क्रिप्टोकरेन्सी कारोबार: करोडौँ बिगो दाबीसहित मुद्दा दायर गरिएका ६ जनामाथि के हो फैसला ?

क्रिप्टोकरेन्सी कारोबार: करोडौँ बिगो दाबीसहित मुद्दा दायर गरिएका ६ जनामाथि के हो फैसला ?

A+ A A-

राजस्व अनुसन्धान विभागले मंगलबार गैरकानुनी रूपमा डलरको कारोबार गरेको अभियोगमा दुई जनाविरुद्ध काठमाडौं जिल्ला अदालतमा मुद्दा दायर गरेको छ ।

विभागले मोरङका रतुवामाई नगरपालिका-७ का पुष्कर श्रेष्ठ र सोही ठाउँकी बिनिता लिम्बुमाथि अदालतमा विभागले पौने १० करोड रुपैयाँ बिगो र तीन वर्षसम्मको सजाय मागदाबी गरेर अदालतमा मुद्दा दायर गरेको हो ।

विभागले उनीहरूले अवैध डलर विनिमय तथा क्रिप्टोकरेन्सीसम्बन्धी कारोबार गरेको जनाएको छ । उनीहरूको बैंक स्टेटमेन्ट, बरामद गरिएका मोबाइलमा प्राप्त डाटालगायत कलडिटेल विवरणसमेत मिसिलमा संलग्न गराएको विभागको विज्ञप्तिमा उल्लेख छ ।

विभागका अनुसार उनीहरूले मैगा बैंक सिटिजन्स बैंक, एनआईसी एसिया र राष्ट्रिय वाणिज्य बैंकमार्फत उनीहरूले अमेरिकी डलरको अवैध धन्दा गरेको जनाएको छ । उनीमाथि विभागले नौ करोड ७४ लाख ६९ हजारको बिगोदाबी गरेर अदालतमा मुद्दा दायर गरेको हो ।

विभागले विदेशी विनिमय (नियमित गर्ने) ऐन, २०१९ अन्तर्गत क्रिप्टोकरेन्सीसम्बन्धी कारोबारको मुद्दा दायर गरिएको हो । यसरी क्रिप्टोकरेन्सीसम्बन्धी विभागले अदालतमा मुद्दा दर्ता गराएको दोस्रो घटना हो । यसअघि ११ माघमा विभागले क्रिप्टोकरेन्सीको कारोबारमा संलग्न रहेको भन्दै कैलाली घर भई हाल काठमाडौं कालोपुल बस्ने दिनेश खड्का, भगवती खड्का, नरबहादुर खड्का र अनिता धितालविरुद्ध ३७ करोड ६४ लाखको बिगो दाबीसहित मुद्दा दायर गरेको थियो ।

हाल यो मुद्दाको सुनुवाइ भने हुन सकेको छैन । ९ माघमा मात्रै नेपाल राष्ट्र बैंकले नेपालमा रहेका विदेशी र विदेशमा रहेका नेपालीले क्रिप्टोकरेन्सीको कारोबार गर्ने गराउने पाइएको भन्दै कारबाहीको चेतावनी दिएको थियो ।

यसअघि राष्ट्र बैंकले गत भदौमा पनि सचेत गराएको थियो । त्यसयता विभागले अवैध अमेरिकी डलर क्रिप्टोकरेन्सीको कारोबार गर्ने माथि कारबाही तीव्र पारेको छ ।

के होला कारबाही ?

