दीगो विकासमा प्रतिबद्ध धुलिखेल, मेयर भन्छन्– वातावरणमैत्री शहर बनाएरै छोड्छौँ

दीगो विकासमा प्रतिबद्ध धुलिखेल, मेयर भन्छन्– वातावरणमैत्री शहर बनाएरै छोड्छौँ

धुलिखेल नगरपालिकाका मेयर अशाेककुमार ब्याञ्जु

A+ A A-

विश्वका ठूल्ठूला शहरले अनुमोदन गरेको खनिज अप्रसार सन्धिलाई धुलिखेल नगरपालिकाले पनि अनुमोदन गरेको छ । सन्धि अनुमोदनसँगै अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले समेत नगरपालिकालाई चासोका साथ हेरेको छ । फलस्वरूप दीगो विकास लक्ष्य (एसडीजी) को लक्ष्यमध्ये ९८ प्रतिशत हासिल गरिसकेको शहरमध्ये धुलिखेल परेको युनेस्कोले घोषणा गर्दैछ । यसै सन्दर्भमा धुलिखेल नगरपालिकाका मेयर अशोककुमार ब्याञ्जु (श्रेष्ठ)सँग गरिएकाे कुराकानीकाे सम्पादित अंशः

यो दूरदर्शी खनिज अप्रसार सन्धिलाई अनुमोदन गर्नुपर्छ भन्ने सोच कसरी आयो ?

चुनावअघि धुलिखेल नगरपालिकालाई प्रदूषणमुक्त शहर बनाउने, धुलिखेलका प्रत्येक नागरिकलाई घरघरमा पानी दिने, बोटानिकल गार्डेन बनाउनेजस्ता बाचा जनतासामु गरेका थियौँ । निर्वाचित भएर आएपछि ती प्रतिबद्धताअनुसार काम गर्दै जाँदा अरु विषयहरू पनि जोडिँदै गए ।

यहीक्रममा खनिज अप्रसार सन्धिको अध्ययन–अनुसन्धान गर्‍यौं । हाम्रो सन्दर्भमा हामीले के गर्न सक्छौँ हामी कहाँ छौँ भन्ने कुरा अध्ययन गरिसकेपछि सन्धिका लागि प्रक्रिया अगाडि बढायौँ । र, सबैको साझेदारीमा कोइला, तेल, एलपी ग्याँस प्रयोग तथा खनिज इन्धनको प्रयोग न्यूनीकरण तथा बहिष्कार गर्ने अभियानअन्तर्गत अप्रसार सन्धिलाई अनुमोदन गरेका हौँ ।

लस एन्जलस, बार्सिलोनाजस्ता ठूला शहरहरूले भविष्यका लागि जलवायु परिवर्तनविरुद्ध लड्न अनुमोदन गरेको यो सन्धिलाई नेपालको धुलिखेलजस्तो सानो शहरले अनुमोदन गर्न हतार गर्‍यो कि जस्तो लाग्दैन ?

वास्तवमा समयमै महसुस गर्ने हो भने धेरै पछाडि पाउने दुःखलाई अगाडिदेखि नै लागि परेर समाधान गर्न सक्छौँ । यो तागत राख्नुपर्छ । र, त्यस्तो खालको चेतनाको विकास हुनुपर्छ । यो तागत र चेत नै धुलिखेल नगरपालिकाको सम्पत्ति हो । किनभने नगरपालिकालाई पर्यटकीय शहर बनाउने भन्यौँ । त्यतिबेला धुलिखेलमा एउटा मात्रै होटल थियो । आज ५६ वटा होटल छन् ।

धुलिखेललाई स्वस्थ शहर बनाउनुपर्छ भन्यौं । एउटा मात्रै स्वास्थ्य चौकी थियो, धुलिखेल स्वास्थ्य केन्द्र, आज पाँच सय बेडको अस्पताल, सबै वडामा स्वास्थ्य चौकी, २३ बेडको अस्पताल अर्को बनाउँदैछौँ । अब पाँच अर्बको लागतमा ट्रमा सेन्टर पनि बनाउँदैछौँ ।

त्यतिमात्रै होइन, प्रत्येक नागरिकलाई स्वास्थ्य सेवा दिने अभिप्रायले दक्षिण एसियामै नभएको स्वस्थ शहर कार्यक्रम पनि सुरु गरेका छौँ । अब शैक्षिक शहर बनाउन सुरु गरेका छौँ । नेपाल सरकारबाट आजभन्दा २० वर्षअघि सबै विद्यालयहरू हस्तान्तरण गरी यहाँको शैक्षिक गुणस्तर विकासमा काम गर्‍यौं । आज जुन नेपाल सरकारले सबै पालिकाहरूलाई विद्यालय हस्तान्तरण गर्दैछ, त्यो बेलाकै उपज हो ।

