उपमेयरहरूको घाेषणा- महानगर हाँक्ने पालाे अब हाम्राे

A+ A A-

स्थानीय सरकारको चुनाव आउन दुई महिना बाँकी रहँदा महानगरका उपमेयरहरू बलियाे दाबेदारीसहित चुनावी तयारीमा जुटेका छन् । पाँच वर्षे कार्यकालको मैझारोमा पुग्दै गर्दा महानगरका उपमेयरले आफूलाई मेयरको स्वभाविक दाबेदारका रूपमा अघि सारेका हुन् ।

भरतपुर, वीरगञ्ज, विराटनगर, पोखरा, ललितपुर र काठमाडौं महानगरका उपमेयरले ३० वैशाख २०७९ मा हुने स्थानीय सरकारको चुनावमा मेयर उठ्ने घाेषणा गरिरहेका छन् । ६ महानगरमध्ये भरतपुर महानगरपालिकामा मात्र मेयर र उपमेयर दुबै महिला छन् । बाँकी पाँच महानगरपालिकामा भने मेयर पुरुष र उपमेयर महिला छन् ।

संविधानले स्थानीय निर्वाचनमा एउटै दलबाट उम्मेदवारी दिँदा प्रमुख वा उप प्रमुखमध्ये एक जना महिला हुनुपर्ने व्यवस्था गरे पनि २०७४ को निर्वाचनमा अधिकांश स्थानमा महिलालाई उपप्रमुखमा मात्र सीमित गरिएकाे थियो ।

नयाँ संविधान जारी भएपछि दोस्रो पटक हुन लागेको स्थानीय चुनावमा भने महानगरको उपमेयर पद सम्हालिसकेका महिलाले मेयर पदका लागि आफू स्वभाविक दाबेदार भएको दाबी पेस गर्न थालेका छन् ।

विराटनगर महानगर- इन्दिरा कार्की

२०७४ को चुनावमा विराटनगरमा नेकपा एमाले र नेपाल लोकतान्त्रिक फोरम तथा माओवादी केन्द्र र संघीय समाजवादी फोरमले मेयर/उपमेयर पद बाँडफाँड गर्दै चुनावी गठबन्धन बनाएका थिए ।

तर, नेपाली कांग्रेसकी इन्दिरा कार्कीले गठबन्धनलाई माथ दिर्दै २० हजार १ सय ४६ मत सहित उपमेयर पद आफ्नो पोल्टामा पारिन् ।

२०४७ सालबाट राजनीति सुरु गरेर्की कार्की तीन कार्यकाल नेपाली कांग्रेसको महासमिति सदस्य समेत भइसकेकी छन् । पाँच वर्ष विराटनगर महानगरको उपमेयर पदमा बसेकी कार्कीले आगामी स्थानीय चुनावमा आफू मेयरको दाबेदार भएको बताइन् ।

शिलापत्रसँगको कुराकानीमा उनले भनिन, ‘त्यतिखेर (०७४) महिलालाई उपमेयर मात्र दिए । यो पाँच वर्षमा उपमेयरकाे पनि अनुभवी भइसकेँ, त्यसैले अब मेयरको पदमा मेरो दाबेदारी रहन्छ ।’

अघिल्लो निर्वाचनमा महिलालाई उपमेयर पदमा मात्र सीमित गरे पनि यसपटक भने उपमेयर रहिसकेका महिला नै मेयरको पहिलो र स्वभाविक दाबेदार भएको उनको बुझाइ छ ।

‘मसँग पाँच वर्ष काम गरेको अनुभव छ,’ आफू मेयरको पहिलो दाबेदार भएको दाबी गर्दै कार्की भन्छिन्, ‘नयाँ उम्मेदवार खोज्नु भन्दा त अनुभवीलाई नै उम्मेदवार बनाउनु ठिक हो ।’

अधिका‌ंश पालिकामा उपमेयर पदमा महिला मात्र उठाएर अघिल्लो चुनावमा दलहरूले कमजोरी गरेको उनको बुझाइ छ । ‘अबको चुनावमा महिलालाई उपमेयरमा मात्र सीमित गर्नुहुन्न,’ उनी भन्छिन्, ‘हामी उपमेयरहरू मेयरमा चुनाव लड्छौँ, पुरुषलाई उपमेयरमा चुनाव लड्न लगाउनुपर्छ ।’

