तरकारी खेतीले फेरियो दुर्गाको जीवन, माग्नेहरूलाई पनि किन्ने बनाइन्

A+ A A-

पर्वतको फलेवास नगरपालिका–२ थापाठाना भिडाबारीकी दुर्गाकुमारी तिवारीलाई कुनै बेला बैंकमा बचतका लागि मासिक तीन सय रुपैयाँ जुटाउन पनि धौधौ हुन्थ्यो । तर अहिले दुर्गाको जीवनले कोल्टे फेरेको छ, कारण हो तरकारी खेती । दुर्गाले गाउँमै ‘तिवारी कृषि फार्म’ सञ्चालनमा ल्याएकी छिन् । उनले टमाटर, सिमी, बोडी, अकबरे खुर्सानी लगायतका मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी फलाउने गर्छिन् ।

३३ वर्षीया दुर्गाले फार्म सुरु गरेको ६ वर्ष हुन थाल्यो । गाउँमा परम्परागत कृषि शैली अवलम्बन गर्दै घरधन्दामै सीमित दुर्गाले ६ वर्ष अगाडि घरकै लागि भनेर काउली, बन्दा लगाएकी थिइन् । त्यो तरकारी घरमा खाएर बाँकी रहेको बेचेर उनले थोरै भए पनि पैसा कमाइन् । यही नै उनको व्यावसायिक तरकारी खेती गर्नका लागि प्रेरणाको सुरुवाती बिन्दु बन्न पुग्यो ।

‘आफूले खाइकन पनि केही रुपैयाँ भित्र्याउन सकेपछि चाहिँ मलाई ओहो तरकारीबाट पनि राम्रो आम्दानी हुँदोरहेछ भन्ने लाग्यो’ उनले भनिन्, ‘त्यसपछि त म तरकारी खेतीलाई बिस्तारित रूपमा गनुपर्छ भनेरै लागेँ ।’

आफैँले जेनेतेन तरकारी खेती सुरु गरेकी उनलाई गाउँमै सिर्जनशील बहुउद्देश्यीय सहकारीले टनेल कार्यक्रममार्फत अनुदान दिने भएपछि थप हौसला मिल्यो । उनले सहकारीको आधा पैसा अनुदान लिएर झण्डै ९० हजार लगानीमा तीनवटा टनेल बनाएर तरकारी खेती सुरु गरिन् । धान मकै लगाइरहेको जग्गामा तरकारी खेती गर्न उनी जति उत्साहित थिइन्, उत्ति नै उनले परिवार र समाजबाट विभिन्न प्रश्नको सामना गर्नुपर्‍यो ।

‘सुरुमा त सानो गह्रामा सुरु गर्दा यति पाथी मकै फल्थ्यो, यो केके लगाएकाे भनेर परिवारले पनि कराए । पछि त टोलका छिमेकीले धानखेती मकैखेती हुने यत्रोयत्रो गह्राहरु बाँझो छ । तरकारी गरेर केही हुँदैन पनि भने’, उनी विगत स्मरण गर्दै सुनाउँछिन्, ‘तर मैले आफ्नो ध्येय छोडिनँ, झन् मिहिनेत गरेर तरकारी खेती गर्न थालेँ ।’ उनको मिहिनेतले बिस्तारै प्रतिफल दिन थाल्यो । पहिले धान, मकै लगाएर भन्दा अहिले १० औँ गुणा आम्दानी तरकारी खेतीबाट लिन थालेको उनले सुनाइन् ।

‘मैले वार्षिक रूपमा हिसाबै गरेर धान, मकैखेतीको तुलनामा यति बढी कमाइ भयो भनेर देखाउन थालेँ, पहिलेभन्दा हिसाब गर्दा १०औँ गुणा आम्दानी भएपछि परिवार मात्रै नभएर समाजले पनि ओहो ! हुँदो रहेछ भन्न थाले । अहिले त अन्य मानिसमा पनि तरकारी खेतीमा आर्कषण बढेको छ’, उनले गर्व गर्दै सुनाइन् ।

