उनीलगायत नेताहरूले कांग्रेसविरुद्ध आक्रामक टिप्पणी गरिरहेका छन् । एमाले स्वयम्‌ले केन्द्रीय कमिटी बैठकबाट स्थानीय आधारमा चुनावी सहकार्य हुन सक्ने भन्दै ढोका खुला गरेको छ । यद्यपि केन्द्रमा भने माओवादीसँग यो चुनावमा मिल्ने आधार निकै कमजोर रहेको एमाले नेताहरू बताउँछन् ।

पूर्वपरराष्ट्रमन्त्री प्रदीप ज्ञवाली एमाले–माओवादी एकताका लागि गृहकार्य गर्ने नेताहरूमध्ये एक हुन् । वाङ र देउवाबीच भएको कुराकानी, अनि हिजै शनिबार देउवाले सम्भावित कम्युनिस्ट गठबन्धनबारे गरेको संकेतबारे एमालेको चासो रहेको उनले बताए । शिलापत्रसँग कुरा गर्दै ज्ञवालीले भने, ‘लोकतान्त्रिक भनिने देश र पार्टीले लोकतान्त्रिक पार्टीहरू मिल्नुपर्छ भनेझैँ कम्युनिस्ट पार्टीले हामी मिल्नुपर्छ भनी भाइचारा देखाउनु अनौठो भएन, विगतमा पनि यस्तो भएको हो । तर अहिले एमाले आफ्नै ताकतमा अघि बढ्ने योजनामै छ ।’

एमालेले माधव नेपालसँग सहकार्यको सम्भावना असम्भवप्रायः रहेको बताएको छ । ओली सरकार गिराउन निर्णायक भूमिका खेलेको भन्दै एमालेले त्यो अक्षम्य रहेको बताएको छ । तर, माओवादीसँग उसको प्रभावको आकलनका आधारमा नयाँ ढंगले जान सकिने सम्भावना एमाले नेताहरूले देखाएका छन् । अहिलेकै अवस्थामा चुनावमा गए पहिलो दल हुन सक्ने सम्भावना रहे पनि सरकार बनाउन त्यो अपर्याप्त हुन सक्ने भय एमालेभित्र पनि छ । पश्चिमको प्रभावमा देउवा ढल्किँदै गएको चिनियाँ विश्लेषणले एमाले–माओवादी र साना वाम घटकको सहकार्यतर्फ उत्प्रेरित गर्ने पक्कापक्की देखिन्छ । यसका लागि देशभित्रका नेताहरू तयार होलान् या नहोलान्, यो तिनीहरूकै रणनीति र निर्णयमा भर पर्नेछ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, चैत १३, २०७८ ०९:५०