पिताको चिन्ता सुनाउने कर्नाली ब्लुज

A+ A A-

कर्नाली ब्लुज (वि.सं. २०६७) को सशक्ततामा एउटा आमपरिवारको उतारचढावको अनवरत शृंखलाले दरिलो आड दिएको छ । सँगसँगै कुनै पनि साधारण परिवारमा असाधारण कथा लुकेको हुन्छ भन्ने कुरा पनि पुष्टि गर्छ, याे अभूतपूर्व पुस्तकले ।

बालापन र त्यस कालमा समावेश उटपट्याङले पुस्तकलाई यति रोमाञ्चक बनाउँछ कि पुस्तक पढिरहँदा अनुहारको भावभंगी परिवर्तन भएको पत्तै पाइँदैन । साथै, नेपालका अति विपन्न र अविकसित स्थानहरूको जर्जर र जीर्ण यथार्थले कति ठाउँहरूमा त मन खिन्न पनि बनाउँछ । विशिष्ट पुस्तकको विशेषताहरूको सूचीको गोरेटो यस पुस्तकले कोरेको पनि पाउँछौँ हामी ।

हरकाेहीको जीवनमा बुबा आकाश हुन् भने आमा धर्ती । हामी हाम्रो जीवनको उचाइ मापन गर्न केलाई पल्लामा राखौँला—आकाशले नै ओत प्रदान गरेको अग्ला टाकुराहरू सायद । सन्ततिलाई छहारी प्रदान गर्ने आकाशको चाहना भने आकाश नै छिचोलेर अघि बढून् भन्ने हुन्छ, प्राय: सबै आकाशझैँ बुबाहरूलाई ।

आदर्श बुबाको छहारी पाएका प्रमुख पात्र वृषबहादुर हर काेही बालकजस्तो अति पुलकित त छन् नै, तर दुनियाँ हँसाएर परिवार रुवाउन पनि साह्रै नै पारंगत । उनमा बुबाप्रतिको प्रेम, अनुराग, प्रशंसाभाव र असीम श्रद्धा बुबा अडिएको स्थानभन्दा पनि धेरै छ– आकाशभन्दा माथि । त्यही भएर त वृषबहादुर बेलाबखत दोहोर्‍याइरहन्छन्, 'मेरा बाजस्तो माया गर्ने मान्छे यो संसारमा काेही पनि छैन ।'

कर्नाली ब्लुज सबै पाठकहरूका लागि ‘रिलेटबल’ पुस्तक हो । परिवेश फरक होला तर पारिवारिक अपनत्वको सुगन्ध उस्तै छ, पृष्ठभूमि भिन्नै होला तर आफ्नो बालहठको क्रमले निरन्तरता पाएको पुस्तकको मुख्य पात्र वृषबहादुरको यथार्थ हामीमध्ये धेरैसँग मिल्दोजुल्दो छ ।

माओवादी युद्धले पारेको क्षति र त्यसको प्रभाव उपन्यासमा पनि उत्तिकै परेको छ । स्थानान्तरणको शृंखला र त्यसले निम्त्याएको बुबाको पेसा र व्यापारको परिवर्तन अनि वृषबहादुरका बालसखाहरूको फेरबदल र पनि उसको बालहठको अवसान नहुनाले कसरी छोराहरू बुबाआमाको काखको सुगन्ध कति सजिलै बिर्सिदिएर टाढिन्छन् भन्ने दृष्टान्त यस पुस्तकले अनुभूतिमूलक शैलीमा देखाएको छ ।

बुबाका सङ्घर्षहरूको दस्तावेज समेटिएको यस पुस्तकले धेरै परिवारहरूको कथालाई प्रतिनिधित्व गरेको छ । पुस्तकमा अस्पतालको तेस्रो दिन वृषबहादुरको बुबा मृत्युको नजिक धकेलिँदै गर्दा उनको शय्याको नजिकै निमोनियाले सिकिस्त एक बालक आइपुग्छन् र जहाँ बालकको पिताको छटपटाहटको अभिव्यक्ति, 'एउटै छ । क्यै भइहाल्यो भने त' ले वृषबहादुरको अनुभूतिको तह अभिवृद्धि गराउँछ र बुबाको आँखाबाट संसार चियाउन घचघच्याउँछ शायद ।

पुस्तक उदाउँदै गरेको घामबाट सुरु हुन्छ र अन्त्यमा भने सूर्य अस्ताउँछ र सिंगो आकाश खस्छ । आफ्नो जन्मको वर्णनले प्रारम्भ भएको पुस्तक, आफूलाई सबैभन्दा बढी माया गर्नेमध्ये एकको मरणले हृदय खलबल्याइदिन्छ र अन्त्य हुन्छ । यही त हो नि उत्कृष्ट पुस्तकको असल परिचय ।

