मुन्धुम पदमार्गको आधा यात्रा

मैयुङ

A+ A A-

किराँती गाउँतिर धामी अर्थात नछुङ बसाउने चलन छ । काेही बिरामी परे अथवा घरको शान्ति सुरक्षाकोलागि धामी बसाइन्छ । यसलाई चिन्ता राख्ने पनि भन्ने गरिन्छ । धामी दुई खालकाे हुन्छ रे खातवा र मोपा अर्थात केरवाला र थालवाला । किराँती गाउँमा मरेको शरीरको आत्मालाई ङोपाले बाटो लाउँछ । आत्मा स्वर्ग जाँदैन मुन्धुमले भनेअनुसार खाली र इसाखाली मा जान्छ रे । अर्थात कि चुल्हो मा बस्छ कि बलेसीमा बस्छ रे ।

बेलाबेला गाउँमा खातवा, मोपा धामीहरू बसाउथ्यो । क्यानसरीहरूले थाल, केर ( ढोल ) बजाएर धामीले रिसिया गाएको मलाई सारै मन पर्थ्यो । मातृभाषा बुझ्दिनथे र अहिले पनि बुझ्दिनँ सामान्य शब्द बाहेक । तर, न बुझे पनि मलाई रिसिया गाएको औधि मन पर्छ । रिसिया गाउँदै मोछामादेखि धामी निस्केर सिकुवा, बलेसी धारा, खोला, नदी हुँदै कता कता पुगेको कुरा गर्नु हुन्थ्यो । धामी क्यानसरीहरू साल्पा पोखरी पुगेको कुरा गर्नु हुन्थ्यो । चुल्हो अगाडि रिसिया गाइरहेको थाल बजाइरहेको मान्छेहरू कसरी कहाँ कहाँ पुग्यौ भन्छ ?

म आपालाइ सोध्थे- कसरी पुग्छ धामी कता कता ?

आपाले भन्नुहुन्थ्यो- मुन्धुमबाट पुग्छ ।

कहाँ छ यो साल्पा पोखरी ? फेरि सोध्थे ।

आपाले माथि माथि लेकमा । खोटाङ, भोजपुर सोलुखुम्बु र संखुवासभाको सिमानामा छ भन्नुहुन्थ्यो ।

यो उत्तर सुनेपछि मलाई लाग्थ्यो । म ठूलो भएपछि साल्पा पोखरी जान्छु । ठूलो भैइयो । अनि साल्पा पोखरी जाने बाटोको बारेमा सोध खोज थालियो । तीन/चार वर्ष अगाडि मुन्धुम पदमार्ग बन्ने समाचार कान्तिपुरमा पढेको थिएँ । पछि बाटो बन्न थालेछ । साल्पा मैयुङ जानेहरूले फोटो सार्वजनिक गरेको देख्थे किराँत संस्कृतिसँग आधारित बाबु चौताराहरू आकर्षक देखिन्थ्यो ।

केही महिना अगाडि स्विस राजदूत एलिजावेथ मुन्धुम पदमार्गको अवलोकन मा आउनुभएको थियो । उहाँ हाम्रै फाउन्डेसनमा बस्नुभयो । त्यसपछि था भो- मुन्धुम पदमार्ग त स्विस सरकारको सहयोग मा पो बन्दै रहेछ । त्यसपछि अझ मलाई जाने इच्छा भो । तर, समय मिलिरहेको थिएन । अघिल्लो वर्ष पनि जाने योजना बनाइयो तर, समय मिलेन । कुनै दिन जाउँला भन्ने लागेको थियो ।

पुष लागेदेखि नै साथी कुमारी मैयुङ जाऊँ जाऊँ भनिरहेको थियो । यो मुन्धुम पदमार्गको आधा बाटो हो । साल्पा नपुगे पनि मैयुङसम्म जाऊँ पछि साल्पासम्म जाऊँला भन्ने सल्लाह भो साथीहरूसित । तर मलाई जाडोको डर थियो, चैत लागेपछि जाऊँ न है भने, साथीले हुँदैन भन्न थाल्यो ।

पानी पर्न सक्छ । हिउँ पर्छ लेकमा मैले भने । साथीहरूले इन्टरनेटमा मौसमको सबै जानकारी लियो । पानी न पर्ने मौसम सफा रहने कुरा पत्ता लगायो । २९ देखि ५ गते सम्म मौसम सफा रहन्छ भन्ने कुरा थाहा भयो । त्यसपछि ३० गते हिँड्ने कुरा भो । साथीहरू निवेदन लेख्न थाल्यो लेखिसकेर मलाई हेर्न दियो । अलि अलि सच्याउन लगाएँ, निवेदन इमेल गर्‍यो साथीहरूले । तर सूर्य दाजैले नगिना जाँदैन भन्नुभो, हामी तीन जना मात्र नगिनालाई छोडेर जान सक्दैनथ्यौ । मैले दाजैलाई म्यासेज लेखे । नगिनालाई छोडेर जान हामीलाई असहज हुन्छ भनेर । दाजैले त्यसो भए नजाऊ भन्नुभो । साथीहरूलाई पछि जानू भन्नुहुँदैछ दाजैले भने, कुमारी र जयन्ती हुँदैन बल्ल बल्ल बनाएको योजना जसरी भएनि जाने भन्न थाले ।

