पढ्न हिँडेका पाकिस्तानी युवक युक्रेनमा कसरी बने अर्बपति ?

माेहम्मद जहूर युक्रेनका उद्याेगी हुन् । उनी अंग्रेजी पत्रिका किभ पाेस्टका प्रकाशक पनि थिए ।

A+ A A-

'सुत्नलाई एउटा खाट, बाँच्नलाई एक टुक्रा रोटी र थोरै चटनी पाएँ भने म खुसी हुन्छु । जिउँदो रहन कुनै खाले ऐस आराम मलाई चाहिँदैन । तैपनि हाम्रो जिन्दगी निकै रंगिन गुज्रियो । युक्रेनमा हामीमाझ हुने उत्सवको त कुरै नगरौँ । मान्छेहरूले सडकमा तपाईंसँग सेल्फी खिच्छन् । कतिले छेउमा आएर भन्छन्, 'म तपाईंबाट एकदमै प्रभावित छु ।' तर मैले यी सब कुरालाई आफ्नो आदत कहिल्यै बनाइनँ ।'

यो भनाइ पाकिस्तानी मूलका अर्बपति मोहम्मद जहूरको हो । उनी 'किभका राजकुमार', 'स्टिलका बादशाह' भनेर चर्चित छन् । किभ युक्रेनको राजधानी हो । त्यहाँ उनी मनोरञ्जन क्षेत्रका सुप्रसिद्ध हस्ती पनि हुन् ।

उनकी श्रीमती कमालियाले सन् २००८ मा मिसिज वर्ल्डको उपाधि जितेकी थिइन् । उनी युक्रेनकी चर्चित गायिका समेत हुन् । मोहम्मद जहूरले युक्रेनका राष्ट्रपति र प्रधानमन्त्रीसित आफ्नो घनिष्ठ सम्बन्धको चर्चा गरेका छन् । ११ वर्षयता उनले युक्रेनमा म्युजिक अवार्ड गर्दै आएका छन्, जसलाई उनी 'ग्रामी'भन्दा कम ठान्दैनन् । ग्रामी अमेरिकामा दिइने त्यहाँको प्रतिष्ठित अवार्ड हो ।

युक्रेनमा रुसी आक्रमणको दुई दिनअघि उनी आफ्ना जुम्ल्याहा छोरीलाई लिएर लण्डन गएका थिए । मैले जहूरलाई लण्डनमा भेटिरहँदा उनकी पत्नी युक्रेनको सीमामा थिइन् । उनी त्यहाँबाट देश छोड्ने प्रयास गरिरहेकी थिइन् ।

पछि हामीले थाहा पायाैँ, उनी युक्रेनबाट निस्किसकिनन् ।

कराचीका एक छात्र युक्रेनको सबैभन्दा धनी व्यक्ति कसरी बने ?

म पहिलोपल्ट लण्डनको त्यति शानदार घरमा जाँदै थिएँ । म अन्तर्वार्ता लिन पुग्दा उनले आफैँ आएर ढोका खोले र एक भद्र मानिसजस्तै मेरो कोट लिएर ह्याङ्गरमा झुण्ड्याइदिए ।

हामी त्याे घरमा रहिरहँदा मेरो मनमा एकपछि अर्को प्रश्नहरू जन्मिरहेका थिए । खासमा मैले सोच्दै नसोचेका कुराहरू भइरहेका थिए । लण्डनको घर नै यति शानदार छ भने मोहम्मद जहूरको युक्रेनमा कस्ताे घर होला ?

सपना जति नै ठूलो किन नहोस्, पूरा हुन सक्छ भन्ने कुरा वास्तवमै सत्य हो त ?

