टहरामा कक्षा : धुलोधुवाँमा निसास्सिएर पढ्छन् बालबालिका

श्री नेपाल राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालय ।

A+ A A-

जस्ताले छाएको टहरा । फलामे तार र च्यातिएको पालले बारेर बनाइएको कोठा । झट्ट हेर्दा कबाडी कारखानाझैँ देखिन्छ । तर नझुक्किनुहोस्, यो कुनै कबाडी कारखाना होइन, सुर्खेतको बराहताल गाउँपालिका–२, गिरीघाटस्थित श्री नेपाल राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालय हो ।

कच्ची सडकको नजिकै छ, विद्यालय । ट्र्याक्टर र टिपरको चर्को ध्वनिसँगै धुलो र धुवाँ कक्षाकोठासम्मै पुग्छ । सात वर्ष बित्यो, गिरीघाटका बालबालिका यही टहरामा निसास्सिँदै पढिरहेका छन् ।

‘सडक नजिकै छ । वरिपरि खुल्ला छ । पानी परेको बेला भिजेर पढ्नुपर्छ,’ कक्षा ४ मा अध्ययनरत अशोक नेपालीले भने, ‘चिसोले हान्छ । शौचालय छैन । जंगलमा जानुपर्छ । पिउने पानी पनि छैन ।’

वल्लोपल्लो कोठाको हल्ला र गाडीको आवाजले पढाएको नसुनिने विद्यार्थीहरू गुनासो गर्छन् । ‘पढ्ने बेला गाडी आउँछ । यता कोठामा पढाएको उता सुनिन्छ । उता पढाएको यता सुनिन्छ,’ कक्षा ५ मा अध्ययनरत पुतली बिक भन्छिन्, ‘पढाएको केही बुझिँदैन ।’

श्री नेपाल राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालय ।

यो विद्यालय २०७१ सालअघि हरिहरपुर सिस्नेरीमा थियो । ०७१ सालमा उर्लिएर आएको भेरीको बाढी र भेलले बस्तीसँगै विद्यालय पनि बगायो । त्यसपछि अस्थायी रूपमा बस्तीसँगै विद्यालय पनि गिरीघाटमा स्थानान्तरण गरियो ।

बाढीबाट विस्थापित बस्तीको व्यवस्थापन नगर्दा विद्यार्थीलाई टहरामा राखेर पढाउन बाध्य भएको विद्यालय प्रशासनको तर्क छ । ‘दिनमा ५० भन्दा बढी ट्र्याक्टर र टिप्पर आउँछ । धुलो, धुवाँ र चर्को आवाज आएपछि पढाइ नै रोक्नुपर्छ,’ प्रधानाध्यापक तारा पोखरेल भन्छिन्, ‘विस्थापित बस्तीको व्यवस्थापन नगर्दा विद्यालयमा समस्यामा परेको हो ।’

बाढीबाट विस्थापित करिब १४५ घरधुरी सात वर्षदेखि कर्णाली राजमार्गको सडक छेउछाउमा टहरा हालेर बसिरहेका छन् । उनीहरूको थातथलो बाढीले रुग्ण बनाएपछि फर्किन सकेका छैनन् । राज्यले पनि व्यवस्थापन गरेको छैन । जसका कारण विद्यालय जाने कलिला बालकालिका मारमा परेको बताउँछिन्, प्रधानाध्यापक पोखरेल ।

‘यो विषयमा प्रदेश र स्थानीय सरकारलाई पनि थाहा छ तर सुनुवाइ भएको छैन,’ उनी भन्छिन्, ‘विस्थापित परिवारका बालबालिका पढ्ने विद्यालय हो । भौतिक संरचना सुधारका लागि गाउँपालिकाले पनि चासो देखाएको छैन ।’

व्यवस्थित भएको विद्यालयमा करोडौँ खर्च गर्ने तर जीर्ण विद्यालयलाई गाउँपालिकाले बेवास्ता गरेको उनको गुनासो छ ।

‘वडा कार्यालयले व्यवस्थित विद्यालयलाई १०-१२ लाख हाल्छ तर हामीलाई अनुदान दिनुहोस् भन्दा पनि सुनुवाइ भएन । वडाले एक रुपैयाँ पनि हालेको छैन,’ उनी भन्छिन् ।

श्री नेपाल राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालयको प्राङ्गाणमा पढ्दै विद्यार्थीहरू ।

शिक्षा विज्ञान तथा प्रविधि मन्त्रालयले प्रविधिमैत्री भौतिक संरचना निर्माणका लागि गत वर्ष मात्र करिब ८ अर्ब बजेट छुट्यायो । तर, नेपाल राष्ट्रिय प्राथमिक विद्यालयको भौतिक संरचना सुधारका लागि तीन तहकै सरकारबाट बजेट गएन ।

गाउँपालिका अध्यक्ष तेजबहादुर बस्नेत विद्यालयलाई सहयोग गरिएको दाबी गर्छन् । ‘बस्ती व्यवस्थापनमा ढिलाइ भए पनि विद्यालयलाई सहयोग गरिएको छ । राज्यबाट पाउने सुविधा दिइएको छ । शिक्षक दरबन्दी पनि आवश्यकताअनुसार पूर्ति गरिएको छ,’ उनी भन्छन् ।

तर, विद्यालयकी प्रधानाध्यापक पोखरेल भने शिक्षकको अभावसमेत रहेको बताउँछिन् । ‘१ देखि ५ कक्षासम्म पढाइ हुन्छ । ७३ जना विद्यार्थी छन् । शिक्षकको दरबन्दी पनि कम छ,’ उनले भनिन्, ‘दुई जनाको दरबन्दी छ । एक जना स्थानीय स्रोतबाट शिक्षक राखिएको छ । शिक्षकका विषयमा पनि सरकारले हेरको छैन ।’

स्थानीय स्रोतबाट राखिएको शिक्षकको तलब बाढीपीडित नागरिकबाटै उठाएर खुवाउने गरिएको दुखेसो गर्छिन् उनी । ‘स्थानीय स्रोतको शिक्षकका लागि ढुंगा गिट्टी कुटेर काम गर्ने बाढीपीडित परिवारबाटै प्रतिपरिवार वार्षिक ७५० रुपैयाँ उठाउने गरेको छ,’ पोखरेलले भनिन्, ‘बालविकासमा २० जना विद्यार्थी छन् । उनीहरूका लागि पनि शिक्षक छैनन् ।’

शिक्षकको तलबका लागि पैसा दिन सक्ने स्थिति अभिभावकसँग छैन । ‘बुबाआमा गिट्टी कुट्नुहुन्छ । ब्याग छैन । जुत्ता–चप्पल छैन । बिहानबेलुका खान समस्या छ,’ ४ कक्षामा अध्ययनरत अशोक भन्छन् ।

टहरामा पढ्दै विद्यार्थीहरू ।

कहिले होला समस्याको समाधान ?

बाढीपीडितको स्थायी बसोबासको व्यवस्थापन हुनेबित्तिकै विद्यालयको समस्या सुल्झिने बताउँछन्, गाउँपालिका अध्यक्ष बस्नेत । ‘बस्ती व्यवस्थापनमा ढिलाइ भएको हो । अहिले गाउँपालिकाको समन्वयमा प्रदेश सरकारले व्यवस्थापनको तयारी गरिरहेको छ । विस्थापितको स्थायी बसोबास भएपछि विद्यालयले पनि रूप लिन्छ । बस्ती जहाँ जान्छ विद्यालय त्यहीँ जान्छ,’ उनी भन्छन् ।