हामी जसरी भएनि जाने भयौँ, दीपक भाइलाई क्यामेरा मागे । अफिसको क्यामेरा बिग्रेको थियो घरीघरी मात्र अन हुन्थ्यो । अफिसको क्यामेराको लेन्स लगाएर ब्याट्री चार्ज गरे । मोबाइल पनि सबैको चार्ज गर्‍यौँ । पन्जा, ज्याकेट, टोपीलयागत चाहिने लुगा सबै झोलामा राख्यौँ । पानी तताएर थर्मस्मा भरेर राख्यौँ अनि सुत्यौँ ।

३० गते बिहानै उठ्यौँ अघिल्लो दिन ठिक गरेको झोला बोक्यौँ अनि लाग्यौ चारै जना बजार तिर, दाजैले भनेको कुरा पहिलो चोटि टेरेनौँ । बाटोमा चाहिने खाजाहरू किन्यौँ हाते झोलामा खाजाहरू भर्‍यौँ, खाजा खायौँ अनि ७:३० बजे भोजपुरको बस चढेर चखेवातिर लाग्यौँ । मध्यपाहाडी लोकमार्ग बन्न थालेको निकै भए पनि काम सकिएको छैन, हिलो धुलो पार गर्दै ११ बजे बस चखेवा पुग्यो । बसबाट ओर्लेर खाना खायौँ । अनि लागियो मुन्धुम पदमार्गको उकालाे बाटोमा । कुमारीलाई तपाईं भिडियो खिच्नु म इडिट गर्छु भन्यो जयन्तीले, म फोटो खिच्ने भए । भोजपुर र खोटाङको सिमानामा रहेको डाँडैडाँडा बनेको रहेछ मुन्धुम पदमार्ग । पूर्व हेर्दा भोजपुर पश्चिम हेर्दा खोटाङको गाउँहरू देखिन्थ्यो । पर्यावरणलाई सारै जतन गरेर बनाएको यो बाटो देखेर म छक्क परेँ । यसरी पनि त निर्माण गर्न सकिँदो रहेछ संरचना, सिमेन्ट र रड प्रयोग गरेपछि मात्र निर्माण सम्झिँने हाम्रो मानसिकता परिवर्तन हुन जरुरी थियो भएछ, नभएकोहरूले नि अब गर्नुपर्छ भन्ने लाग्यो । बाटो छड्के छड्के उकालो थियो तर यतिको उकालोलाई हामी पहाडमा बस्ने मान्छेहरूले खासै उकालो मान्दैनौँ ।

बाटोमा ठाउँ ठाउँमा बिसाउने ढुङ्गाको राम्रो चौतारा र फोहोर फाल्ने खाल्डो बनाइएको थियो । फोहोर फाल्ने खाल्डो सारै सुन्दर देखिन्थ्यो । ढुङ्गाको गारोलाई चतुर्भुज आकारमा उठाएर माथि माटोको चपरी राखिदिएको । सफा बाटो, सफा मौसम थियो । परपर सम्मको पदमार्ग सुन्दर देखिरहेको थियो । कोही न पुगेको स्वर्गको कुरा गर्नेहरू यो पदमार्ग हिँड्नु भो भने यसैलाई स्वर्ग भन्नेछन् । हामी भिडियो फोटो खिच्दै अघि बढिरह्यौँ ।

२६६२ मिटर उचाईमा रहेको दलसिंगे पुग्यौँ । दलसिंगेमुनि मलुवापोखरी रहेछ, पोखरीको पानी सुकिसकेको रहेछ, दलसिंगेमा पनि चौतारा तथा धारा र बस्ने पाटी बनाएको थियो । जयन्ती र कुमारी ‍को चिसो पानी खाने रहर पूरा गरिदियो धाराले, लोकेशन पनि राखिदिएको रहेछ, लोकेशन हेरेर फोटो नि खिच्यौँ । त्यसपछि फेरि यात्रालाई निरन्तरता दियौँ । सुनसान तर मनमोहक दृश्य देखेर हामी प्रफुल्लित थियौँ, घरीघरी गफ गर्दै एक अर्कालाई जिस्काउँदै हिँड्थ्यौँ घरीघरी सबै मौन हिँडिरहन्थ्यौँ । राम्रो दृश्य देखिएपछि म फोटो खिच्थे साथीहरूलाई उभ्याएर फोटो खिचिदिन्थे, जयन्ती र कुमारी भिडियो खिच्दै हिँड्थ्यो । भोक लाग्दा झोलामा बोकेको खाजा निकालेर खान्थ्यौँ ।