काठमाडौं विश्वविद्यालयजस्तो नेपालको दोस्रो विश्वविद्यालय पनि बनायौं । त्यसैले भविष्यप्रति जिम्मेवार भएर आजको काम गर्ने भएको हुनाले सन्धि अनुमोदन गरेका हौँ । सन्धि छिटो गर्‍याैं भन्ने लाग्दैन । यो हाम्रो समाज, जीवन र जगतप्रतिको दायित्व हो भनेर महसुस गरेका छौँ ।

सन्धि अनुमोदन गरिसकेपछि के कस्ता काम अगाडि बढेका छन् त ?

हामीले धुलिखेलमा सबै नागरिकलाई 'एक घर, एक धारा'को पानी पुर्‍याउने भनेर अभियान ल्यायौँ । त्यो अभियानलाई अलिकति बलियो बनाउन सी-आरर्स संस्थाले पनि सहयोग गर्‍याे । यहाँको खानेपानीसम्बन्धी उनीहरूले अध्ययन-अनुसन्धान गरिरहेका थिए । त्यसका केही विवाद, अप्ठ्यारोपन, राम्रा–नराम्रा पक्षहरू हामीले गरेका राम्रा अनुभवहरू पनि उनीहरूले पहिचान गरे । यसले हामीलाई के गर्‍याे भने पानीसम्बन्धी अझ बढी गहिरिएर जानुपर्छ भन्ने बोध गराइदियो । पानीमा च्याम्पियन सिटी बन्नुपर्छ भन्ने खालको सोच राखेर नेपालमा पहिलो खानेपानी सम्मेलन पनि गर्‍याैं ।

खानेपानीको अध्ययन गरेर तथ्याङ्क संकलन गर्‍यौं । योजना बनायौं । पानीलाई वातावरण र सामाजिक द्वन्द्वसँग जोडेर, यहाँको आवश्यकतालाई हेरेर एक तहको परिस्थिति निर्माण गर्‍याैं । यसले खानेपानीका चुनौतीहरू थाहा भयो र समाधान गर्न सजिलो भयो ।

अहिले ८४ प्रतिशत जनताको घरघरमा पानी पुगेको छ । ९१४ घरधुरीमा पानी सप्लाइ गरिसकेपछि करिब ९२ प्रतिशत जनताको घरमा पानी खुवाउँछौँ । आगामी केही वर्षभित्रै धुलिखेलमा सबै जनताको घरमा स्वच्छ खानेपानी पुगेको शहर बन्नेछ । ५६ प्रतिशत धुलिखेल नगरवासीको घरबाट निस्कने फोहोर पानी प्रशोधन गरेर फिल्ट्रेट पानी खोलामा पठाउँछौँ । घरघरको दिसाजन्य लेदोहरू विभिन्न संघसंस्थासँग मिलेर ग्याँस उत्पादन गर्न लागि परिरहेका छौँ ।

विश्व नै जलवायु परिवर्तनसँग लडिरहेको अवस्थामा तपाईंको नगरपालिकाले चाहिँ कस्तो नीति अवलम्बन गरेको छ ?

मानवीय आवश्यकतासँग जोडिएको जलवायु परिवर्तनको विषयमा छलफल गर्दै जाँदा धुलिखेल नगरपालिकाले एउटा घर बनाए दुईवटा रूख रोप्ने याेजना ल्यायौं । त्यसका लागि हामीले कानुन अगाडि बढायौँ । त्यस्तै ‘वाटर हार्भेस्टिङ’ गर्ने यहाँका उद्योगलाई १० प्रतिशत कर छुट गर्ने भन्यौँ । वाटर ट्रिटमेन्ट गर्ने, फोहोर पानी प्रशोधन गर्ने, उद्योगधन्दा, व्यापारहरूलाई हामीले १० प्रतिशत कर छुट गर्ने भन्यौँ ।

धुलिखेलमा औद्योगिक ग्राम बनायौं । धुलिखेललाई ग्रीन सिटी र प्रदूषणमुक्त शहर बनाउने भइसकेपछि त्यहाँ पनि प्रदूषण हुने खालको केही पनि नगर्ने र विद्युतबाट मात्रै चल्ने उद्योगलाई प्रवर्द्धन गर्ने खालका अभियानजस्तो नै भएपछि यही सन्दर्भमा हामीसँग ‘ऊर्जा नेपाल’का साथीहरूले थप काम गर्न हौसाएपछि जलवायु परिवर्तनसँग पनि जुध्ने अभियानमा लाग्यौँ । छलफल गर्‍याैं । अध्ययन गर्‍यौं । विश्वव्यापी मूल्यमान्यता र कामका विषयमा हामीले अध्ययन गर्‍यौं । त्यसकै आधारमा हाम्रो अवस्था थाहा पाएका छौँ । भएका अध्ययनले थप अनुसन्धानका लागि बाटो खोलिदिएको छ ।

सन्धिलाई कार्यान्वयन गर्न नगरपालिकासँग कस्ता योजना छन् त ?

