जाडो छल्दै, व्यापार गर्दै

A+ A A-

पेमा खटु गुरुङको घर उपल्लो मुस्ताङ लोमान्थाङ हो । तर अहिले उनी भरतपुरका चोकहरूतिरै भेटिन्छिन् । मुस्ताङको चिसो छल्दै व्यापार गर्न उनीसहितको टोली चितवन आएको छ । चिसो पनि छलिने साथसाथै व्यापार पनि हुने भएपछि उनीहरू यता आएका हुन् ।

असोजको अन्तिम साता ३० जनाको टोली भएर चितवन आएका थिए । त्यही टोलीकी एक पेमा अहिलेसहित पाँच पटक यही सिलसिलामा चितवन आइसकेकी छिन् । उनीहरूले जिम्बु, बिरेनुन, फिटकिरी, शिलाजित लगायतका विभिन्न जडिबुटी र कस्मेटिक सामान ल्याएर गाउँगाउँ र शहरतिर डुलेर बेच्ने गरेका छन् । केही जडिबुटी गाउँबाटै लिएर आउने गरे पनि कस्मेटिक लगायतका अन्य सामान भने काठमाडौंबाट किनेर ल्याउने गरेको पेमाले सुनाइन् ।

हिँड्न नसक्ने बालबालिका र बुढापाका गाउँमै बसे पनि चिसो मौसममा प्रायः चिसो छल्दै व्यापार गर्न मधेसका विभिन्न जिल्लाहरू पुग्ने उनले बताइन् । असोजयता पेमा र उनका साथीहरू चितवनको माडी, पर्साको ठोरी, हेटौंडा पुगेर सामान बिक्री गरिरहेका छन् । अहिले भने उनीहरू भरतपुरका भित्री गाउँदेखि शहरका चोकतिर डुलेर सामान बिक्री गरिरहेका छन् । डुलेर व्यापार गर्दा रमाइलो र गाह्रो दुवै हुने गरेको उनको अनुभव छ । उनले भनिन्, ‘आफ्नो नेपाल पनि घुम्न हुने, अलिअलि व्यापार पनि हुने ।’

रमाइलोभित्रको गाह्रोको पोयो पनि छुट्टै छ । उनले पहिले जस्तो व्यापार अहिले नहुने गरेको अनुभव सुनाइन् । ‘अहिले त यहीँको बजारमै जिम्बु पाइन्छ । हामीले ल्याउने सामान सबै बजारमा सहजै पाइन्छ’, उनले भनिन्, ‘पहिले त मान्छेहरूले जिम्बु लिन हामीलाई नै कुरेर बस्थे, अहिले समय फेरिइसक्यो ।’

चोकचोकमा कराउँदै ‘जिम्बु, बिरेनुन, शिलाजित आयो आयो’ भनी घाँटी सुकुन्जेल कराउँदा कसैले किन्ने र कतिले ‘यतै पाइन्छ किन किन्नु तिमीहरूसँग’ भनेरसमेत जवाफ दिने गरेको गुनासो पेमाले गरिन् ।

उनीहरूले ल्याउने जिम्बु उता हिमाली भेगमा सजिलै त कहाँ पाइन्छ र ? त्यसको लागि उनीहरू पुरै एक दिनको बाटो पैदल हिँडेर चीनसँगको सीमाक्षेत्रको लेकमा जानुपर्ने हुन्छ । जिम्बु लेकमा पाइने भएकाले त्यसको लागि उनीहरू तीन दिनको लागि रासन पानी बोकेर जान्छन् । लेकमा पाल टाँगेर बस्छन् । तीन दिनसम्म टिपेर ल्याउँछन् । लेकमा जानका लागि अप्ठ्यारो बाटो हुँदै जानुपर्ने उनी बताउँछिन् ।

जिम्बु ल्याएर त्यसलाई सुकाएर बल्ल प्याकेजिङ् गरेर बेच्न ल्याउने गरेको पेमाले बताइन् । पहिला प्रशस्त पाइने भए पनि जिम्बु अहिले कतैकतै मात्रै पाइने गरेको उनले बताइन् । जिम्बु टिप्न महिला जान सके पनि अन्य जडिबुटीको लागि भने पुरुषले सहयोग गर्ने उनले बताइन् ।

यताबाट फिरेपछि वैशाखमा उनीहरूको खेतीपाती लगाउने मौसम सुरु हुन्छ । उवा, गहुँ, तोरी र फापर लगायतका बाली लगाउने उनीहरूले गरेको खेतीले वर्षभरि खान पुग्दैन । हिउँदमा यता व्यापार गरेको पैसाले खाद्यान्न किनेर लाने गरेको उनले सुनाइन् ।

‘वर्षभरि खान पुग्दैन नि, यहीँबाट लैजाने हो, दाल, चामल, चाउचाउ, चिउरा । सबै जाने बेला लैजान्छौँ’, पेमाले भनिन् । ३१ वर्षकी पेमाको परिवारमा सासू, ससुरा, श्रीमान्, दुई छोराछोरी, नन्द र देवर छन् । प्रायः सामान बिक्री गर्न महिलाहरू आउने गरेको उनले सुनाइन् । ‘महिलाहरू बोल्न सक्छन्, पुरुषहरू सक्दैनन् । हामी पो दु:ख गर्छौं, उनीहरू अल्छी गर्छन्’, उनले हाँस्दै सुनाइन् । दैनिक डुलेर एक हजारदेखि १५ सयसम्मको व्यापार हुने गरेको उनले बताइन् ।

पेमाको साथमा थिइन् २० वर्षकी डोल्मा गुरुङ पनि । पेमाकै टोलीमा जाडो छल्न र व्यापार गर्न आएकी हुन् डोल्मा । उनी सानै हुँदा बुबा बिते । घरको आर्थिक अवस्थाका कारण उनले चार कक्षामै पढाइ रोक्नुपर्ने बाध्यता आयो । बुबा बिरामी भएर बितेको उनले सुनाइन् । उनी एक्ली छोरी हुन् ।

आमाले उनलाई खेतीकिसानी गरेर हुर्काइन् । जाडोको समयमा उनी पनि व्यापार गर्न हिँड्छिन् । उनीजस्ता युवाहरू यसरी व्यापार गर्न कमै हिँड्छन । तर उनको भने यसरी हिँड्नुमा पनि बाध्यता छ । ‘म जस्तो उमेरको त पढाइमा लाग्छन् । मैले पढ्न पनि पाइनँ । यही काम गरेर आमालाई पाल्छु । गाउँमा पशु पनि पालेका छौँ । थोरैथोरै खेती पनि गर्छौं’, उनले सुनाइन् ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, माघ ५, २०७८ ११:४४