बालमैत्री गाउँपालिकाकै सयौं बालबालिका निकृष्ट श्रममा, परिवारले नै पठाउँछन् इँटाभट्टा र गलैँचा कारखाना

बालमैत्री गाउँपालिकाकै सयौं बालबालिका निकृष्ट श्रममा, परिवारले नै पठाउँछन् इँटाभट्टा र गलैँचा कारखाना

A+ A A-

मकवानपुरमा बालमैत्री स्थानीय शासन अवलम्बन गर्ने गाउँपालिकाको रूपमा मनहरी र बकैया घोषणा भइसकेका छन् ।

जिल्लाको पश्चिमी क्षेत्रस्थित मनहरी देशकै पहिलो बालमैत्री गाउँपालिका हो । बकैया अघिल्लो वर्ष मात्रै बालमैत्री गाउँपालिकाको रूपमा घोषणा भएको थियो । तर, यी दुवै गाउँपालिकाका बालबालिका निकृष्ट श्रममा रहेको एक अध्ययनले देखाएको छ । मनहरीमा बालश्रमको अवस्थाबारे सिबिन बाल हेल्पलाइन नेपाल मकवानपुरले अध्ययन गरेको थियो । अध्ययनले बालमैत्री गाउँपालिकाकै धेरै बालबालिका श्रममा रहेको पाइएको हो ।

मनहरीका २, ४, ६ र ८ नम्बर वडामा ७ हजार १४ जना बालबालिकामा गरिएको अध्ययनबाट ३ सय ५१ जना बालबालिका बालश्रममा रहेको सिबिन मकवानपुरका प्रमुख झवीन्द्र ज्ञवालीले जानकारी दिए । बालबालिकामा गरिएको सर्वेक्षणमा आर्थिक कारणले २ सय ८६ जना घरेलु हिंसाका कारणले २१ जना, साथीभाइहरूको प्रभावले १ सय १५ जना, परिवारको दबाबले छ जना, रोजगारदाताद्वारा प्रभावित भएर १९ जना, पढाइमा रुचि नभएर १७ जना श्रममा लागेको ज्ञवाली बताउँछन् ।

मनहरीको २ र ४ नम्बर वडाका बढी बालबालिका गलैँचा कारखानामा काम गरिरहेको सर्वेक्षणले देखाएको सिबिनका प्रमुख ज्ञवालीले जानकारी दिए । ६ नम्बर वडाका घरेलु बालश्रम र गलैँचा कारखाना र यातायात क्षेत्रमा बढी बालबालिका कार्यरत रहेको ज्ञवाली बताउँछन् । ८ नम्बर वडाका बालबालिका घरेलु श्रम र यातायात क्षेत्रमा बढी कार्यरत छन् ।

बालश्रमिकहरूमध्ये विवाहित ११ जना र अविवाहित ३ सय ४० जना रहेको बालबालिकाको क्षेत्रमा काम गरिरहेको सिबिन मकवानपुरले जनाएको छ । बालश्रममा लागेका बालक २ सय ३९ जना र बालिका एक सय १२ जना छन् । मनहरी गाउँपालिकाभित्र १ सय ४४ जना र मनहरी गाउँपालिका बाहिर २ सय सात जना बालबालिकाले श्रम गरिरहेको सिबिनको तथ्याड्क छ ।

घरेलु श्रममा रहेकामध्ये अधिकांश बालबालिका आफ्नै घरमा ३४ जना, आफन्तको घरमा १४ जना र केही बालबालिका अपरिचित व्यक्तिको घरमा काम गरिरहेका छन् । ती बालबालिकाहरू विद्यालय जान नपाएको अध्ययनले देखाएको सिबिनले जनाएको छ । अध्ययन गरिएका बालबालिकाहरूमध्ये उमेर समूहअन्तर्गत ६ देखि १० वर्षका ११ जना, ११ देखि १५ वर्ष उमेर समूहका १ सय ३५ जना, १६ देखि १८ वर्ष उमेर समूहका २ सय ५ जना गरी ३ सय ५१ जना छन् ।

सिबिनको अध्ययनपछि तयार प्रतिवेदन बुझ्दै गाउँपालिका उपाध्यक्ष मनिला विष्टले बालश्रम सबैभन्दा प्रमुख समस्या भएको बताइन् । बालश्रमलाई निरुत्साहित गर्न सबै निकाय एकजुट भएर लाग्नुपर्नेमा उनको जोड छ । बालश्रम पूर्ण रूपमा हट्न समय लाग्ने उनको भनाइ छ ।

मनहरी मात्र नभई देशकै दोस्रो बालमैत्री गाउँपालिका बकैयामा समेत बालश्रमको अवस्था डरलाग्दो छ । विगत तीन वर्षदेखि बालअधिकारको क्षेत्रमा कार्यरत ग्रामीण महिला स्वावलम्बन संस्थाको अध्ययनले पालिकाका अधिकांश वडाका बालबालिका श्रममा रहेको देखिएको छ । संस्थाका प्रमुख व्यवस्थापक सोमबहादुर स्याङ्तानका अनुसार बकैयामा १ सय ४७ जना बालबालिका श्रममा प्रयोग भएका छन् ।

८० जना बालबालिका काठमाडौं, ललितपुर, भक्तपुर, धादिङलगायत जिल्लामा गलैँचा कारखाना र इँटाभट्टामा श्रमिकको रूपमा कार्यरत रहेको स्याङ्तानले बताए । होटल, सहचालक, ग्यारेजलगायत क्षेत्रमा ६७ जना बालबालिकाले श्रम गरिरहेको उनको भनाइ छ । परिवार, आफन्त, साथीभाइको लहैलहैमा र परिवारको आर्थिक स्थितिका कारण बालबालिकालाई श्रममा जान बाध्य पारेको स्याङ्तान बताउँछन् ।

श्रममा लाग्ने १४ वर्षदेखि १८ वर्षमुनिका धेरै रहेको र उनीहरू अहिले पनि श्रमिककै रूपमा काम गरिरहेको संस्थाले जनाएको छ । बालमैत्री गाउँपालिका घोषणा गर्न ३९ वटा सूचकहरू पूरा भएको हुनुपर्दछ । मापदण्डमा १७ वटा सूचक शतप्रतिशत हासिल गर्नुपर्छ । जसमा २२ वटा सूचक न्यूनतम ८० प्रतिशत हासिल हुनुपर्ने हुन्छ । त्यो सबै मापदण्ड पूरा गरेको भन्दै बकैयाले गतवर्ष २९ माघमा पालिकालाई बालमैत्री घोषणा गरेको थियो ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, फागुन १०, २०७८ १७:१०