‘स्टिल किङ’ बनेपछि उनले सबै स्टिल मिल किन बेचिदिए ? अहिलेसम्मकाे व्यवहारलाई म उनको विनम्रता ठानौँ वा पश्चिमी सभ्यताको प्रभाव ? मैले यी तमाम् प्रश्न अन्तर्वार्तामा सोधेँ ।

कराचीको एक छात्र युक्रेनको सबैभन्दा धनी व्यक्ति बन्नेसम्म उनकाे यात्रा आखिर कसरी पूरा भयो ?

कराचीमा बस्ने मोहम्मद जहूरलाई आज स्टिलको दुनियाँमा माहिर मानिन्छ । उनी सन् २००८ सम्म प्रत्यक्षरूपमा स्टिल कारोबारमा संलग्न थिए । युक्रेन र बेलायतसहित संसारमा उनका केही स्टिल मिलहरू चलेका थिए । केही वर्षअघि उनले ती सबै मिलहरू बेचे ।

यति बेला उनी स्टिल कारोबारसम्बन्धी सुझाव र प्रवचन मात्र दिन्छन् । यसबाहेक उनी लगानीको कारोबारसँग जोडिएका छन् ।

युक्रेनमा उनले केही वर्षसम्म ‘किभ पोस्ट’ नामक समाचार पत्र चलाएका थिए । उनको दाबीअनुसार निष्पक्ष नीति र सरकारको आलोचनाका कारण अखबार लोकप्रिय थियो । तर पछि उनले यसलाई पनि बेचिदिए ।

हामी अझै अन्तर्वार्ताको तयारी गरिरहेका थियौँ । घरको बगैंचामा खेलिरहेका चार बालिकाहरू बारम्बार मेरो ध्यान आफूतिर खिचिरहेका थिए । करिब एउटै उमेरका यी चार बालिका यो घरमा के गरिरहेका छन् ? मेराे मनमा प्रश्न जन्मियाे ।

छेउमै बसेका मोहम्मद जहूरका ज्वाइँले दुई छोरी आफ्नो भएको बताए । अघि नै हामीले भन्यौँ, दुई छोरी जहूरकै हुन् ।

उनी मोहम्मद जहूरकी जेठी पत्नीबाट भएकी छोरीका श्रीमान् हुन् । जहूरकी जेठी श्रीमती अहिले मस्कोमा बस्छिन् । मस्कोसँग पनि जहूरको गहिरो सम्बन्ध छ । उनी १३ वर्षसम्म मस्कोमा बसेका थिए । त्यहाँ पनि उनका साथीहरू छन् ।

जहूरका अनुसार उनकी कान्छी श्रीमती कमालियाले कैयौँ मञ्चमा गाइसकेकी छिन् । यहाँसम्म कि, रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनसहितका अतिथि बसेको मञ्चमा समेत उनले गीत गाएकी छन् । कमालियाका बुवा मस्को र आमा युक्रेनकी हुन् । कमालिया आफूलाई युक्रेनी नै मान्छिन् । आक्रमणका तमाम सम्भावनाहरूमाझ कमालियाले आफ्नो देश छोड्न चाहेकी थिइनन् । जहूरले बताएअनुसार ‘२२ फेब्रुअरीमा संसारभरका मिडियामा युक्रेनमाथि रुसी आक्रमणको समाचार आउँदा कमालिया भनिरहेकी थिइन्- रुसीहरू हाम्रा दाजुभाइजस्तै हुन्, हामीमाथि आक्रमण गर्दैनन् । त्यसैले उनले आफू नगएर पति र छोरीलाई मात्र लण्डन जान भनिन् ।

जहूर भन्छन्, ‘सरकारसहित सबै मानिस सोच्थे- रुसले आक्रमण गर्ने छैन । राष्ट्रपति भाेलाेदिमिर जेलेन्स्की मेरो मात्र होइन, मेरी पत्नीको समेत राम्रो साथी हुन् । म सधैँ उनीसित सोध्थेँ- के गर्दा ठीक हुन्छ ?'

