असहाय गाईवस्तुको सहारा बनेका यी सात अभियन्ता, भन्छन्- ‘मानवता त मरेर गएछ’ (भिडियोसहित)

असहाय गाईवस्तुको सहारा बनेका यी सात अभियन्ता, भन्छन्- ‘मानवता त मरेर गएछ’ (भिडियोसहित)

A+ A A-

‘ऊ त्यहाँ हेर्नुस् त, भर्खरै उद्धार गरेर ल्याएको...’

छेवैमा रहेको घाइते गाई देखाउँदै रामहरि श्रेष्ठले गाईवस्तुका कथा सुनाउँदै थिए । सडकमा छोडिएका गाईवस्तुको अवस्थालाई लिएर उनी चिन्तित देखिन्थे । करिब पाँच वर्षदेखि यस्तै असहाय गाईवस्तुको उद्धारमा सक्रिय उनी मानिसको स्वभावलाई लिएर आक्रोशित सुनिए ।

बातैपिच्छे उनले एउटै कुरा दोहोर्‍याइरहे – कस्ता निर्दयी मानिस !

श्रेष्ठको कुरामा साथ दिँदै सँगै रहेका टीकाराम कार्कीले थपिहाल्थे - मानवता त मरेर गएछ !

गाईवस्तुलाई सकेसम्म प्रयोग गरिरहने, नसक्ने भएपछि सडकमा अलपत्र छोडिदिने मानिसको प्रवृत्तिलाई लिएर नै उनले त्यसो भनिरहेका थिए । लामो समयदेखि अङ्गभङ्ग भएका गाईवस्तु देखिरहेकाले पनि उनलाई मान्छेको स्वार्थीपनदेखि वितृष्णा जागेको थियो । त्यसैले त मानिसहरू निर्दयी मात्र हुँदैनन् भनेर प्रमाणित गर्न श्रेष्ठको समूहले असहाय गाईवस्तुको उद्धार गर्ने अठोट नै लियो ।

उनीहरूको यही अठोटले जन्मायो – असहाय गाईबाच्छा संरक्षण अभियान ।

उक्त अभियानमा श्रेष्ठसहित उत्तम पुडासैनी, रामहरि श्रेष्ठ, नानीकाजी गिरी, भगवान् पुडासैनी, विकास थापा, ईश्वर पुडासैनी र माया भट्टराई संलग्न छन् । उत्तम पुडासैनीको नेतृत्वमा यस संस्थाले काम गरिरहेको छ ।

पशुपति क्षेत्र विकास कोषको ५ सय ७४ रोपनी जग्गा उनीहरूका लागि उपलब्ध छ । कागेश्वरी मनोहरा नगरपालिका–८ मा रहेको जग्गा विकास कोषसँग सम्झौता गरेर असहाय गाईवस्तुको रेखदेख गर्नकै लागि उनीहरूले लिएका हुन् । जसमध्ये हालसम्म २ सय रोपनी जग्गा मात्र प्रयोगमा आएको श्रेष्ठले बताए ।

उनका अनुसार त्यहाँ हाल १ सय ५० गाईवस्तु छन् । सातवटा बुढी गाई छन् भने अन्य बाछा–बाछी, गोरु छन् । पशुपति विकास कोषले दिएको जग्गामा उनीहरूले नै घाँस लगाएका छन् । बेराघेरा गरेर गाईगोठको संरचना बनाएका छन् ।

उद्धार गरेर ल्याएका वस्तुको स्वास्थ्य उपचारपछि मात्र गाईवस्तुले गोठमा प्रवेश पाउँछन् । उपचारका लागि भेटेनरी डाक्टरको व्यवस्था उनीहरूले गरेका छन् । प्रवेशद्वारमै गाईवस्तुका लागि प्राथमिक उपचार कक्ष बनाइएको छ ।

‘हामीले गाईवस्तु उद्धार गरेर ल्याउनासाथ भेटेनरी डाक्टरलाई बोलाएर उपचार गराउँछौँ । बाँच्दैन भनेर कुनैलाई अलपत्र छोडिदिने गर्दैनौँ’, श्रेष्ठले भने, ‘एउटा गाईको उपचारमा मात्र करिब ६० हजार खर्चिएका छौँ । मरुन् बाँचुन्, हामीले आफ्नो कर्तव्य छोड्दैनौँ ।’

करिब दुई महिना भयो, उनीहरूले मल नै बेच्न सुरु गरिसके । मागअनुसार घरघरै मल पुर्‍याइदिन्छन् । गोठमै आएर मल किन्नेलाई प्रतिकिलो १५ रुपयाँमै बेचे पनि घरघरै पुर्‍याउँदा २५ रुपयाँ लिनेगरेको श्रेष्ठ बताउँछन् । अझै थपिएको अवस्थामा ५ सय गाईवस्तु राख्ने क्षमता उनीहरूसँग छ । जसको पालनपोषण गर्न मल व्यापारले केही सघाउ पुर्‍याउने उनले बताए ।

