झापाका सौरभले बनाएकाे राइस ट्रान्सप्लान्टर बन्न सक्छ किसानकाे सारथि

A+ A A-

‘मेरो सानो प्रयासले आमकिसानलाई सहयोग पुग्छ भने किन नगर्ने ?’

खेतबारीमा मरीमेटी खटिएका किसानलाई देखेपछि झापाका सौरभसिंह चौधरीले केही गर्ने अठोट लिए । प्रविधिको युगमा पनि किसानहरूले पुरानै तरिकाले खेती गरेको देखेपछि उनले धान रोप्ने मेसिन बनाउने निधो गरे । र, चौधरीले ‘राइस ट्रान्सप्लान्टर’ बनाउने सोच बनाए ।

उनको यही सोचले ‘आइडिया स्टुडियो’द्वारा सञ्चालित कलेज आइडिया हन्टअन्तर्गतको ‘आई ह्याभ एन आइडिया २०२१’ का उत्कृष्ट तीन आइडियाभित्र स्थान पायो ।

कोरोना महामारीको पहिलो लहरले देश थिलथिलो थियो । लकडाउनमा सबै नागरिक घरभित्र थुनिएर बस्न विवश थिए । सोही समयमा सौरभ पनि झापामा थिए । उनी भारतको शारदा विश्वविद्यालयबाट इलेक्ट्रिकल र इलेक्ट्रोनिक इन्जिनियरिङमा स्नातक तहको अध्ययन पूरा गरेर नेपाल फर्किएका थिए ।

चौधरीले पढाइको चापले पहिला घरमा राम्ररी समय बिताउन पाएका थिएनन् । सो समय भने उनले गाउँका गतिविधिहरू नियाल्ने मौका पाए । धान रोप्ने समय भएकाले किसानहरू खेतमा खटिएका, खेतका गह्राहरू हिल्याएका, बाउसे गर्न मरीमेटी तातो घाममा काम गरिरहेका थिए ।

किसानको दु:ख चौधरीको नजरमा पर्‍यो । अनि उनले राइस ट्रान्सप्लान्टरको आइडिया साेचे ।

‘थोरै समयमा हुने काम थुप्रै समय लगाएर गरेको देखेँ । १० कट्ठा जमिनमा १५–२० जनाको टोलीले समेत ४–५ घण्टा लगाएर गर्नुहुन्थ्यो’, उनले भने, ‘धान रोप्ने अवधि सकिइसक्दा पनि त्यति मिहिनेतले काम भने सकिएको थिएन । यस्तो प्रविधिको जमानामा त्यसरी किसानहरू घोटिएको कुरा मलाई चित्त बुझेन ।’

पढाइका क्रममा चौधरीले विभिन्न खेती किसानीमा उपयुक्त हुने उपकरणहरूबारे जाने, बुझेका पनि थिए । तर, उनले पढेको, जानेको उक्त उपकरण नेपालमा उपयोग गर्न असम्भवप्राय: थियो । विदेशी उपकरण भएकाले नेपालका किसानलाई खरिद गर्न कठिन हुने उनको भनाइ छ ।

चौधरीका अनुसार नेपाली किसानहरूका समस्याहरू समाधान हुने तरिकाले विदेशी उपकरणहरू डिजाइन गरिएका हुँदैनन् । फेरि उपकरण बिग्रिएमा बनाउन सहज पनि हुँदैन । नेपालको साना फार्ममा ठूला उपकरणहरूलाई ठाउँ पनि हुँदैन ।

यी कारणहरूलाई मध्यनजर गर्दै सौरभ समाधानको बाटो पहिल्याउन लागे । आफूले विश्वविद्यालयमा पढेको कुरालाई प्रयोगमा ल्याउने सोच उनले बनाए । र, २०७७ सालको अन्त्यतिर उनले ‘राइस ट्रान्सप्लान्टर’ बनाउने खाका तयार पारे ।

के हो राइस ट्रान्सप्लान्टर ?

चौधरीका अनुसार राइस ट्रान्सप्लान्टर धान रोप्नलाई प्रयोग हुन्छ । सो उपकरणबाट धानको ब्याड राख्दा व्यक्तिगत श्रम कम लाग्छ । यसरी धान रोप्दा लाग्ने आर्थिक लागत पनि कम हुन जान्छ । धानको ब्याडलाई यो ट्रान्सप्लान्टरमाथि राखेर सिधै रोपाइँ गर्न सकिन्छ । मेसिनको ट्रेमा ब्याड राखेपछि बाँकी काम मेसिनले नै गर्ने सौरभले बताए ।

मेसिन चलाउन दुई जना चहिन्छ । यसरी ब्याड राखेर मेसिन प्रयोग गर्न, अगाडि एक जनाले ‘ड्राइभ’ गर्नुपर्छ । र, मेसिनको पछाडि भागमा बस्ने व्यक्तिले धानको ब्याड राख्दिने काम गर्नुपर्छ । अनि मेसिन आफैँले ब्याडलाई हिल्याइएको खेतमा रोप्छ । यसरी चौधरीले बनाएको मेसिनले सहजै धान रोप्न सकिन्छ ।

चौधरीले हाल आफ्नो धान रोप्ने उपकरणको आइडियालाई पढाइसँगै अघि बढाउँदै छन् । पढ्दै आफ्नो आयोजनामा लागिपर्दा उनलाई ६ महिना समय लाग्यो । सौरभले राइस ट्रान्सप्लान्टरको योजनालाई राष्ट्रिय आविष्कार केन्द्रमा निरन्तरता दिँदैछन् । यस्तै, कृषिसम्बन्धी र आमकिसानका लागि सहज हुने सस्तो र भरपर्दो अन्य मेसिनहरू बनाउने योजना उनको छ ।

‘साना किसानहरूका मर्मलाई लक्षित गरेर राइस ट्रान्सप्लान्टर तयार गरेको हो । यस्तै धेरै मेसिन बनाउन सकूँ जो गरिब किसानको पहुँचमा पनि पुगोस्’, उनले शिलापत्रसँग भने ।

सौरभ सिंहको आइडिया, आइडिया स्टुडियोद्वारा सञ्चालित कलेज आइडिया हन्टअन्तर्गतको ‘आई ह्याभ एन आइडिया २०२१’का उत्कृष्ट तीन आइडियामध्येको एक हो । उनले सो कार्यक्रममार्फत उत्कृष्ट व्यावसायिक योजना प्रस्तुत गरेबापत १ लाख धनराशिको पुरस्कार पाएका थिए । युवाहरूलाई स्वदेशमै उद्यमी बनाउने उद्देश्यका साथ सञ्चालित कलेज आइडिया हन्ट हरेक वर्ष आयोजना हुँदै आएको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, पुस ६, २०७८ १२:१८