मेरुङ मुनिको जंगलमा पुगेपछि खोल्सामा अलि अलि हिउँ भेटियो । साथीहरू रमाउँदै हिउँमा नाम कोर्न थाले, मैले फोटो खिचिदिए । धेरै अलमल न गरौँ भने साथीहरूलाई । बाटोको बारेमा कसैलाई केही थाहा थिएन, मैयुङ पुगेर आइसकेको सजना बहिनिले धोद्रेमा बास बस्ने ठाउँ छ भनेको थियो तर धोद्रे कति बेला पुगिन्छ थाहा थिएन । अलिक पर पुगेपछि बाटोभन्दा माथि फेरि हिउँको थुप्रो देखियो, कुमारीले फोटो खिचौँ भन्यो, मैले अब म हिउँको फोटो खिच्दिनँ भने, उस्ले ल ल भनेपछि हामी हिँड्याैँ । अलिक पर पुगेपछि चौर भेटियो । चौरमा चराहरू बसेको रहेछन् । हामीलाई देखेर भुरुरु उडे, चरा उडेको दृश्य सारै लाेभ लाग्दाे देखिन्थ्यो, करिब २/३ सयको संख्यामा थिए चराहरू । क्यामेरामा कैद गर्ने कोसिस गरियो चराहरूलाई । साना साना बुट्यानकोबीचबाट बनाएको पदमार्ग सारै सुन्दर देखिन्थ्यो । म सकेसम्म सुन्दर दृश्यहरूलाई लेन्समा कैद गर्ने कोसिस गर्थे ।

जंगलतिर उकालो ओरालो मा सिडि बनाइदिएको अनि खुल्ला चौरमा ढुङ्गालाई ठाउँ ठाउँमा राखेर बाटोको संकेत दिएको कतै चै बाटोको छेउ छेउमा कुलेसो जस्तो खनेर बाटोको संकेत दिएको भेटिन्थ्यो । एक ठाउँ चै कुमारी ले किन यो छेउ छेउमा खनेको हाेला भन्यो । मैले यो खनेको भाग भित्र मात्र हिँड्नु भनेको हो भने , जयन्ती र नगिना हाँसे । जंगल छिरेपछि हिउँले पुरै बाटो ढाकिएको भेटियो फेरि साथीहरू नाम कोर्न थाली हाले । फोटो खिचिदिएपछि, रात पर्न लागेकोले छिटो छिटो हिँडौ भन्न थाले म, हिउँ टेक्दै टेक्दै हिउँ पार गरेर हामी ३ थुम्की पुग्यौँ । चार बजिसकेको थियो । गाउँ कतै देखिँदैन कहाँ बस्ने पत्तो थिएन । अनि सजनालाई फोन गरेर सोध्यो कुमारीले बास बस्ने ठाउँ कतिबेला पुगिन्छ ? हामी ३ थुम्की आइपुगेको कुरा नि बतायो त्यसपछि सजनाले अब एक घन्टामा धोद्रे पुग्नुहुन्छ भन्यो ।

हामी फेरि अगाडि बढ्यौँ । चौरमा खनेर धनुष वाण को सुन्दर आकृति बनाएको भेटियो । मैले फोटो खिचे साथीहरूले भिडियो खिचे । अलिक अघि बढेपछि ३ चुल्हो भेटियो फेरि फोटो खिचियो । छेउ छेउमा जंगलबीच मा खुल्ला चौर त्यही चौर मा मुन्धुम पदमार्ग सारै सुन्दर देखिरहेको थियो । अझ डुब्दै गरेको घाम को पहेँलो किरणले मनमोहक देखिएको थियो । एक घन्टा हिँडेपछि हामी धोद्रे पुग्यौँ । ५ बजिसकेकोले आज यहि बसौँ भन्ने सल्लाह भो, मैयुङ पुगेर फर्किएको छिनामखुको ६ जना साथीहरू पनि त्यहीँ बास बस्न आइपुग्नु भएको रहेछ । हामी तल्लो घरमा बस्यौँ उहाँहरू माथिल्लो घरमा बस्नु भयो ।

एक जना बुढी मान्छे अनि एउटा बच्चा र एक जना केटी हुनुहुन्थ्यो त्यो घरमा । उहाँहरू आगो तापिरहनुभएको थियो । कति जना छौ भन्नुभो कोकुले ? हामीले चार जना भन्यौँ । छोरी छोरी हो भन्नुभयो ? हामीले हो भन्यौँ । आगो ताप जाडो छ भन्नुभो । जयन्ती र नगिना खाटमा बसे । कुमारी र म आगो ताप्न चुल्हो नजिक गयाैँ । मैले घर सोधे फेदी भन्नुभो कोकुले , तपाईंहरू साङपाङ हो भने मैले ? हो भन्नुभो कोकुले । आगो ताप्दै कोकुसँग निकै गफ गरियो ।

मलाई लागेको थ्यो मुन्धुम पदमार्ग पहिलोचोटि बनेको हो । कोकुसँग कुरा गर्दै जादा थाहा भो, त्यो त पुरानो तराई झर्ने बाटो रहेछ उभो खोलाको । अहिले त मान्छे नै हिँड्दैन नानी, पहिले त कति हो कति एकै दिनमा ६०, ७० धार्नी मासु सकिन्थ्यो भन्नुभो कोकुले । जंगलमा बाघ भालु पाउने कुरा सुनाउनु भो । केही दिन अगाडि बाटोमा एकजना मान्छेले बाघले पानी खाँदै गरेको भेटेको कुरा कोकुलाई आएर सुनाएको रहेछ ।

