'भोलिपल्टै आएर उजुरी फिर्ता गर्दै श्रीमान्‌लाई छुटाएर लैजान्छन्'

A+ A A-

‘आमाबाले घर गरेर खानु भनेर विवाह गरेर पठाइदिनुभयो । यहाँ जस्तोसुकै पीडा भए पनि सहेरै बस्नुपर्दो रहेछ । घर बिग्रिए दोषी महिला नै हुने रहेछ', हेटौँडा– ६ की सरस्वती ढकाल (नाम परिवर्तन)ले दुखेसो गरिन् ।

उनको विवाह ११ वर्षअघि भएको हो । विवाहको केही वर्ष दाम्पत्य जीवन हाँसीखुसी चलेकै थियो । विवाह गरेको चौथो वर्ष लागेपछि भने श्रीमान्‌ एक्कासि घरमा मात्तिएर आउन थालेकाे बताउँछिन् सरस्वती । ‘एक दिन रक्सी खाएर मात्तिएर आउनुभयो । पछि थाहा भयो रक्सी त पहिल्यैदेखि खाने रहेछन्, तर खाएपनि घर नआउने गरेको रहेछ', उनले सुनाइन्, ‘रक्सी खाँदाखाँदै उहाँले लागुऔषध चक्की, गाँजा सबै खान थाल्नुभयो । घरमा सधैँ झगडा हुन थाल्यो ।’

सरस्वतीले कति पटक श्रीमान्‌को पिटाइ खाएँ भनेर संख्या बिर्सिसकिन् । ‘सुरुसुरुमा त माइतीमा भन्दा यति चोटी पिटे भनेर गनेकी थिएँ । पछि गन्नै छोडेँ', उनले भनिन् ।

दिनहरू बित्तै गए, पीडा पनि बढ्दै गयो । केही समयअघि उनले माइतीको सहयोगमा जिल्ला प्रहरी कार्यालय मकवानपुरको हिरासतमा श्रीमान्‌लाई पुर्‍याइन् । उनलाई परिवार बिग्रने डरले श्रीमान्‌सँग फेरि बस्न बाध्य गराइयो । ‘मँ छुट्टिएर बस्ने निर्णयमा पुगेको थिएँ । सबैतिरबाट घर बिग्रिन्छ हामी सम्झाउँछौँ भन्नुभयो फेरिसँगै बसेको हुँ', उनले भनिन् ।

सरस्वतीलाई अहिले श्रीमान्‌ले हातपात भने गर्दैनन् । तर, मानसिक तनाव भने हुने गरेको उनको भनाइ छ । समाजमा सरस्वतीको जस्तो थुप्रै घटना लुकेका छन् । कतिपय घटना बाहिर आए पनि प्रहरी कार्यालयको महिला तथा बालबालिका सेवा केन्द्र वा स्थानीय तहको न्यायिक समितिमै मिलापत्र हुने गरेका छन् । घरभित्र परिवारको सुःखका लागि धेरै महिला पीडा सहन बाध्य बनेको महिला अधिकारकर्मीहरू बताउँछन् ।

सामाजिक न्याय र लैंगिक समानताः दिगो विकासको सुनिश्चितता भन्ने नारासहित आज मंगलबार ११२औँ अन्तर्राष्ट्रिय महिला दिवस मनाइँदै छ । तर, थुप्रै महिलाहरूले न सामाजिक न्याय पाएका छन् न लैगिंक समानता नै । प्रत्येक वर्ष आकर्षक नारा घन्काएर दिवस मनाए पनि महिलाहरूको पीडा भने कम नभएको देखिन्छ । अधिकांश महिलासम्बन्धी घरेलु हिंसाका उजुरी मिलापत्रमै टुंगिने गरेको छ ।

जिल्ला प्रहरी कार्यालय मकवानपुरको तथ्यांकअनुसार दर्ता भएका अधिकांश उजुरी मिलापत्रमा टुंगिने गरेको छ । महिलामाथि हुने विभिन्न प्रकारका घरेलु हिंसाका घटनाहरू प्रहरीसम्म पुगे पनि अधिकांश घटनाहरूमा मिलापत्र भएर घरमा नै फर्किने गरेको हो । चालु आर्थिक वर्ष २०७८/०७९ को हालसम्म २ सय ४६ वटा उजुरी परेको छ । जसमा १ सय ५९ वटा उजुरी मिलापत्रमा टुंगिएको तथ्यांक छ । जसमध्ये ३१वटा मुद्दा अदालतसम्म पुगेका छन् । बाँकी ५६ वटा मुद्दा प्रक्रियामै छन् ।