उनका अनुसार केहीले भन्थे- हामीलाई पनि गुप्तचरको जानकारी छ । केही खतरा अवश्य छ । तपाईं बिलकुल चिन्ता नगर्नुहोस् । 'रुसले आक्रमण गर्ने कुरा हामीलाई लागेकै थिएन', उनले भने ।

कराचीदेखि युक्रेनसम्मको यात्रा

मोहम्मद जहूरको जन्म पाकिस्तानको सबैभन्दा ठूलो शहरमा भएको थियो । उनका बुवा खुसहाल खान खैबर पख्तूनख्वा प्रान्तस्थित मानसेहरा जिल्लाको हसनैना गाउँमा बस्थे । खुसहाल खान पाकिस्तान बन्नुअघि नै कराची पुगेका थिए ।

यो अन्तर्वार्ताका क्रममा मोहम्मद जहूर बार-बार भन्दै थिए, ‘मेरो सफलतामा बुवाको प्रेरणा, आमाको आशीर्वाद र अल्लाह मर्जीको ठूलो हात छ ।’

तस्वीरः किभ पाेस्ट ।

‘हामी कराचीमा बस्थ्यौँ । मेरा बाको सरकारी जागिर भए पनि हाम्रो जीवन अरुको जस्तो सम्मानजनक वा शानदार थिएन । त्यो बेला मलाई यो कुरा ठीक लाग्दैन थियो । मेरा बा सिन्धका डपुटी जनरल हुनुहुन्थ्यो । यो ठूलै पद थियो । तर उहाँलाई भेट्न आउने मान्छे कारमा हुन्थे, मेरा बा १५ वर्ष पुरानो साइकलमा आउजाउ गर्नुहुन्थ्यो । हाम्रो पनि यही आदत थियो । तर अघि बढ्दै जाँदा यिनै चिजहरूले मेरो जिन्दगीमा निकै ठूलो भूमिका निभाए', उनले भने ।

मोहम्मद जहूर देशबाट निस्केपछि यात्राको सुरुवात सन् १९७४ मा भयो । त्यो बेला उनी सोभियत संघमा इन्जिनियरिङको पढ्न छानिए । उनी कराचीकाे एनईडी युनिभर्सिटीमा इन्जिनियरिङको पहिलो वर्षका विद्यार्थी थिए ।

छात्रवृत्तिमा छानिएका ४२ विद्यार्थीमध्ये केही सेन्ट पिटर्सवर्ग, केही मस्को र केहीलाई डोनेट्स्क पठाइयो, जहाँ जहूर पनि परे ।

डोनेट्स्कमा आफ्नो विद्यार्थी जीवनका दिन सम्झिँदा उनको मुहारमा मुस्कान देखियो । भन्छन्, ‘सँगै गएकामध्यै सबैभन्दा पहिला रुसी भाषा मैले सिकेँ । यसले मलाई अघि बढ्न ठूलो टेवा पुग्यो । यसबीच, केही सफल र केही असफल प्रेमसमेत भयो । र, पढाइसँगै मैले साथी बनाएँ । जीवनका केही महत्त्वपूर्ण अनुभवसमेत लिएँ ।’

आफ्नो विद्यार्थी जीवनमै उनले आफूसँग पढ्ने एक युवतीसँग विवाह गरे । ती युवती पछि जहूरसँग पाकिस्तानमा पनि बसिन् । यो छात्रवृत्तिको सर्तअनुसार उनले आफ्नो शिक्षा पूरा गरेपछि पाकिस्तान बसेर पाँच वर्षसम्म स्टिल मिलमा काम गर्नुपर्ने थियो ।

उनका अनुसार जब उनी पढाइ पूरा गरी पाकिस्तान फर्किए । कैयाैं समस्याहरूले उनलाई पर्खिरहेका थिए ।