भात खान्छौ/खादैनौ सोध्नु भो ? जे दिनुहुन्छ हामी त्यही खान्छौँ भन्यौँ । सुंगुरको मासु चल्छ सबैलाई भन्नू भो ? चल्छ मज्जाले भन्यौँ । त्यो घरको बहिनिले हाम्रो लागि फेरि भात पकाइन् दाल पकाइन् , मासु पकाइन् । खासमा त्यो कोकुको घर तल्लो रहेछ त्यो घर चै उहाँको बहिनिको छोरा बुहारीको रहेछ, अनि उहाँ एक्लै बस्नु हुँदो रहेछ । छोरा बुहारीकोमा नजिक भएकोले आइरहनु हुँदो रहेछ। त्यो घरको छोरा काठमाडौं गएका रहेछन् र त्यो दिन आइपुग्ने दिन रहेछ । अब त आइपुग्नु पर्ने भन्दै उहाँहरू कुरा गरिरहनु भएको थियो ।

तपाईंहरूलाई भोक लाग्यो होला अब खाना खानुस् भन्नुभयो, हामीले खाना खायौँ । खाना खाइसकेपछि नगिनाले अब थाल कस्ले धुने भन्यो ? आज तैँले धुन है भने मैले । त्यो घरको बहिनीले म धुन्छु नि छोड्दिनु भन्नुभो । मैले हैन आज हाम्रो नगिनाले धुन्छ भनेँ, अनि सबै जना हाँस्यौँ । हामीले खाएको थाल सबै जुठोभाँडा धुने ठाउँमा लगेर नगिनाले राख्यो । दाँत माँझ्न तिन जना धारा तिर गयाैँ, मैले कित्लीको तातो पानी ठूलो बटुकोमा बोकेर गएँ अनि चिसो पानी अलि अलि मिसाएर दाँत माँझे, मुख धोए ।

त्यो घरको बहिनीले ओछ्यान मिलाइ दिनुभो , एउटा खाटमा कुमारी र म अर्को मा जयन्ती र नगिना सुत्ने भयौँ । कुमारी र म आगो ताप्दै कोकु र बहिनीसँग गफ गर्न लाग्यौँ । कोकुले गीत गाएर रमाइलो गर भन्नभो, मैले कोकुलाई तपाईंहरूले गाउने पुरानो भाका सुनाउनुस् न भनेँ, गीत गाएर रमाइलो गर्ने उमेर मा त छोराछोरीको आमा भैसकेको थिएँ आउँदैन भन्नुभो । कोकुको छोरा ६ जना र छोरी १ जना हुनुहुँदो रहेछ । छोराहरू सबै काठमाडौंतिर हुनुहुन्छ रे छोरीका बिहे भयाे । छोराहरूले उहाँलाई काठमाडौं बसौ भन्नुहुन्छ रे , तर उहाँलाई गाउँ नै ठिक लाग्छ रे । पहिले ४ वर्ष काठमाडौं बस्नुभाको रे प्रेसर बढ्यो रे, अनि वडा कार्यालयमा काम परेर गाउँ आएपछि नजानु भएको रे । रमाइलो कुरा कोकु गाउँ आएर गाउँको रक्सी खाएपछि प्रेसर ठिक भयो रे , मैले रक्सीले नै चै ठिक गरेको हैन होला भनेँ ।

खै अहिले औषधि खाको छुइनँ ठिक छु भन्नुभो कोकुले, काठमाडौंको प्रदूषणले तपाईंलाई समस्या भएको होला । यहाँ त हावा पानी सबै सफा स्वस्थ छ त्यसैले ठिक भएको होला भनेँ मैले । आगो ताप्दै पानी तताएर हामीले थर्मस मा भर्‍यौँ । आठ बजे तिर त्यो घरको छोरा आइपुग्नु भो । सानो नानी बाबा भन्दै काखमा गएर बस्याे । बहिनीले खाना दिनुभाे । कोकु आफ्नै घर सुत्न जानुभो, खानाको पैसा आजै दिउँ कि भोलि बिहानै हिँड्नुपर्छ भनेर साेधेकाे, भोलि फर्किँदा दिँदा हुन्छ भन्नुभो त्यसपछि हामी पनि सुत्यौँ । राति खासै राम्रो निदाइएन कुमारी र म ।

बिहान पाँच बजेपछि उठेर आगो बाल्यौ । पानी ततायौँ । ६ बजे पछि फेरि यात्रालाई निरन्तरता दिन थाल्यौँ । ठूलो बाटो भएकोले हिँड्न सहज थियो, तर तुसारो जमेर टेक्दा खेरि फुटेर बज्थ्यो । जति अगाडि बढ्यो त्यति उज्यालो हुँदै गयो निकै माथि पुगेपछि हिउँ भेटियो, सिडिमा आधा बिलाएको आधा बिलाउन बाँकी थुप्रिएको हिउँ थियो । टेक्दै हिँड्दा बज्यो । बेलुका बास बसेको घरको बहिनीले रोड खनेको छ पर गाडी पनि आउँछ भन्नुभएको थियो । रोड देखियो मुन्धुम पदमार्गसम्म ल्याइ पुर्‍याएको रहेछ । तर त्यो रोड बनाएको मलाई ठिक लागेन, मुन्धुम पदमार्ग मा हिँड्दाको आनन्द पाे रमाइलो, गाडीहरूमा हुइँकिँदै आउँदा यस्ताे‍ रमाइलाे भेटिन्छ जस्तो लागेन र यसले प्रकृतिलाई पनि कुरुप बनाउँछ, वन्यजन्तुलाई असर गर्छ भन्ने कुरा गरियो साथीहरूसँग ।