विदेशी विनिमय (नियमित गर्ने) ऐन, २०१९ ले विदेशी विनिमय कारोबार गर्न चाहने व्यक्ति, फर्म, कम्पनी वा संस्थाले नेपाल राष्ट्र बैंकबाट इजाजतपत्र लिनुपर्ने उल्लेख छ । यसरी राष्ट्र बैंकबाट इजाजतप्राप्त नगरी कारोबार गरेको पाइए ऐनसँग जोडिएको कसुरका आधारमा कारबाही हुनेछ । जसअन्तर्गत विदेशी विनिमयलाई जफत गर्ने साथै बिगो बमोजिमको जरिवाना गर्ने र त्यसमा तीन गुणासम्म जरिवाना गराउन सकिने कानुनी व्यवस्था छ ।

यदि कुनै व्यक्तिले इजाजतप्राप्त संस्थामार्फत अवैध कारोबार गरेको खुले त्यस्तो संस्थाको इजाजत रद्ददेखि सम्पत्ति जफत गर्नेसम्मको कानुनी व्यवस्था छ । त्यसबाहेक विदेशी विनिमयसँग सम्बन्धित कसुरको बिगो रकम १ करोड रुपैयाँ वा सोभन्दा बढी भए त्यस्ता व्यक्तिलाई अन्य सजायका अतिरिक्त तीन वर्षसम्म जेल सजाय गर्न सकिने व्यवस्था ऐनमा छ ।

तर, विभागले हाल क्रिप्टोकरेन्सी अभियोगमा मुद्दा दायर गरेको दुवै मुद्दामा रकम बरामद नगरेकाले उनीहरू दोषी ठहर हुने सम्भावना कम देखिएको प्रहरीको केन्द्रीय अनुसन्धान ब्युरो (सीआईबी) का एक अधिकारीले बताए । ‘क्रिप्टोकरेन्सीमा लगानी गर्नेको ठोस प्रमाणका रूपमा खासै केही बरामद भएको छैन । उनीहरूको बैंकमा अस्वाभाविक रकम ट्रान्जिट भएको मात्रै देखिन्छ । त्यहीँ आधारमा अदालतले कसरी उनीहरूको विपक्षमा फैसला गर्ला,’ ती अधिकारीले भने ।

राष्ट्र बैंकले यसरी अस्वाभाविक रकमको ट्रान्जिट भएको केही व्यक्तिको सूची सीआईबीलाई दिएको सीआईबीका प्रवक्ता एसपी श्यामकुमार महतोको भनाइ छ । सीआईबीले त्यस्ता व्यक्तिमाथि पनि निगरानी राखेको उनले बताए ।

के हो क्रिप्टोकरेन्सी ?

क्रिप्टोकरेन्सी मुद्राको एक प्रकार हो । पैसाजस्तै संकेत हुने भर्चुअल पैसालाई क्रिप्टोकरेन्सी भनिन्छ । क्रिप्टोकरेन्सीको विश्व इतिहास जम्मा १२ वर्षको भए पनि अहिले विश्वका धेरै देशको टाउको दुखाइको विषय बनेको छ । सन् २००९ मा जापानी नागरिक सातोसी नाकामोतोले एक कम्प्युटर प्रोग्रामरलाई १० बिटिसी क्वाइन पठाएर यसको औपचारिक कारोबारको सुरुवात गरेको पाइन्छ । यसको मूल्य पहिला नै फिक्स हुने भएकाले पनि लोकप्रियता बढी भएको विज्ञहरूले बताउँछन् ।

क्रिप्टोकरेन्सीमा कसैको नियन्त्रण रहँदैन, कुनै पनि निकायको नियन्त्रण नहुँदा सुरक्षाको प्रश्न उठ्ने गरेको छ । धेरै देशले अवैध भनेको अवस्थामा अमेरिका, क्यानडा तथा युरोपका केही देशमा भने क्रिप्टोकरेन्सी लगानी तथा सामान किनबेचसमेत हुने गरेको छ ।

यसअघि भारतले पनि सन् २०१९ मा भारतको रिजर्भ बैंकमार्फत कारोबार नगर्न परिपत्र जारी गरेको थियो । तर, यो विषय अदालतमा गएपछि २०२० मा भारतीय सुप्रिम कोर्टले कारोबार नरोक्न आदेश दिएको थियो ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, चैत ४, २०७८ १२:४१