योमरीको लोकप्रियताले व्यवसायीमा थपिँदै उत्साह

A+ A A-

नेवारी पात्रो अनुसार दोस्रो महिनाको पूर्णिमा (योमरी पूर्णिमा) मा योमरी पुन्ही मनाइन्छ । त्यसैले पनि योमरीलाई यो चाडमा विशेष खाद्य परिकारको रूपमा लिइन्छ ।

घरमा अन्न भित्र्याएको उपलक्ष्यमा नेवार समुदायले यो चाड मनाउने गर्दछन् । योमरीमा प्रयोग हुने प्रायः सामग्री नयाँ चामलबाटै बनाइन्छ ।

यसैबीच, झम्सीखेलस्थित ‘द भिलेज क्याफे’मा नेवारी पहिरनमा सजिएका महिलाहरू कोही पिठो मुछ्दै थिए, कोही मुछेको पिठो गोलो बनाउँदै थिए । कोही खुवा, चाकु तयार गर्दै थिए । उक्त क्याफेमा योमरी पुन्ही विशेष खानपिन तयार हुँदै थियो ।

भिलेज क्याफेले योमरी पुन्हीको अवसरमा आयोजना गरेको कार्यक्रममा अतिथिका रूपमा त्रिभुवन विश्वविद्यालयका पूर्वउपकुलपति केदारभक्त माथेमालाई बोलाएको थियो ।

उक्त क्याफेमा काम गर्ने महिलाहरू सबैजसो व्यस्त देखिन्थे । त्यहाँ उपस्थित महिलाहरू योमरी बनाइरहँदा उत्साहित देखिन्थे ।

पहिलापहिला घरमा बनाएर खाइने योमरी हिजोआज व्यवसायीकरण हुँदै गएको छ । संस्कृतिविद् ओम धौभडेलका अनुसार योमरी पौष्टिक परिकार भएकोले र शरीरलाई फाइदाजनक रहेकोले पनि यो सबैको लागि विशेष भएको छ । त्यसैले व्यवसायीले योमरी बनाएर बेच्ने, यसैबाट थुप्रै आम्दानी गर्ने गरेको पाइन्छ ।

‘योमरी शरीरका लागि आवश्यक खाद्य परिकार भएकाले सबैले रुचाउने गर्दछन् । अनि आमसमुदायको त्यही रुचिलाई ध्यानमा राख्दै योमरीको व्यवसायीकरण हुँदैछ । यो राम्रो कुरा हो’, उनले भने ।

योमरी व्यवसायबाटै जीविकोपार्जन गरिरहेकाहरू पनि भेट्न सकिन्छ । द भिलेज क्याफेमा पनि योमरीलाई व्यावसायिक बनाएको पाइन्छ । योमरी पुन्हीमा मात्रै होइन त्यहाँ सधैँजसो योमरी बनाउने गरेको द भिलेज क्याफेका महाप्रबन्धक सुदीप मल्लले शिलापत्रलाई बताए । ‘ग्राहकहरूमाझको लोकप्रियताले झन् धेरै काम गर्ने उत्साह थपिदिन्छ’, उनले भने ।

नेवारी समुदायका घर घरमा योमरी बन्छन् । तर, सबै समुदायका मानिसबीच योमरीको पहिचान किन नगराउने भन्ने ध्येयले व्यवसाय गरेको सदीप मल्लको भनाइ छ । हिजोआज योमरी खान पहिलेभन्दा धेरै भिड लाग्ने मल्ल बताउँछन् ।

पहिलेझैँ चाकु र तिल मात्रै होइन, हिजोआज योमरी बनाउन अन्य सामग्री पनि प्रयोग हुन्छन् । जसले गर्दा नेवारीबाहेकको समुदायमा पनि योमरीको चाख बढेको पाइन्छ । च्याउ, चकलेटजस्ता नयाँ कुरा थपेर योमरी परिकारहरू बजारमा पाइन थालेको मल्लले बताए ।

ब्रिटिस मास्टर सेफमा भाग लिएर दोस्रो स्थान हासिल गरेका सेफ सन्तोष शाहले पनि योमरीलाई नयाँ ढंगले प्रस्तुत गरेका थिए । अन्तर्राष्ट्रिय प्लेटफर्ममा उनले प्रस्तुत गरेकोे परिकार सफल पनि भएको थियो ।

त्यस्तै, विदेशी समुदायमा पनि योमरीको स्वाद पर्दै गएको बताउँछन्, पूर्वउपकुलपति माथेमा । उनी जापानमा राजदूत भएर बस्दा त्यहाँ पनि योमरीसँगै अन्य नेवारी खाना खोज्ने प्रशस्त मान्छे भेटेको सुनाए । ‘डेजेर्टका लागि किन सधैँ कुकिज, पेष्ट्रिज मात्रै खाने भनेर मैले योमरी दिएको, साथीहरूले औधी मनपराए । अरु ठाउँमा पनि यसलाई रुचाइएको पाएको छु’, माथेमाले शिलापत्रसँग भने ।

के हो योमरी ? किन खाइन्छ ?

नेवारी भाषामा ‘यो’ अर्थात् ‘मन पराउनु’ हो । ‘मरी’ अर्थात् ‘रोटी’ भन्ने हुन्छ । त्यसैले नेवारी समुदायमा योमरी अर्थात् मन पर्ने रोटी भनिने गरिन्छ ।

योमरी नयाँ धानबाट बनेको चामलको पिठो, चाकु र तिलबाट बनाइन्छ । योमरीमा दूधबाट बनेको खुवा र चाकु तथा तिल राखेर डल्लो बनाइन्छ ।

नेवार समुदायको ठूलो चाडका रूपमा मनाइने यस चाडलाई खाद्य पदार्थको रसिलो चाडको रूपमा पनि लिइन्छ । र, योमरी नेवारसमुदायमा विशेष खाद्य परिकारभित्र पर्छ । नेवार समुदायले धान राख्ने भकारी वा कोठीमा पनि पूजा आराधना गरेर योमरी पूर्णिमा मनाउँछन् । साथै, चेलीबेटीको गर्भ रहँदा गर्भमै बालकको पूर्ण स्वास्थ्यको कामना गर्दै माइतीबाट उनीहरूको घरमा तिल र चाकु भरिएको योमरी सगुनका रुपमा उपहार पठाउने चलन पनि रहेको छ ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, पुस ४, २०७८ ११:४४