अलिक माथि पुगेपछि बाघकाे पाइला हिउँमा देखेँ । जयन्तीलाई देखाए । अलिक पछि थियो कुमारी र नगिना छिटो आउ भनेर बोलाएँ । चार जना मात्र थियौँ । जंगली जनावरले आक्रमण गर्न सक्छ, सुरक्षित हिँड्नु पर्छ भनेर अब सबै सङ्गै हिँड्ने कुराे भयाे । तुसारो र जमेको हिउँ टेक्दै अगाडि बढिरह्यौँ । बिस्तारै घामको पहेँलो किरण उत्तरतिरको सेतो हिमालमा ठोक्कियो, चाँदीको हिमाल सुनको जस्तो देखियो, हामी फोटो भिडियो खिच्दै अगाडि बढिरह्यौँ । नगिनाले मकै झिकेर खान थाल्यो जयन्ती र कुमारीले पनि खाँदै थियो, मलाई नि खानु भन्यो पन्जाबाट हात झिक्नु गार्‍हो थियो चिसोले कठ्याङ्ग्रिएको थियो ।

मैले खादिनँ भने, बिस्तारै घाम न्याने हुँदै गयो हात अलिक ठिक भए जस्तो भो । अनि मैले नि मकै चपाउँदै हिँडे । हेर्दा मैयुङको चौर नजिकै देखिन्थ्यो । नगिनाले मैयुङ त त्यही छ त भन्यो, जयन्ती त्यही त छ त भन्छ । खुल्ला चौर छेउ छेउमा जंगल घामको किरणमा तुसारो टल्केर अझ सुन्दर देखिएको थियो, उत्तरतिर हिमाल सेतै टल्किरहेको । म अगाडि अगाडि फोटो खिच्दै हिँडिरहन्थे । जलजले पुगियो जलजले सिमसार क्षेत्र रहेछ , अलिक अगाडि बढेपछि खोल्साको भित्तामा बग्दा बग्दैको पानी जमिरहेको रहेछ मैले फोटो खिचे । जंगलको बाटो भएकोले म हिँड्दा हिँड्दै निकै अगाडि पुग्दो रहेछु फेरि साथीहरूलाई पर्खिन्थे, नगिना अन्तिममा हुन्थ्यो अनि कराउथ्यो उ बाघ भन्दै , घरी उ रेड पान्डा भन्थ्यो । बाघ देखिस् भने त तेरो सास रोकिन्छ ठाउको ठाउँ ढल्छ्स्, हल्ला न गरेर छिटो आइज भन्थे म । चिसोको कारण कुमारीको पेटमा समस्या भएछ । त्यसैले उस्ले खाजा खाइरहेको थिएन, उस्लाइ हिँड्न गार्‍हो भैरहेको थियो तर हिँड्न छोडेको थिएन ।

पार्टी, धारा भेटियो, खाजा खाऊँ भनेर बिसाइयो । लेक लाग्छ भनेर रेडबुल बोकेको थियो जयन्ती र नगिना लाई रेडबुल मन न पर्ने । १६ सय मिटर मा बसिरहेको हामी ३३३३ मिटर जाँदै थियौ केही समस्या होला कि भनेर तातोपानी मिसाएर चारै जनाले रेडबुल खायौँ । फेरि अगाडि बढ्याैँ, गुराँसको जंगल, हरेक बोटमा गुराँसको एकैनाशको कोपिला सारै सुन्दर देखिन्थो, अझ फुल्दा कस्तो होला? जंगल पार गरेर हामी मैयुङकोबीच भागमा पुग्याैँ, तर हामीले हासपोखरी देखेनौँ । हामीलाई लागेको थियाे कि हासपोखरी मैयुङ पुग्नु अगाडि नै आउँछ । किनभने लोकेशनमा हासपोखरीको उचाई मैयुङको भन्दा कम थियो । कुमारीले फेरि सजनालाई फोन गर्‍यो । सजनाले अलिक पर पुगेपछि हास पोखरी तल देखिने बतायो ।

होमस्टे चै देखिसकेको थियो तल घोडाहरू चरिरहेको थियो चौरमा । अलिक पर लोकेशन राखिदिएको रहेछ , त्यही लोकेशन पछ्याउँदै हामी लाग्यौँ, हासपोखरी तल देखियो । तर बाटो छैन कहाँ बाट झर्ने, अलिक तल झरेर झोलाहरू त्यही छोडेर पोखरी झर्‍यौँ, जयन्ती र म ओरालो हुरुरु झरिगयाैँ कुमारी र नगिना बिस्तारै झरे ।