यिनै कारणहरूले मानिसलाई सोच्न बाध्य र सँगसँगै परिपक्व बनाउँछ नि । नत्र सानो छँदा आफ्नो घर आगोले भष्म बनाइदिने मुख्य पात्र कसरी बुबालाई सुर्खेत लाने बेला एम्बुलेन्स खोजेर ल्याउनेसम्म हुन्छन् ? समयको कठोरताले मानिसलाई पक्कै पनि परिपक्व बनाउँछ तर त्यो कठोरताभित्रका साना, गहिरा र जग हल्लाउने विवरणहरूको अझ महत्त्वपूर्ण हात हुन्छ ।

यस उपन्यासमा छोराको बुबाप्रतिको दृष्टिकोणको सकारात्मक बदलाव भनेकै अपरिपक्वताको फेददेखि परिपक्वताको टुप्पो उक्लिनु हो ।

आफूसँग अपनत्वभाव बोकेका मानिसहरूको मृत्युले हामीलाई केही न केही पक्कै सिकाउँछ र एउटा बिन्दुसम्म प्रवीण र प्रज्ञावान् पनि बनाउँछ । सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा स्मृतिको महत्त्व बुझाउँछ र त्यस स्मृतिमा अटाइएका आफूमा लक्षित सुझाव र सल्लाह आत्मसात् गराउन पनि सहयोग पुर्‍याउँछ ।

मृत्यु मात्र हैन, मृत शरीरको साक्षी मात्रै हुनुपर्दा पनि कस्ताकस्ता कठोर हृदय भएका व्यक्ति पनि क्षणभरमै नरम भैदिन्छन् भन्ने यथार्थबोध लेखकले उपन्यासको अन्त्यमा एक जना सैनिकको सनकलाई प्रस्तुत गरेर बताइदिन्छन् ।

जीवनको अनित्यताको र क्षणभंगुरताको महासत्य हामीले ग्रहण गर्न सक्ने हो भने हामीभित्रका सम्पूर्ण रौद्र आचरणको अवशेषसमेत नरहने गरी नष्ट हुने रहेछ भन्नेको पनि यस उपन्यासले प्रत्यक्षीकरण गरायो । मानिसमा यस ग्रहणशीलताको निरन्तरता र स्थिरताले हामीलाई साँच्चै नै प्रज्ञापारमिताको तहमा नधकेल्ला भन्न नसकिएला सायद ।

मातापिताको झण्डै सबै सामान्यजस्ता लाग्ने वाणीमा कुन हदसम्मको स्नेह, ख्याल र ममताका सुगन्ध हुन्छन् भनेर पनि लेखकले हामी सारा पाठकलाई झकझकाएका छन् ।

अझ छोरो भएका कारण यो पुस्तक मजाले अनुभूत गर्न सकेजस्तो लाग्छ र म आफैँले कोभिडको समयमा बुबालाई झण्डै गुमाएको हुँदा पनि यस उपन्यासको अस्पतालको परिवेश म स्वयम्‌ले नै भोग्दै गरेको जस्तो भयो ।

जगदिश घिमिरेले अन्तर्मनको यात्रामा भनेका छन्, 'जीवन लेख्न सकिन्न, अनुभव मात्र गर्न सकिन्छ' तर बुद्धिसागर अपवाद हुन् सायद, जसले वृषबहादुरको अनुभूतिको अभिव्यक्ति यति सरल वाक्यले भरिएको पुस्तकको सहारा लिएर गरिदिए र निःशब्द बनाएर छोडिदिए ।

कुनै पनि विषयलाई दृष्टिकोण प्रदान गर्न बुद्धिसागरको ‘अनालजी ड्र’ गर्ने प्रतिमा विलक्षण छ र अतुलनीय पनि । पुस्तक उदाउँदै गरेको घामबाट सुरु हुन्छ र अन्त्यमा भने सूर्य अस्ताउँछ र सिंगो आकाश खस्छ । आफ्नो जन्मको वर्णनले प्रारम्भ भएको पुस्तक, आफूलाई सबैभन्दा बढी माया गर्नेमध्ये एकको मरणले हृदय खलबल्याइदिन्छ र अन्त्य हुन्छ । यही त हो नि उत्कृष्ट पुस्तकको असल परिचय ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, चैत ३, २०७८ ०६:५३