मकवानपुर प्रहरीको महिला, बालबालिका तथा ज्येष्ठ नागरिक सेवा केन्द्रका अनुसार चालु आवमा सबैभन्दा बढी मानसिक यातनासम्बन्धी घरेलु हिंसाको उजुरी परेको छ । १ सय ९० वटा मानसिक यातनासम्बन्धी उजुरी परेकोमा १ सय २७ वटामा मिलापत्र भएको केन्द्रकी प्रमुख प्रहरी निरीक्षक चुडाकुमारी खड्काले जानकारी दिइन् । २३वटा मुद्दा मात्रै अदालतमा पुगेको छ ।

घरमा खान र लगाउन नदिने, घरबाटै निकाल्ने, समयमै नागरिकता र विवाह दर्ता नगर्नेलगायतका कारण मानसिक तनावमा परेको भन्दै ९० प्रतिशत महिलाहरूले उजुरी दिने गरेको खड्काले बताइन् । शारीरिक कुटपिटसम्बन्धी ३७ वटा उजुरी दर्ता भएकोमा २१ वटामा मिलापत्र भएको केन्द्रकी प्रमुख खड्काले बताएकी छन् । शारीरिक कुटपिटसम्बन्धी २१ वटा उजुरीमा मिलापत्र हुँदा छवटा मुद्दा मात्रै अदालती प्रक्रियामा पुगेको उनको भनाइ छ ।

१० वटा उजुरीमाथि भने आवश्यक प्रक्रिया सुरु भएकाे खड्काले बताइन् । लालनपालन नगर्ने, बेवास्ता गर्ने, औषधि उपचार नगर्ने, घरमा बस्न नदिने र आयआर्जन हुने काम गर्न नदिने आर्थिक सम्बन्धी १९ वटा उजुरी परेको छ । जसमध्ये ११ वटामा मिलापत्र भएको महिला तथा बालबालिका सेवा केन्द्रको तथ्यांकमा उल्लेख छ । आर्थिक सम्बन्धी दुईवटा मुद्दा मात्रै अदालतमा पुगेको जनाइएको छ ।

उजुरी दिने महिलाहरूकै कारण मिलापत्र हुने गरेको माइती नेपाल मकवानपुरकी संयोजक माया लामा बताउँछिन् । अधिकांश महिलाहरू घरेलु हिंसा सहेर बस्न बाध्य भएको उनले बताइन् । ‘महिलाहरू आफूमा आत्मनिर्भर नहुनु, घरपरिवार र समाजबाट सहयोग नहुनु लगायतका विभिन्न कारणले घरेलु हिंसाका घटना मिलापत्रमा टुंगिने गरेको छ । महिलाहरू आत्मनिर्भर नभएसम्म समस्या रहिरहने देखिन्छ', लामाले भनिन् ।

वर्षौंसम्म हिंसा सहेका महिलाहरू सहनै नसक्ने अवस्थामा मात्रै प्रहरीसम्म पुग्ने गरेको उनको भनाइ छ ।त्यसरी प्रहरीकोमा पुगेका महिलाहरू पनि आफूमाथि भएको हिंसालाई मुद्दाको रूपमा अगाडि बढाउन नचाहने गरेको लामा बताउँछिन् ।

‘महिलाहरू जस्तोसुकै हिंसा भोग्नुपरे पनि भोलिपल्टै आएर उजुरी फिर्ता गर्दै आफ्नो श्रीमान्‌लाई छुटाएर लैजाने गर्छन्', उनले भनिन्, ‘घरेलु हिंसाका पीडकलाई २४ घण्टाभन्दा बढी थुनामा राख्न नमिल्ने कानुनी प्रावधान रहेको र ३० दिनभित्र मिलापत्र गर्ने व्यवस्थाले थप समस्या बनाएको छ ।’

मकवानपुरका दशवटै स्थानीय तहको न्यायिक समितिमा परेका घरेलु हिंसासम्बन्धी उजुरीसमेत मिलापत्रमै टुगिंने गरेको देखिन्छ । पछिल्लो समय स्थानीय तहका न्यायिक समितिमा अधिकांश मुद्दा घरेलु हिंसासम्बन्धी आउने गरेको पालिकास्थित समितिहरूले जनाएका छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन २४, २०७८ ०८:३२