पोखरी वरिपरि काँडेतारले बारेको रहेछ, गेट धेरै तल देखियो गेट पुग्न निकै समय लाग्ने भएपछि, कहाँबाट छिर्न सकिन्छ भनेर ठाउँ हेर्न थाले मैले । एक ठाउँ देखियो, अरु पनि त्यही बाटोबाट छिरेका रहेछन् । जयन्तीलाई उ त्यहाँबाट छिर्ने ठाउँ रहेछ जाऊँ भनेँ, हामी सजिलै छिर्‍यौँ । पोखरी वरिपरि काँडेतार लाएकोले भित्र लामो लामो घाँस थियो । पोखरीको नजिक पुगियो । सीम रहेछ, जुत्तामा पानी पस्यो, फर्किएर अर्को साइड लागियो, कुमारी र नगिना पनि आइपुगे । यसो पानी छुन खोजेको पानी त ठोस छ जमेको रहेछ, पुरै जमेको छ कि आधा भनेर खुट्टाले हानेको माथि माथि मात्र जमेको रहेछ । जमेको पानीसँग केहीबेर खेलियो ।

पोखरीको तल्लो छेउमा दुईवटा मूर्ति बनाएको रहेछ महिला र पुरुषको सायद किराँती पुर्खाको हुनुपर्छ, मूर्तिको बारेमा केही लेखिएको थिएन, निर्माणधीन नै थियो मूर्तिको अवस्था, पुरुष आकारको मूर्तिको एउटा हात भाचिँएको थियो तर डोरीले बाधेर राखिएको थियो हातलाई । पोखरी छेउ गएर केही फोटो खिचियो अनि फेरि झोला राखेको ठाउँतिर उकालो लागियो । खाजा खाएर फेरि हिँडियाे ।

मैयुङ ३३३३ मिटर लेखेको ठाउँमा पुगियो । अलिक पर पुगेपछि तीन जना भाइहरू भेटियो । मास्तिर डाँडामा धेरै मान्छेहरू देखियो, उनीहरू पनि हिउँ खेल्न आएको जस्तो देखिन्थ्यो । बाटोमा पुरानो माने भेटियो, मैले फोटो खिचे । आधा घन्टाको तेर्सो हिँडाइपछि हिउँले साम्राज्य जमाएको डाँडा मा पुगियो । फेरि हिउँमा लेख्ने कार्य सुरु भो, हिउँमा चिप्लिने, उफ्रिने भिडियो फोटो खिच्ने कार्य भयाे । कुहिरो पनि आयो । अब हिँडौँ भनेर हामी फर्कियौँ ।

मैयुङ आइपुग्यो । हाेमस्टे जान वरिपरि तारले बारेको रहेछ । कहाँबाट पस्ने बल्ल पस्ने ढोका भेट्यौँ, ढोका बन्द थियो बोलायौँ एउटा नानी आएर ढोका खोल्दिइन् । चिया खायाैँ । मान्छे कति अट्छ होमस्टेमा भनेर सोधेँ ।एक जना नानाले मान्छे त धेरै नै अट्छ तर खाना पकाउन समस्या हुन्छ भन्नुभो । थुप्रै टेन्टहरू थियो । त्यहाँ टेन्टमा पनि मान्छेहरू सुत्छ्न् भनेको । हैन यो पदमार्ग बनाउनेहरूको हो गत सालदेखि स्थगित छ अब सुरु गर्छ होला बाटो बनाउन भन्नुभो । चियाको पैसा तिरेर बिदा मागेर हामी त्यहाँ बाट बाटो लाग्यौँ ।

चार बजे धोद्रे आइपुगियाे, हामीले धोद्रेमै बास बस्नु थियो । साङपाङ्नी कोकुले झ्यालबाट देख्नुभो । हामी बसेको घर माथिल्लो थियो, म साङपाङ्नी कोकुको घर छिरेपछि साथीहरू पनि पछि पछि आए । हामी तीन जना छाैँ भन्नुहुन्थ्यो एउटा बिरालो, एउटा कुखुरा र कोकु हुनुहुँदो रहेछ ।

सुठुनी खाने भन्नुभो ? दिन भरी जंगफुड खाएर बिग्रेको मुख अर्गानिक सुठुनी भेट्दा कस्तो न खानु ,मैले खाने भने , कोकुले सुठुनी दिनु भो । अँगेनामा कोइला टन्न थियो । त्यही कोइला मा सुठुनी पोल्न थालेँ । घरतरुल पनि दिनु भो त्यो पनि पोलेर खायौँ । कोकुले ठूलो ड्युको बोलतमा आधा रक्सी राखेर खान बस्नु भा रहेछ , हामी आइपुगेर हामीसँग गफमा अल्मलिनु भएछ । एकछिन पछि बच्चा लिएर हामी बस्ने घरको बहिनी पनि त्यहीँ आउनुभयाे । अँगेना वरिपरि बसेर आगो ताप्दै गफ गर्‍यौँ । कोकुलाई तल फेदी बस्न मन पर्दैन रे , गाउँमा कोही आउँदैन रे । धोद्रेमा चै बाटो हिँड्ने हामी जस्तो मान्छे बेला बेला आइरहन्छ रे । अनि उनीहरूसँगै बोल्नु हुन्छ रे । कोकुले रमाइलो कुराहरू सुनाउनु भाथ्यो अघिल्लो बेलुका पनि, त्यति बेला नि धेरै हँसाउनु भो । छिटो निको हुन्छ भनेर एक बिर्को खानु पर्ने औषधि दुई बिर्को खाएर हात थररर कामेको अनि छोराले बुहारीलाई कराएको कुरा नि सुनाउनु भो । आफ्नो उर्जाशिल समय बिताएको ठाउँ छोड्न मन न भएको बुझिन्थ्यो कोकुको कुरा सुन्दा । छोराहरू बोलाको बोलाकै गर्छ , अब लिनु आउँछ होला जान्छु काठमाडौं भन्नुभयो । निकै चिसो लागेपछि मैले ज्याकेट लाए ।