मल बनाउने उपकरण

असहाय केन्द्रमा गाईलाई सेवा दिँदै दुई वर्षदेखि खटिइरहेका छन्, टीकाराम कार्की । उनका लागि त्यहीँ खानेबस्ने व्यवस्था छ । उनी दिउँसो कतै गइहाले भने पनि बेलुका घर नआइपुगी सन्तोष मिल्दैन । ‘म जहाँ भए पनि बेलुका घर नआई चित्तै बुझ्दैन । वस्तुले पनि मलाई नै खोज्छन्’, उनले भने ।

गृहजिल्ला भोजपुरमै गएर खेतीकिसानी गर्ने योजनामा रहे पनि यिनै असहाय गाईवस्तुको प्रेमले काठमाडौं छोड्न मन नभएको कार्की बताउँछन् । खाना खाने समयबाहेक उनको अधिकांश समय फार्ममै बित्छ । तिनैलाई चराउनु, खानपिन गराउनु, घाइते वस्तुको सेवा गर्नु नै उनको दैनिकी हो ।

बागमतीले जन्माएको पशुसेवा

प्रदूषणका कारण बागमती नदी दुर्घन्धित हुन थालेपछि पूर्वराजदूतसमेत रहेका लीलामणि पौडेलको नेतृत्वमा बागमती सफाइ अभियान सुरु भयो । ५ जेष्ठ २०७० मा सुरु भएको उक्त अभियानमा सहभागिता जनाए – उत्तम पुडासैनी, रामहरि श्रेष्ठलगायतको टोलीले ।

सरसफाइ अभियानमा हिँड्दा उनीहरूले थुप्रै मरेका गाईवस्तु भेटे । एक/दुईवटा गर्दागर्दै एक दिन त १८ वटा मृत गाईको व्यवस्थापन गर्नुपरेको अनुभव उनीहरूको छ । ‘सफाइमा हिँड्दा एक दिन त १८ वटा अङ्गभङ्ग गाईवस्तु भेट्टायौँ । अनि अति नै भयो भनेर घाइतेहरू वस्तुको उद्धार गर्नेबारे सोच्यौँ’, श्रेष्ठले विगत सम्झिए ।

बागमती सफाइ अभियानमा हिँड्दै गर्दा उनीहरूले असहाय पशुको उद्धार गर्ने योजना बनाए । र, सात जना मिलेर एयरपोर्टनजिकैको खाली जग्गामा गाईवस्तु जम्मा पार्न थाले । त्यसपछि त उनीहरूलाई गाईवस्तु उद्धारका लागि विभिन्न ठाउँबाट फोन नै आउन थाल्यो ।

जब पुडासैनीको टोली गाईवस्तु उद्धार गर्न जान्थे– कतै खुट्टा नभएका, कतै आँखा फुटेका गाईवस्तु उनीहरूको नजरमा पर्‍यो । गाईवस्तुको संख्या बढ्दै गएपछि एयरपोर्टको स्थान साँघुरो हुन थाल्यो । र, गोठाटार (जहाँ अहिले गाईवस्तु राखिएको छ) मा फार्म सारे । उक्त स्थानमा फर्मको संरचना तयार गर्दा २५ लाखको हाराहारीमा खर्च भइसकेको उनीहरूको दाबी छ ।

हालसम्म करिब ३ हजार गाईवस्तुको उद्धार गरिसकेको उनीहरू बताउँछन् । जसमध्ये जम्मा १ सय ५० मात्र बच्न सफल भए । एउटा गाईका लागि मात्र करिब ५० हजारसम्म खर्च भएको श्रेष्ठ बताउँछन् ।

यसरी गाईवस्तुको स्याहार गर्न खर्चबर्च जुटाउन उनीहरूलाई सहज भने पक्कै थिएन । तैपनि साथीभाइको सहयोगले उनीहरूले यस संस्था चलाइरहेका छन् । आफन्तको जन्मोत्सव, वार्षिक तिथिहरूमा मान्छेहरूले दाना र भुससमेत दिने गर्छन् । यस्तै, सहयोगले नै असहाय गाईवस्तु उद्धारकार्य चलिरहेको श्रेष्ठले बताए ।

‘हामीलाई हिजोआज चाहिँ धेरै सहयोग पनि आउँछन् । आज मात्र एक जना साथीले ५ हजार दिएर जानुभयो’, श्रेष्ठले भने, ‘दानापानीलाई मात्र धेरै खर्च व्यहोर्न पर्दैन । औषधि उपचार गर्दा भने धेरै खर्च लाग्छ । नयाँ वस्तु ल्याइएनन् भने दाना, पानी, नुन, भुस, डाक्टर यस्तै खर्च जोडेर मासिक १५/२० हजार खर्च हुन्छ ।’

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस १५, २०७८ ०७:०६