पाकिस्तान स्टिलमा पहिलो जागिर

सोभियत संघमा पढेर पाकिस्तान फर्किंदा सुरुमा उनलाई स्टिल मिलको सुरक्षा विभागमा खटाइयो । पछि निर्माण विभागमा सुरुवा गरियो । दुवै विभागको काम उनको डिग्रीसँग सम्बन्धित थिएनन् ।

उनले मेटलर्जीमा इन्जिनियरिङ गरेका थिए । तर उनको शिक्षा र कौशलअनुसार काम दिइएन । उनका अनुसार विपरीत परिस्थिति र रवैयाका माझ पनि उनले राम्रोसित काम गरे । जागिर छोडिदिने भन्दा त्यो बेला स्टिल मिलका अध्यक्षले आफ्नो राजीनामा सातपल्ट इन्कार गरेको जहूर बताउँछन् ।

जहूरले भने, ‘मसँग धेरै अवसर थिए । एउटै हस्ताक्षर गरेर म पैसा कमाउन सक्थेँ । तर बुवाको इमानको प्रभाव थियो । मैले पैसालाई मात्र सबथोक सोचिनँ ।’

सोभियत संघ फर्के

यसबीच, मस्कोमा एक कम्पनीलाई कुनै यस्तो व्यक्ति चाहिएका थियो, जसले उसलाई पाकिस्तानसँग व्यापार गर्न सघाउन सकोस् । रुसी भाषामा दख्खल भएका कारण जहूरलाई यो जागिर दिइयो । यसरी उनी मस्को पुगे ।

मोहम्मद जूहर भन्छन्, ‘८० को दशक सकिँदै गर्दा मस्को पुगेर मैले स्पेयर पार्ट्सको आपूति थालेँ । मैले आफ्नो कम्पनीलाई यहाँबाट स्टिल लिएर जानु फाइदाजनक सम्झौता हुनसक्ने कुरा सुनाएँ । स्टिल मिलमा मलाई लगभग सबैले चिन्थे ।'

यो कारोबारमा मस्कोको कम्पनीले स्टिल पाकिस्तान पठाउन थाल्यो । तर बिक्रीको बदलामा पाकिस्तानदेखि नगदको साटो कपडाहरू पठाइन्थ्यो । यो काममा उनीहरूलाई ज्यादै नाफा भयो । बजारमा भइरहेको भन्दा कैयौँ गुणा ज्यादा ।

जहूर भन्छन्, ‘तीन वर्षभित्र मेरो तलब एक हजारबाट बढ्यो र बोनससहित गरी ५० हजार डलर पुगेको थियो । अर्कातिर मेरो अफिस जाने-आउने खर्च, भाडा र अन्यसहित लगभग डेढ लाख डलर खर्च हुन्थ्यो ।

धेरै कारणहरूले उनलाई सोच्न बाध्य पारे, आफ्नै व्यवसाय किन नगर्ने ?

उनले भने, 'त्यस बेला मैले थाइल्याण्डका एक व्यापारीसँग मिलेर कम्पनी सुरु गरेँ । जसमा ५१ प्रतिशत शेयर उनकाे र ४९ प्रतिशत मेरो थियो ।'

यसरी स्टिलको दुनियाँमा राज गर्ने उनको यात्रा सुरु भयो । बिस्तारै-बिस्तारै युरोप र संसारभर उनका अफिस खुल्न थाले ।

स्टिल किङ

आफ्नो विद्यार्थीकालमा डोनेट्स्कमा जुन स्टिल मिलमा अन्तिम प्रयोगात्मक परीक्षा पूरा गरी डिग्री लिएका थिए, सन् १९९६ मा उनले त्यही मिल किने ।

जहूर डोनट्स्क स्टिल मिलका मालिक पक्कै बनेका थिए तर मिलको हालत निकै खराब थियो । उनी सम्झिन्छन्, ‘हामीले यसमा सुधार गर्न थाल्यौँ । अत्याधुनिक र निकै शानदार मिलका रूपमा यसलाई परिणत गर्‍यौँ ।