दुई घन्टा कोकुसँग गफ गरेर हामी ६ बजेपछि बास बस्ने घर निस्कियौँ । खाना पकाइसकेको रहेछ तरकारी चै त्यो घरको छोरा शिकार खेल्न गएकोले मासु ल्याउँछ भनेर पर्खिएको रहेछ । फोनमा शिकार नल्याउने खबर आयो । त्यसपछि दाल र आलुको तरकारी पाक्यो । चिसो भएकोले म र जयन्ती सिरेक मा गुटुमुटिएर सुत्यौँ , कोकु हामी बसेको घर आउनु भो, नगिना र कुमारी कोकुसँग फेरि गफिन थाले । एकछिन गफ गरेर कोकु घर झर्नुभो हामी नि सुत्यौँ ।

धेरै थाकेकोले होला भुसुक्क निदाइएछ एकैचोटि बिहान पाँच बजे ब्युझियाैँ । बिदा मागेर हिँड्यौ । तुसारो बाटो भरी थियो, उत्तरतिर हिमालहरू मुस्कुराउँदै हामीलाई हेरिरहेका जस्ताे लाग्थ्याे । अघिल्लो दिनको हिउँमा भिजेको लुगाले पाछेर नगिनालाई हिँड्न असहज भएछ ।

चौरको तल्लो छेउमा घोडाहरू देखियो अलि अलि बुट्यानहरू र केही गुराँसको रुख थियो । एउटा घोडा घाम ताप्न अलिक माथि चौरमा आयो । म फोटो खिच्न भनेर नजिक गएपछि घोडाहरू भागे , सेतो कालो घोडाहरू त्यहा सातवटा थियाे । मुन्धुम पदमार्ग छोडेर हामी मेरुङ डाँडातिर लाग्यौँ । आधा घन्टाको उकालो हिँडाइपछि हामी मेरुङ डाँडा पुग्यौँ । ओहो मेरुङ डाँडाबाट कति सुन्दर हिमालहरू देखिएको, हतार हतार झोलाबाट मोबाइल झिकेर एउटा भिडियो खिचेँ ।

साथिहरू मेरुङको टुप्पीमै पुगेर हल्ला गर्न थाले। त्यहा एउटा मन्दिर जस्तो बनाएको रहेछ तर मन्दिर भित्र मूर्ति थिएन, बाहिर ठूलो त्रिशूल गाडेको थियो, त्यो त्रिशूल गडएन्जल भनी माग्ने सबै राइहरूले मन नपराउने मान्छेको नेतृत्वमा हेलिकप्टरबाट ल्याएर राखेको रे । मेरुङमा साच्चै धेरै हावा चल्दो रहे , एकैछिनमा नाक बाट सिगान बग्न थाल्यो । हाछ्यु आउन थाल्यो, दुईवटा ज्याकेटले न थाम्ला जस्तो भो, साथीहरूलाई छिटो छिटो झरौँ भनेर म हिँडे, अरुले पछ्याए । त्यहाँ खासै ठूलो बाटो थिएन, सानो गोरेटो थियो त्यही गोरेटो पछ्याउँदै हामी हिँडिरह्यौँ ।

कुमारी ले साप्सुको मूल देखायो । हामी त्यही बाटो भएर जानुपर्छ भन्यो । ओरालो बाटो सुरु भो, मेरो खुट्टा दुख्न थाल्यो, दुखे पनि सहेर म हिँडिरहेँ, किन खुट्टा दुख्यो भनेर सोच्न थाले, बिसाएर खुट्टा छामे बढी हड्डी भएर दुखेको होला अनुमान लाए, बाध्दा पो ठिक हुन्छ कि भनेर, कुमारीलाई ब्यान्डेज सोधे नगिनाको झोलामा रहेछ । नगिनाले ब्यान्डेज झिक्यो, कुमारीले मेरो खुट्टामा बाँधिदियो । अर्कोमा रुमाल बाध्न लाए । रुमाल बाधेको खुट्टामा लेस बाध्न मिलेन त्यतिकै छोडिदिए । बाधेपछि केही सहज भो हिँड्न, फेरि यात्रा ओरालो ।

ओरालोमा चुथ्रोको काँडाले टोपी तान्यो । कपडा मा कुरो पस्यो मेरो त हात मा पनि काँडा पसेछ । पाकेको चुथ्रो खादै हिँड्यौ । तल गोठालेहरू हल्ला गर्दै थिए, हामी नि हल्ला गर्दै झर्‍यौँ । बाटो भेटियो त्यसपछि साप्सु धाप साप्सुको मुहान पुग्यौँ । त्यहाँ केही मान्छेहरू तीन दिन देखि हराएका गाई खोज्न आएका थिए । उनीहरू निर्मली डाँडाकै रहेछन् ।