यो सन्धिलाई कार्यान्वयन गर्न रणनीतिक योजना बनाउँछौँ । नगरपालिकाको बजेट तथा योजनाले त्यसलाई अगाडि बढाउँछ । अन्तर्राष्ट्रिय तथा राष्ट्रिय दातृ निकायसँग साझेदारी र समन्वय हुनेछ । जनस्तरमा यसको आवश्यकता छ भन्ने कुराको महसुस गराएर सबैको साझेदारीमा काम अगाडि बढाउँछौँ । यसका लागि चरणबद्ध रूपमा सबै वडाका पदाधिकारीसँग छलफल गरिरहेका छौँ ।

सन्धि अनुमोदनपछि चुनौती र अवसर के-के देख्नुभयाे ?

चुनौती नभएको त कुनै पनि काम हुँदैन । चुनौतीलाई नै जिम्मेवारी सम्झियौं भने त्यो नै सबल पक्ष हुनेछ । अहिले धुलिखेल नगरपालिका खुला दिसामुक्त, साक्षर नगरपालिका, बालमैत्री शहर घोषणा भइसकेको छ ।

अहिले दीगो विकास लक्ष्य (एसडीजी) का १७ वटा लक्ष्यमध्ये ९८ प्रतिशत हासिल गरिसकेको शहरमा धुलिखेल परेको युनेस्कोले घोषणा गर्दैछ । यो नै ठूलो उपलब्धि हो ।

सन् २०३० भित्र विश्वव्यापी रूपमा संयुक्त राष्ट्र संघले लिएको उद्देश्यमा २०३० अगावै नै (एसडीजी) का सम्पूर्ण उद्देश्य हासिल गरिसकेको हुने तरखरमा छौँ ।

अबको पाँच वर्षमा धुलिखेललाई कस्तो शहरमा देख्न पाउँछौँ ?

नगरपालिकासँग मिसन छन्, जसमा राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा धुलिखेललाई सक्षम र जागरुक शहर बनाउनेसम्मका कार्यक्रम छन् । अहिले धुलिखेल नगरपालिकामा ४ दशमलव ३ प्रतिशत जनता गरिबीको रेखामुनि छन् । अब पाँच वर्षभित्र सीप, स्वरोजगारी, उद्यमशीलता बनाएर गरिबीमुक्त शहर घोषणा गर्नेछाैँ ।

तर, यी उद्देश्य धुलिखेलको मात्रै होइन । यो काम एक्लैले गर्न पनि सम्भव छैन । सबै साझेदारहरूसँग मिलेर गर्ने हो । सबै पक्षसँग हातेमालो गरेर अगाडि बढ्ने हो भने लक्ष्य पूरा गर्न कठिन हुँदैन । चेतनाबोध भएपछि जिम्मेवारीबाट भाग्न मिल्दैन । थोरै हामीले हातेमालो गर्दा हुन्छ भने ह्वाइ नट ?

तपाईं नगरपालिका संघको अध्ययक्ष पनि हुनुहुन्छ । अरु नगरपालिकालाई के सन्देश दिन चाहनुहुन्छ ?

अहिलेको विश्वव्यापी समस्या नै जलवायु परिवर्तन बनेको छ । संयुक्त राष्ट्र संघले आफ्नो मुख्य एजेन्डा जलवायु परिवर्तनलाई बनाएको अवस्थामा सबै पालिकाहरूले यसलाई स्थानीयकरण गरेर अन्तर्राष्ट्रिय अभियानमा साझेदारी र सहभागिता जनाउन आवश्यक छ ।

यो अभियानमा आज नभए पनि भोलि लाग्नैपर्छ । भोलि नभए पनि पर्सि लाग्नैपर्छ । भोलि र पर्सि किन पर्खने, आजै किन नहुने ? यसकारण सबैलाई सँगसँगै हिँड्न अपिल गर्छु ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, पुस १२, २०७८ १२:४४