माेहम्मद जहूर । तस्वीर- न्युजविक ।

उनीहरूले अमेरिकासहित संसारका विभिन्न देशमा खोलेका स्टिल मिल सफलरूपमा चलिरहेका थिए । र, युक्रेनमा उनको सम्बन्ध बढेको थियो ।

यसै क्रममा आर्थिक कारणले किभ पोस्ट बन्द हुन लागेको थियो । त्यो अखबार मोहम्मद जहूरले किने र सञ्चार उद्योगमा पाइला राखे ।

किभ पोस्टको लोकप्रियता र बिक्री

मोहम्मद जहूरका अनुुसार, युक्रेनमा त्यो बेला किभ पोस्ट चलाउनु चानचुने कुरा थिएन । तर, मैले लगानी गरेपछि त्यसको सम्पादकीय स्वतन्त्रताको सम्मान गरेँ ।

उनले आफ्नो सम्पादकीय टिमसित भनेका थिए, निष्पक्ष रहेर शानदार पत्रिका बनाउनु छ । यसको साप्ताहिक बिक्री ३० हजार थियो । त्यति बेला युक्रेनको जनसंख्या ४ करोड थियो ।

केही वर्षसम्म अखबार चलाएपछि उनले यसलाई बेच्नुपर्‍यो । उनले भने, ‘यस क्रममा हामीले सरकारको समेत कडा आलोचना गर्‍यौँ । उनले बेचेको केही समय अखबार चल्यो । कुनै कारणले केही समयअघि पत्रिका प्रकाशन बन्द भएको छ । जहूरले सुनेका छन्, यसलाई फेरि प्रकाशन गरिने छ ।

फाइदा हुुँदाहुँदै स्टिल मिल बिक्री

चीनले सन् २००८ को ओलम्पिकको आयोजना गरेको थियो । यसको तयारीका लागि चीनले संसारका विभिन्न देशबाट स्टिल किन्याे । जहूरले पनि बेचेका थिए । तर योसँगै चीनभित्र तीव्र रूपले स्टिल मिलहरू खुल्न थाले ।

उनले भने, ‘यो देखेपछि लाग्याे, चीनले स्टिल मिल चलाउन थाल्याे । अब यो कारोबारमा धेरै फाइदा हुनेवाला छैन ।’

यो स्थितिलाई सम्झिँदै उनले सन् २००८ मा स्टिलको कारोबार छोडिदिए । यस बेलासम्म उनी कम्पनीको एक्लो मालिक बनिसकेका थिए । सन् २००४ मा उनले आफ्नो पार्टनरसँग सबै शेयर किनेका थिए ।

जहूर आफ्नाे जीवनको निर्णय सही रहेको कुरा समयले साबित गरिदिएको ठान्छन् । अहिले उनी संसारभर लगानी गरिरहेका छन् । उनको लगानी लगभग १० करोड डलर छ ।

पत्नी र बच्चालाई पाकिस्तानप्रति लगाव

जहूरको घरमा सबै रुसी भाषामा कुरा गर्छन् । तर, उनकी ठूली छोरीले चाहिँ मलाई उर्दुमा सोधिन्, ‘तपाईं कफी पिउनुहुन्छ ?’

तब मैले थाहा पाएँ, उनीहरू रुसी पक्कै देखिन्छन् तर साइनो पाकिस्तानसँग पनि छ । उनले बताएअनुसार कोरोना महामारी सुरु हुनुअघि उनी प्रत्येक वर्ष पाकिस्तान जान्थिन् । उनलाई बलिउड सिनेमा निकै मन पर्छ ।

जहूरका घरमा धेरैजसो युक्रेनी खाना बन्छन् । तर पाकिस्तानी खाना पनि उनीहरू मन पराउँछन् । जहूरका अनुसार उनकी पत्नी कमालिया पाकिस्तानमा च्यारिटीको निकै काम गर्छिन् । सन् २००५ मा आएको भूकम्पका बेला उनले युक्रेनबाट उपकरण लिएर पाकिस्तानमा फिल्ड अस्पताल बनाउन सहयोग गरेकी थिइन् ।