साप्सुको मुहान वरिपरि सिमेन्टेड पर्खाल र फलाम को वार लगाएको रहेछ । त्यहाँ बोका काटेर पूजा गरदा रुहेछन् । देवीको तर एकदमै फोहोर अगरबत्तीको खोल, टपरी, चाउचाउको खोल बोकाको सेतो कालो भुत्ला सबैतिर छरपस्ट । पानीको मुहानमा पनि अगरबत्तीको खोल प्लास्टिक, टपरी थियो ।

मैले निकालेर फाले अनि मुहान को फोटो खिचे । पून्य कमाउने धुनमा पर्यावरणमाथि अपराध गरिरहेको मान्छेहरूले पत्तै न पाउने रहेछ । त्यत्रो वरिपरि सिमेन्ट र रड प्रयोग गर्न सक्ने संरक्षण समितिले एउटा डस्टबिन चै राख्न सकेको देखिएन । धोद्रेबाट मुख न धोइ हिँडेकोले साप्सु धापमा मुख धोइयो । खाजा खाइयो फेरि ओरालो लागियो । निकै तल एउटा सिमेन्टको गेट बनाएको रहेछ । गेट बनाउने सस्कृति नै बनेको छ देशमा, नबनाउँदा पनि हुने यस्तो गेट बनाएर पैसा खेर फालेको कुरा गरेँ मैले साथीहरूसँग । अलिक तल झरेपछि सिमेन्डेट सिडि भेटियो, यहाँ बिगारी हालेछ नि नाना भन्यो जयन्तीले । मुन्धुम पदमार्ग भरी पर्यावरणमैत्री बाटो हिँडेर आको हामीलाई त्यो सिडि ठिक लागेन ।

जंगल सकिएपछि गाउँ सुरु भयो, ओरालो हिँड्दा हिँड्दा थाकेको साथीहरू कुमारीलाई सोध्छ । अब कति लाग्छ ? कुमारी दुई घन्टा भन्छ । २६ घन्टा त हिँडिसकियो अब दुई घन्टा त हिँडिहालिन्छ नि भन्दै हसाउँछ जयन्ती । दुई बजेतिर कुमारीको घर पुगियो, फोन गरेर अगाडि नै खान पकाइदिनु भनेकोले कुमारीको आमा ( आन्टी ) ले खाना तयार बनाएर राखिदिनु भएको रहेछ, खाना खायौँ । चार्ज सकिसकेको मोबाइलहरू चार्जमा राख्यौँ, नगिना जुठो भाँडा धुने भयो । हामी स्कुस ( करेला ) को जरा खन्ने भयौँ । घुर्‍यान भन्दा तल्लो गह्रामा खन्यौँ, भेटिएन । फेरि घुर्‍यानमा निस्किएर खन्यौँ त्यहाँ जरा निस्कियो । १०,१२ केजी जति जरा निकाल्यौँ ।

आन्टीले कराइमा पानी बसाउनुभो घर पछाडिको चुल्होमा म आगो बाल्दै बसे पानी उम्लिन थाल्यो । अंकलले एउटा भाले बोकेर आउनुभो अनि घाँटी बटारेर मारेर कुमारीलाई बनाओ है भनेर हिँड्नु भो । कुमारी र मैले तातो पानीमा पिल्सायौ भालेलाई । त्यसपछि कुमारीले काट है म अर्को काम गर्छु भन्यो, मैले मासु काटे नगिना र जयन्तीले गफ गरेर सघायो । आन्टीले मासु पकाउनुभो । भाउजूलाई सिन्की काट्न एकछिन् सघायौँ त्यसपछि खाना खाएर सुत्यौँ । बिहान पाँच बजे उठेर कुमारी झर्‍यो किचनमा । म नि एकछिन पछि झरेँ, हामीले अघिल्लो दिन खनेको जरा उसिन्यौँ । एकछिन पछि भाउजू र आन्टी पनि आउनुभो । नगिना र जयन्ती पनि उठेर आए । जरा पाक्यो हामी सबैले जरा खायौँ । सात बजिसकेको थियो गाडी छुट्छ भनेर हामी आन्टीसँग बिदा मागेर रोडतिर झर्‍यौँ । दाइले आठ बजे जिप आउँछ भन्नुभाथ्यो । तल झरेपछि फेरि जिप ढिलो आउँछ, बिरामी लिन गयो रे तिमीहरू बसमा जाओ भन्नुभो ।

कुमारीले यो खोल्सा वारिबाट चढ्यो भने ५० रुपैया बढी लिन्छ भन्यो, जयन्तीले त्यसो भए पारी जाउन त २ सय पो जोगिन्छ भन्यो, हामी हाँस्यौँ । समय पनि थियो हामी फोटो खिच्दै हिँड्दा निकै वर आइपुग्यौँ । अब चै यहिँ बसौँ भनेर बसियो चौतारामा । बस आउन ढिलो गर्‍यो । जिप आए पनि यात्रु भरिएको मात्र आउँछ निकै बेर बसेपछि एउटा जिप आयो हामीलाई पुग्दो सिट रहेछ त्यही जिप चढेर हाम्रो यात्रा अगाडि बढायौँ । करिब १० बजे तिर हामी हाम्रो बासस्थान आइपुगेर यात्राको अन्त्य गर्‍यौँ ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, माघ २२, २०७८ १२:३४