च्याउ बेचेरै लालमतीले कमाउँछिन् मासिक १ लाख

A+ A A-

कैलालीको धनगढी उपमहानगरपालिका–८ की लालमती राना अहिले च्याउखेतीमा व्यस्त छिन् । केही वर्षअघिसम्म घरकै काममा मात्रै सीमित उनी अहिले च्याउखेतीमा व्यस्त देखिन्छिन् । गरे के हुँदैन र भन्ने कुराको राम्रो उदाहरण भएकी छिन् लालमती ।

लालमतीले च्याउखेतीसँगै अहिले च्याउको बिउ पनि आफैँ उत्पादन तथा बिक्रीवितरण गर्न थालेकी छिन् । व्यवसाय गर्छु भन्ने सोच लालमतीको पहिलेदेखि नै थियो तर त्यसका लागि उनीसँग न त लगानी नै थियो, न त सीप नै । के सीप सिक्ने, कहाँ सिक्ने भन्ने चिन्तामा रहेकी उनी नगरमै एउटा संस्थाले केही दिनको च्याउखेतीको तालिम सञ्चालन गरेको थियो । त्यही संस्थाले दिएको तालिममा सहभागी भएर सीप सिकेपछि उनी यो व्यवसायमा लागेकी हुन् ।

२०६५ सालमा सीप सिकेकी उनले यो व्यवसाय २०६८ देखि २० बल कन्ये च्याउबाट सुरु गरेकी हुन् । अहिलेसम्म आउँदा उनले हजारौँ च्याउका बल राखेकी छिन् । 'तीन कट्ठा जमिनमै च्याउखेती तथा च्याउको बिउ उत्पादन गरिरहेकी छु । च्याउखेती तथा बिउबाट मासिक १ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी भइरहेको छ,' उनले भनिन् ।

उनले सुरुमा कन्ये च्याउ मात्रै उत्पादन गर्ने भए पनि अहिले भने अन्य जातका च्याउको पनि उत्पादन सुरु गरेकी छन् । उनले च्याउको माग बढेपछि गोब्रे, पिङ्की, मिल्की, खैरो, पहेँलो, कन्ये र सिताके च्याउ उत्पादन गर्नुका साथै बिउ पनि उत्पादन गर्ने गरेकी छिन् ।

लालमतीले भनिन्, 'मिल्की च्याउ कन्ये, पिङ्कीभन्दा महँगो हुन्छ । जेठको अन्तिमतिर तयार हुने मिल्की च्याउ प्रतिकिलो ६ सय रुपैयाँका दरले बिक्री हुने गरेको छ । अरु च्याउ भदौदेखि लगाउन सुरु गरेर असोजदेखि मात्र फल्न सुरु हुन्छ । यसरी लगाएको च्याउलाई असोजदेखि वैशाखको अन्तिमसम्म बिक्री गरेर सकिन्छ ।'

लालमतीका अनुसार कन्ये तथा पिङ्की च्याउ भने २ सय रुपिँया प्रतिकिलो पाइन्छ । उनले बढी भएको कन्ये च्याउलाई सुकाएर पनि बिक्री गर्ने गरेकी छिन् । यसरी सुकाएको च्याउ प्रतिकिलो ३ हजार रुपैयाँमा बिक्री हुने गरेको उनले सुनाइन् ।

एक दशकभन्दा बढी समयबाट यो व्यवसायमा लागेकी लालमतीलाई यो व्यवसायमा अझै मोह घटेको छैन । उनी यो व्यवसायबाट थाकेकी छैनन्, बरु यो व्यवसायमा आफूजस्तै अन्य थुप्रै महिला उद्यमी जन्माउन सफल भएकी छिन् । कुनै बेला त्यत्तिकै घरकै काममा मात्रै व्यस्त हुने उनी अहिले १२ महिना नै च्याउखेतीमा व्यस्त छिन् ।

लालमती भन्छिन्, 'तीन वर्षदेखि च्याउको बिउ पनि उत्पादन गर्न थालेकी हुँ । बाहिरबाट च्याउको बिउ मगाउँदा राम्रो, नराम्रो दुवै थरी पर्ने र समस्या हुने भएकाले आफैँले बिउ उत्पादन सुरु गरेकी हुँ । बिउ उत्पादन थालेपछि अन्य किसानहरूलाई पनि बिउका लागि बाहिर जानुपर्ने समस्या टरेको छ ।

उनले असोजदेखि हालसम्म ४० क्विन्टल च्याउको बिउ तथा करिब ५० क्विन्टल च्याउ बिक्री गरिसकेकी छिन् । गत वर्षभन्दा यो वर्ष उत्पादन घटेको उनले बताइन् । गत वर्ष मासिक २ लाख रुपैयाँसम्म आम्दानी हुने गरेको भए पनि यस वर्ष च्याउका लागि परालको अभाव हुँदा च्याउ कम लगाएको उनले बताइन् । उनलाई बजारको समस्या भने छैन । उनले उत्पादन गरेको च्याउ घरबाटै बिक्रीवितरण हुने गरेको छ ।

उनको यो व्यवसायमा दुई छोरा, एक बुहारी र एक छोरीले साथ दिँदै आएका छन् । ‘छोराछोरीलाई पढाउनेदेखि लिएर सबै खर्च यही व्यवसायबाट आएको आम्दानीले चलिरहेको छ,' उनले भनिन्, 'छोराछोरीले घरमा भएको बेला काममा सघाउँछन् । छोरा, बुहारी पनि अन्य काममा राम्रो कमाइ नहुने देखेपछि यही व्यवसायमा लागेका छन् ।’

पहिले घर खर्च चलाउन समस्या भए पनि च्याउखेती गर्न थालेपछि सहज भएको उनको कथन छ । पाँच वर्षअघि लालमतीका श्रीमान्‌को मृत्युपछि उनलाई जिम्मेवारी थपिएको छ ।

लालमती सुनाउँछिन्, 'पहिला सय रुपैयाँ नपत्याउनेहरूलाई अहिले समस्या परेको बेला पैसा सापटी दिने गरेकी छु । समाजमा सबै मिलेर बस्नुपर्छ । हिजो मलाई समस्या थियो । आज अरु कसैलाई हुन सक्छ ।’

उनले महिलाहरूलाई च्याउखेतीसम्बन्धी तालिमसमेत दिने गरेकी छिन् । भन्छिन्, 'आफूले सिकेको सीप अरुलाई पनि बाँड्नुपर्छ । अधिकांश महिलाहरू अझै पनि घरायसी कामकाजमै सीमित छन् । हो त्यस्ता कामकाजी महिलाहरूलाई यो तालिम दिएँ । तालिम दिएपछि अहिले उनीहरू पनि च्याउखेती गरेर घरखर्च चलाउन सक्ने भएका छन् ।

महिलाहरूले सीप, पुँजी र श्रम लगानी गरी आत्मनिर्भर मात्रै नभई मनग्य आम्दानी पनि गरिरहेका छन् । अधिकांश महिलाहरू अझै पनि घरायसी कामकाजमै मात्रै सीमित भएको बेला लालमती भने समाजमा राम्रो उद्यमीका रूपमा स्थापित भएकी छिन् । आफ्नो लगानी र मिहिनेत सही ठाउँमा सदुपयोग गर्न जाने पैसा कमाउन विदेश जानै नपर्ने उदाहरण लालमती बनेकी छिन् ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, माघ २४, २०७८ १७:४८