आफ्नो पार्टीले पनि अनुभव र कार्यक्षमताका आधारमा विराटनगरको मेयर पदको उम्मेदवार आफूलाई नै बनाउने विश्वास कार्कीको छ । पहिलो चुनावमा कांग्रेसबाहेकका दलले गठबन्धन बनाउँदा पनि आफूले जितेको र उपमेयरको पाँच वर्षे अनुभवले नै आफू अबको चुनावमा मेयरको दाबेदार रहेको उनले बताइन् ।

भरतपुर महानगर- पार्वति शाह ठकुरी

मेयर र उपमेयर दुवै पदमा महिला भएको एक मात्र महानगर हो भरतपुर । भरतपुर महानगरकी उपमेयर पार्वति शाह ठकुरी पनि आफूलाई मेयरको स्वभाविक दाबेदार बताउँछिन् ।

०७४ को चुनावमा भरतपुर महानगरमा नेपाली कांग्रेस र माओवादी केन्द्रले गठबन्धन बनाएर चुनाव लडेका थिए । गठबन्धन अनुसार मेयरमा माओवादीकी उम्मेदवार रेणु दाहाल थिइन् भने उपमेयरमा पार्वति शाह ठकुरी ।

एउटै गठबन्धनबाट चुनाव लडे पनि उपमेयर शाहले मेयर दाहालको भन्दा बढी मत ल्याएकी थिइन् । शाहले ४७ हजार १ सय ९७ प्राप्त गरेकी थिइन् । जबकि, कांग्रेसको समर्थनमै मेयर पद जितेकी दाहाललले ४३ हजार १ सय २७ मत ल्याएकी थिइन् ।

पहिलो चुनावमा मेयरको भन्दा बढ्ता मत ल्याएको र पाँच वर्षे अनुभव नै उनको आगामी चुनावमा मेयर दाबी गर्ने आधार हो । ‘मसँग पाँच वर्षको अनुभव छ,’ शाहले भनिन्, ‘मलाई अघिल्लो पटक भोट पनि धेरै खसेको हो ।’

संविधानले उपमेयरमा महिला मात्र हुनुपर्ने बाध्यकारी व्यवस्था गरेझैँ गएको चुनावमा दलहरूले महिलालाई उपमेयर पदमा सीमित गराएकाे गुनासो गर्दै शाहले भनिन्, ‘संविधाले दुई पदमध्ये एकमा महिला भनेको हो, महिलालाई उपमेयर भनेर कतै तोकेको छैन ।’

महिला पनि पुरष जत्तिकै सक्षम रहेको दाबी गर्दै उनी भन्छिन्, ‘अब पनि महिला उपमेयरमै बस्नुपर्दैन । हाम्रो अनुभव र क्षमताले हामी प्रमुख हुन सक्षम छौँ भन्ने पुष्टि गरिसक्यो ।’

स्थानीय निर्वाचनमा सत्तारुढ सहयात्री दलसँग गठबन्धन बनाएर जाने योजना बनाइरहेको छ कांग्रेसले । जस्तोसुकै गठबन्धन भए पनि भरतपुर नगरपालिकामा भने यसपटक मेयर पदमा आफ्नो दाबी हुने शाहको भनाइ छ । ‘यस पटक प्रमुखमा मेरो दाबी हुन्छ नै,’ उनले भनिन्, ‘गठबन्धन भए पनि अघिल्लो पटक अर्को दलले पाएको थियो यसपटक हामीले पाउनुपर्छ ।’ गठबन्धन भएमा आफ्नो दल कांग्रेसले मेयरका रूपमा आफूलाई उभ्याउने उनको विश्वास छ ।

वीरगञ्ज महानगरपालिका- शान्ति कार्की

९१ वर्ष पुगेपनि शान्ति कार्कीको जोस, जाँगर भने लक्का जवान जस्तो छ । नेपाली कांग्रेसको १४औँ महाधिवेशनमा पनि कार्कीले केन्द्रीय सदस्य पदमा उम्मेदवारी दिएकी थिइन् ।

बीपी कोइराला र कृष्प्रसाद भट्टराईसँगै राजनीतिक सुरु गरेकी कार्कीले वीरगञ्ज महानगरमा कांग्रेसले मेयर हार्दा उपमेयर जितकी थिइन् ।

वीरगञ्ज नगर सभापति भइसकेकी उनी झण्डै डेढ दशकअघि पर्सा जिल्लाकी उपसभापति थिइन् । महिला संघको केन्द्रीय सदस्यसमेत भइसकेकी कार्की पनि अबको चुनावमा वीरगञ्ज महानगरको मेयरमा दाबी गर्ने बताउँछिन् । ‘उपमेयर हुँदा खासै काम गर्न पाइएन,’ कार्कीले भनिन्, ‘अबको चुनावमा मेयर पदमा उठ्छु र उपमेयर हुँदा गर्न नसकेका काम गर्छु ।’

