फालिएका प्लास्टिकबाट मनै लोभ्याउने चिटिक्कका घरायसी सामग्री

A+ A A-

उनकाे ब्यागमा रहेको घरको डस्टबिनबाट उठाएर ल्याएको प्लास्टिक । तोरीको तेल र चाउचाउका खोल, पोलिथिनका झोला, फालिएका थैला । हातमा सियो र तिनै प्लास्टिकहरूबाट निकालिएको धागोलाई प्रयोग गरेर भरतपुर महानगरपालिका–२ की मिना पाण्डेले चिटिक्कको चकटी बनाइन् । घरमा फालिरहेको प्याजको थैलोबाट किरिङ बनाइन् ।

बिहीबार भरतपुर–१, दियालो परिवार नारायणगढमा नेपाल विकास समाजद्वारा सञ्चालित हस्तशिल्पसम्बन्धी तालिममा भेटिएकी पाण्डे फोहोरबाट सामग्री बनाउन तल्लीन थिइन् ।

उनी मात्र होइन, तालिममा आएका धेरैजसो महिलाहरू आफैँले घरबाट ल्याएको प्लास्टिकबाट विभिन्न सामग्रीहरू उत्साहका साथ बनाइरहेको दृश्य देख्न सकिन्थ्यो । पाँचदिने तालिमको चौथो दिनसम्म आइपुग्दा सहभागीहरूले चकटी, किरिङ, झोलालगायत घरायसी प्रयोगमा आउने सामग्रीहरू बनाउन पोख्त भएका छन् ।

यही तालिमका लागि आएकी मीना पहिल्यैदेखि फोहोर न्यूनीकरणमा सचेत थिइन् । उनले कुहिने र नकुहिने फोहोर छुट्याएर राख्ने गर्छिन् । कुहिने फोेहोरलाई मल बनाएर बारीमा प्रयोग गरे पनि नकुहिने फोहोर व्यवस्थापनको विकल्प भने उनीसँग थिएन । ‘पहिले पोको पारेर बोरामा थुपार्दा कहिले नगरपालिकाको गाडी आउला भनेर कुर्नुपर्थ्याे । अब त मैले प्लास्टिकको सामग्री बनाउँछु । फोहोर व्यवस्थापन पनि हुन्छ,’ उनले भनिन् । मीनाले अहिले फालिएको प्लास्टिकमा विभिन्न सामग्रीको ढाँचा देख्न थालेकी छिन् ।

‘पहिलापहिला छिमेकमा प्लास्टिक देख्दा किन फालेको भनेर कराउँथेँ । अहिले भने चुपचाप प्लास्टिक टिपौँ जस्तो लाग्छ ।’ आफूले तालिम लिएपश्चात् उनले टोलकै आमा समूहमा पनि फोहोरबाट सामग्री बनाउन सिकाउनेबारे सोचिसकेकी छिन् । ‘प्लास्टिक गाडीमा पठाउँदा पनि वातावरण प्रदूषण हुन्छ भनेर पेट पोल्थ्यो । अब सामग्री बनाएर घरबाटै स्वच्छ वातावरणका लागि प्रयत्न गर्नुपर्छ,’ उनले भनिन् ।

हस्तशिल्प तालिमकी अर्की सहभागी क्षेत्रपुरकी दीपा ढकालले पनि चार दिनमै विभिन्न सामग्री बनाउन सिकिसकेकी छिन् । पहिले नगरपालिकाको गाडी समयमै फोहोर उठाउन नआएर गुनासो गर्ने उनको अहिले भने धारणा फेरिएको छ । ‘नगरपालिकाको गाडी आएन भन्थ्यौँ । यसरी सामग्री बनउन सके गाडी गाडी नै आउनुपर्दो रहेनछ,’ उनले सुनाइन् । भरतपुरकै ६० वर्षीया मधुकला क्षत्रीले पनि फालिएका प्लास्टिकबाट झोला, चकटी बनाइन् । उनले उत्साहित हुँदै सुनाइन्, ‘उमेरमा सिक्न पाएको भए अरुलाई पनि सिकाउँदै हिँड्थेँ होला । पहिले नगरपालिकाको गाडीमा पठाए पनि अहिले किन फालेँजस्तो लाग्छ ।’

सो तालिमकी प्रशिक्षक तुलसी ज्ञवाली प्लास्टिकजन्य फोहोर व्यवस्थापन हुन नसक्दा जनस्वास्थ्य र वातावरण दुवैमा असर परेको बताउँछिन् । १८ वर्षदेखि फोहोर न्यूनीकरणको क्षेत्रमा काम गर्दै आएकी उनी हस्तशिल्प सामग्री बनाउन सके फोहोर न्यूनीकरण गर्न सकिने अनुभव सुनाउँछिन् । यसका लागि भने हरेक क्षेत्रले भूमिका खेल्नुपर्ने उनकाे तर्क छ। हस्तशिल्प सामग्री बजारीकरणमा स्थानीय निकायले भूमिका खेलेमा सामग्री बनाउन प्रोत्साहान मिल्ने उनी बताउँछिन् ।

नेपाल विकास समाजका कार्यक्रम संयोजक सागर कार्कीले संस्थाले फोहोर व्यवस्थापनबारे भरतपुरमा अनुसन्धानपश्चात् फोहोर न्यूनीकरणका लागि कम्पोस्ट मल बनाउनेदेखि हस्तसामग्रीको तालिम दिइरहेको बताए । अहिलेसम्म भरतपुरका विभिन्न वडामा सञ्चालित तालिमबाट १ सयभन्दा बढी महिला तथा पुरुषले तालिमबाट हस्तशिल्प सामग्री बनाउन सक्षम भएको कार्कीले जानकारी दिए ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, पुस २, २०७८ ११:०६