यतिमात्रै होइन गाउँमा ‘तरकारी मागे पाइन्छ’ भन्ने परिवेशमा व्यावसायिक तवरले सुरु गर्दा गाउँको ‘सिस्टम’ नै बिगार्ने भनेर पनि उनले अनेकन कुरा सुन्नुपर्‍यो । उनले भनिन्, ‘एउटा मुठो साग, एक छाक तरकारी लेन भन्दै पनि माग्न आउँथे, ओहो तैँले त बेच्न थालिस् अहिलेसम्म हामीले तरकारी किनेर खाएका थिएनौँ पनि भन्नुभयो । तैँले आएर यहाँको सिस्टम नै बिगार्ने भइस् भन्ने कुरा पनि आए ।’

उनले बिस्तारै उत्पादन, लगानी, परिश्रम र व्यावसायिकताको महत्व पनि गाउँलेलाई बुझाउँदै गइन् । अहिले उनले उत्पादन गरेकाे तरकारी गाउँमा मात्रै नभएर जिल्लाको सदरमुकाम कुस्मासम्म लगेर बेच्ने गरेकी छिन् । यातायातकाे सहज सुविधा नहुँदा बजारसम्म पुर्‍याउन भने समस्या रहेको उनले बताइन् । हिउँदमा बाटो सहज भए पनि बर्खामा डोकोमै बोकेर तरकारी बेच्न जानुपर्ने बाध्यता रहेको उनकाे भनाइ छ ।

हालसम्म दुर्गाले तरकारी खेतीमा झण्डै ८ देखि ९ लाखसम्म लगानी गरेकी छिन् । उनलाई बारीमा उनका परिवारका अन्य सदस्यले पनि सघाउँछन् । तरकारी खेती गर्नुभन्दा पहिले दुर्गा घरधन्दामा मात्रै सीमित थिइन् । अहिले उनी विभिन्न संघसंस्थामा नेतृत्वदायी भूमिकामा पनि रहेकी छिन् । ‘पहिले कुवाको भ्यागुतो जस्तो थिएँ, अहिले संघसंगठनमा पनि छु’, उनले भनिन्,‘ व्यावसायलाई अगाडि बढाउन संघसंगठनसँगको साझेदारी उत्तिकै आवश्यक हुँदोरहेछ ।’

पहिले पहिले त उनलाई परिवारले पनि बाहिर धेरै हिँड्ने होइन है भनेर दबाब पनि गरिरहे । तर उनमा आएको परिवर्तन परिवारको लागि जवाफ बन्यो । ‘बिस्तारै परिवारदेखि समाजमा आइपुग्दा काम गर्ने परिपाटी र शैली देख्दा उहाँहरूलाई आफै चित्त बुझ्न थाल्यो । ल है काम गर्नुपर्ने रहेछ, गृहिणीमात्रै बनेर अहिलेको समयमा गुजारा चल्न सक्दैन भन्ने बुझेका छन्’, उनले खुसी हुँदै आफ्नो उपलब्धि सुनाइन् ।

तरकारी खेतीले उनको परिवारको आर्थिक जग फेरिदिएको छ । पहिले उनको परिवारमा श्रीमानको मात्रै कमाई थियो । श्रीमानले शिक्षक पेशाबाट कमाएको पैसाले परिवार पाल्न धौधौ हुन्थ्यो । उनलाई मासिक तीन सय रुपैँया बैंकमा बचत गर्ने पिरलोले सताउँथ्यो । परिश्रम र लगावले उनी आर्थिक मात्रै नभएर सामाजिक रूपमा पनि धेरै अगाडि बढ्न सकेकी छिन् । अहिले उनले तरकारी खेती गरेर मासिक ४० हजारदेखि ९० हजारसम्म आम्दानी गर्न थालेकी छन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस ८, २०७८ ०९:३१