ललितपुर महानगर- गीता सत्याल

गीता सत्यालले गएको चुनावमा १९ हजार ८ सय १९ मतसहित ललितपुर महानगरको उपमेयर पदमा जितेकी थिइन् । २०४६ सालमा नेपाल विद्यार्थी संघबाट राजनीतिमा प्रवेश गरेकी सत्याल नर्स पनि हुन् । उनले पनि आगामी चुनावमा ललितपुर महानगरको मेयर पदमा आफ्नो दाबी हुने बताइन् । मेयर पदमा ‘अपग्रेड’ हुने चाहना रहेको बताउँदै उनले भनिन्, ‘मेयर पदमा दाबी गर्ने चाहना मात्र होइन मैले दाबी नै गर्छु ।’

‘महिलालाई सधैँ उपमेयरमा मात्र खुम्च्याउनु हुँदैन,’ उनले आफ्नो दाबीको आधार सुनाइन, ‘एक कार्यकाल उपमेयर भइसकेकी मेलै मेयर पद जितेपछि थप राम्रो काम गर्न सक्छु ।’ आफूलाई नै मेयरको टिकट दिन पार्टीमा लबिङ गर्ने पनि उनले भनिन् । ‘मैले त अहिले नै पार्टीमा आफूलाई मेयरको टिकट दिनुपर्छ भनेर कुरा पनि राख्न सुरु गरिसकेँ,’ उनले भनिन् ।

काठमाडौं महानगगर- हरिप्रभा खड्गी

एमाले र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा) को गठबन्धनबीच कांग्रेसबाट काठमाडौँ महानगरको उपमेयरमा जित हात पारेकी हरिप्रभा खड्गी त्यही आत्मविश्वासका कारण पनि यसपटक मेयरमा दाबी गर्ने सोचमा छिन् ।

गएको चुनावमा एमालेले समर्थन गरेको राप्रपाका उम्मेदवार राजाराम श्रेष्ठलाई २८ हजार मतले पछि पार्दै खड्गीले उपमेयर पदमा जीत दर्ता गरेकी थिइन् ।

काठमाडौं महानगरका मेयर विद्यासुन्दर शाक्यले सार्वजनिक रुपमै मेयर पदमा दाबी गरिरहँदा उपमेयर खड्गीले पनि मेयर पदमा आफ्नो दाबी पेस गरेकी छन् ।

मेयर शाक्यसँग ‘टसल’ गरेरै भए पनि रानीपोखरी पुनर्निर्माण, खुलामञ्चको टहरा हटाउने र सार्वजनिक शौचालय निर्माणमा आफूले योगदान गरेको उनको दाबी छ । काठमाडौं महानगरमा आफूले गठबन्धनकाबीच पनि अत्याधिक मतले जितेको र महानगरबासीका लागि राम्रो काम गरेको दाबीसहित उनले मेयर पदमा आफ्नो दाबी हुने बताइन् ।

पोखरा महानगर- मन्जुदेवी गुरुङ

६ वटा महानगरमध्ये पोखरा महानगरमा मात्र एमालेले उपमेयर पद जितेको थियो । एमालेबाट पोखरा महानगरकी उपमेयरमा निर्वाचित भएकी मञ्जुदेवी गुरुङ पनि आगामी चुनावमा मेयरको स्वभाविक दाबेदार हुन् । तर, उनले अहिलेसम्म आफूले मेयरमा दाबी गर्ने बताइसकेकी छैनन् ।

राष्ट्रपति विद्यादेवि भण्डारीकी मितिनीसमेत रहेकी गुरुङ आफूले मेयर पदमा उम्मेदवारी दिने/नदिने विषय पार्टीको निर्णयमा भर पर्ने बताउँछिन् । उनको सचिवालयले शिलापत्रलाई बताएअनुसार गुरुङले पार्टीभित्र छलफल गरेपछि मात्र मेयर पदमा दाबी गर्ने वा नगर्ने भन्ने निर्णय गर्नेछिन् ।

उनको सचिवालयले शिलापत्रलाई भन्यो, ‘उहाँले आफैँ म मेयर लड्छु भनेर भन्नुभएको छैन । पार्टीले जे भन्छ त्यही हुन्छ ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन २८, २०७८ ११:३५