यथार्थको धर्तीमा खुट्टा नराखी कल्पनामा बाँच्ने ?

A+ A A-

गाउँबाहिर चार जना साथीहरू कुरा गरिरहेका थिए । तिनीहरूमध्ये एक जना कान नसुन्ने, अर्काे खुट्टा नभएकाे, तेस्राे दृष्टिविहीन र चौथो भिखारी थिए । कान नसुन्ने मान्छेले अचम्म मानेर भन्यो- के हो ? घोडाहरू सुन्न सकिन्छ । यो सुनेर दृष्टिविहीनले भन्न थाले- के सुन्दैछौ ? हेर, घोडामा सवार डाँकुहरू हामीतिर लागिरहेका छन् । डाँकुको कुरा सुनेर खुट्टा नभएकाे साथीले भन्यो- यहाँ उभिनु खतरामुक्त छैन । हामी हाम्रो सबै शक्तिसँग दौडौँ र तिनीहरूको आँखाबाट गायब । चुपचाप उभिरहेको भिखारीले हतारमा भन्यो- भाइ, छिटो गर । तिमीलाई केही हुने छैन, म मारिनेछु । डाँकुहरूले मबाट सबै लुट्नेछन् ।

कल्पनाको आकाशमा उडेका ती चार जना साथीलाई के भयो, यो कुरामा मन नराखे पनि आज पनि ती व्यक्तिमाथि यस्तो घटना भइरहेका छन्, जसले कुनै पनि चिन्तनशील व्यक्तिको मन विचलित नभई रहँदैन । आजको मानिस यथार्थको धर्तीमा खुट्टा नराखी कल्पनाको संसारमा बाँच्न अधीर बन्दै गएको छ, यो यस युगको ठूलो समस्या हो ।

अज्ञानतासँग जिउने मानिसले आज आफूलाई सुखी सम्झन्छ भने भोलि दु:खले पनि उसको ढोका ढकढक्याउनेछ ।

कान्टका अनुसार नैतिकताका तीनवटा स्तम्भहरू छन्- इच्छाको स्वतन्त्रता, आत्माको अमरता र ईश्वर । भारतीय वातावरणमा बस्नेहरूका अगाडि यी तीनवटा आधार निकै बलिया छन् । उसको सुख-दु:खको कर्ता स्वयम् व्यक्ति हो । उसले जे गर्छ, त्यसको नतिजा पनि त्यस्तै हुन्छ । यस सिद्धान्तलाई बुझेपछि व्यक्तिले मात्र समाधान गर्नेछ जसले उसलाई शान्ति र आनन्दको अनुभव प्रदान गर्न सक्छ ।

इच्छाशक्तिको साथमा आत्माको अमरत्वमा विश्वास नभएमा व्यक्तिको इच्छाशक्ति कमजोर हुन सक्छ । जब उसले गलत मूल्य मान्यतामा बाँचिरहेका मानिसहरूलाई प्रसिद्धि र समृद्धिको किनारमा उभिएको देख्छ, तब उसको मनमा छनोट उठ्न सक्छ । तर, जसलाई थाहा छ कि आज होइन भोलि छरिएको बिउ बढ्छ । अज्ञानतासँग जिउने मानिसले आज आफूलाई सुखी सम्झन्छ भने भोलि दु:खले पनि उसको ढोका ढकढकाउने छ । माथिको अवधारणामा गलत बाटोमा हिँड्दा आत्मालाई अमर ठानेर जुनसुकै कारणले त्यो मार्गमा हिँड्न बाध्य भए पनि हल्लाउनुपर्छ ।

आफ्नो जीवनको शान्त र एकान्त पलहरूमा भगवानको अस्तित्व र प्रत्येक आत्मामा भगवान् बन्ने क्षमतालाई स्वीकार गर्ने व्यक्तिले पक्कै पनि आफ्नो भविष्य अन्धकारमय बनाउने कुनै पनि काम गर्नु हुँदैन भन्ने सोच्दछ । यस चिन्तनका बाबजुद उसको जीवनमा यस्ता नाजुक पल आउँछन्, जसमा उसको दिमाग कमजोर हुन्छ र ऊ कुनै न कुनै काममा लाग्दछ । तर, यो प्रवृत्तिले उसलाई सताइरहन्छ र एक न एक दिन उसले आफ्नो बाटो आफैँ परिवर्तन गर्न वा बनाउन सक्षम हुन्छ ।

समाजको आधार नैतिकता वा धार्मिकता हो र व्यवस्थाको आधार समाज हो । नीति र धर्मको तत्त्व नभएको व्यवस्था चल्न सक्दैन । त्यसैले स्वस्थ समाज निर्माणका लागि आदर्शवादी चिन्तनले ठोस आधार पाउन जरुरी छ ।

(लेखिका तेरापन्थ धर्म संघका आठौँ असाधारण साध्वी प्रमुख हुन् ।)

प्रकाशित मिति: बिहीबार, पुस ८, २०७८ १२:२१