जहूरले भने, 'यो घटनाको दुई वर्षसम्म कमालिया पाकिस्तान गइरहन्थिन् । उनले काश्मीरको एक गाउँलाई सशक्त बनाइन् । त्यहाँ एक युक्रेनी फिल्ड अस्पतालको व्यवस्था मिलाइन् । यसबाहेक इस्लामाबादमा रहेको कोर्डियोलोजी सेन्टरमा बच्चामा हृदयरोगकाे शोध गर्न रकम उपलब्ध गराइन् ।’

कमालिया यस्तै खाले केही सरकारी र गैरसरकारी संगठनसँग सम्पर्कमा रहेर च्यारिटीको काम गरिरहेकी जहूर बताउँछन् । उनी जुन विनम्रताका साथ आफ्ना प्रशंसकसँग भेट्छिन्, त्यो पनि जहूरलाई निकै मन पर्छ ।

कमालियालाई पाकिस्तानी गायिका नाजिया हसनको गीत निकै मन पर्छ । नाजियाबाट सिकेर कमालियाले संगीत कार्यक्रमहरूमा गीत गाइसकेकी छन् । पाकिस्तान दिवसको अवसरमा उनले पाकिस्तानी दूतावासमा ‘दिल दिल पाकिस्तान’ गाएर पाहुनाहरूको मन जितेकी थिइन् ।

घर युक्रेन हो कि पाकिस्तान ?

जुन व्यक्तिसँग पूरै संसारमा घर छ, उसले कुनै एक ठाउँलाई आफ्नो स्थायी ठेगाना मान्छ होला ?

यो एक कठिन प्रश्न थियो । जवाफमा उनले पूर्ण विश्वासका साथ भने, ‘पाकिस्तान मेरो जन्मस्थान हो । मेरो पासपार्ट बेलायतको हो । जन्मपछि म कुनै स्थानलाई आफ्ना घर मान्छु भने त्यो हो युक्रेन । किनकि यही देशमा मैले शिक्षा हासिल गरेँ । यो देशमा मैले दुई पल्ट बिहे गरे । सबै पैसा यहीँ कमाएँ । मैले युक्रेनमा मानिसहरूलाई रोजगारी दिएँ । सामाजिक काम गरेँ । त्यहीँ मेरा साथी छन् । मलाई पाकिस्तानको राजनीतिबारे उति थाहा छैन । तर युक्रेनमा जसरी बसेको छु, पूरै मनबाट खुसी छु ।'

युक्रेनमाथि रुसी आक्रमणका कारण कारोबारमा हुने सम्भावित घाटाको बारेमा सोध्दा पनि उनले निकै धैर्यपूर्वक जवाफ दिए । उनले आफ्नो सबै सम्पत्ति कुनै एक स्थान वा क्षेत्रमा राखेका छैनन् । त्यसैले आफूलाई धेरै चिन्ता नरहेको उनी बताउँछन् । अल्लाहले आफूलाई कहिल्यै अपेक्षा नै नगरेको उपलब्धि थमाइदिएको भन्दै उनी आफूलाई भाग्यमानी मान्छन् ।

लामो सास लिएर मुस्कुराउँदै उनले भने, ‘४८ वर्षअघि म युक्रेन आउँदा मेरा बाले मलाई १२० डलर दिनुभएको थियो । ती व्यक्तिको हैसियत यही थियो र यति नै दिन सक्थे ।’

त्यही १२० डलर म ४८ वर्षसम्म खर्च गरिरहेको छु । र, अझै पनि मसँग केही बचेको छ ।’

प्रकाशित मिति: शनिबार, फागुन २१, २०७८ १२:१७