त्रिविमा रमिता : स्थायी बन्न प्रतिस्पर्धा हैन आन्दोलन

A+ A A-

हिजोआज त्रिभुवन विश्वविद्यालय परिसर शान्त छैन । विभिन्न विषयमा अध्ययनअनुसन्धान हुनुपर्ने विश्वविद्यालय विद्यार्थी संघठनको तालाबन्दी र आंशिक प्राध्यापककाे नाराबाजीले ग्रस्त छ । दिनभरजसो उपकुलपति कार्यालय अगाडि आंशिक शिक्षक र विद्यार्थीहरूको आलोपालो नाराबाजी चलिरहन्छ ।

त्रिविको उपकुलपति कार्यालय, रेक्टर कार्यालय र रजिस्टार कार्यालयमा ताला लगाइएको छ । जसकारण कार्यकक्षमा बसेर काम गर्नसमेत असहज भएको गुनासो सम्बन्धित कार्यालयका प्रमुखहरूको छ ।

विद्यार्थीहरूको नाराबाजी

त्रिवि परिसरमा सुनिएका नाराबाजी भने एउटै मुद्दामा फरक मत राख्ने दुई समूहको हो । एउटा– संयूक्त विद्यार्थी संघठन त अर्को आंशिक प्राध्यापकहरू ।

उपकुलपति कार्यालयका एक अधिकारीकाअनुसार अलग–अलग मुद्दा भए पनि यी दुवै समूहले एउटै माइक प्रयोग गरेर आलोपालो नाराबाजी गरिरहन्छन् । जसमा आशिंक प्राध्यापकहरूले ‘समान काममा समान ज्याला’ पाउनुपर्ने माग राखेको सुनिन्छ । उनीहरूले आफूहरूलाई आंशिकबाट करार बनाउन दबाब दिएको बुझ्न गाह्रो छैन ।

तर, विद्यार्थी संघठनहरूको आन्दोलन स्वत: स्थायी वा करार बनाइने त्रिविको निर्णयविरुद्ध छ । त्रिवि सभाले १४ मंसिरमा गरेको निर्णयविरुद्ध विद्यार्थीहरू आन्दोलित भएका हुन् । आशिंक प्राध्यापकहरू भने यस विषयमा बोल्न चाहँदैनन् ।

मंगलबार सभाले ४ सय ८० जना करार उपप्राध्यापकलाई स्वत: स्थायी गर्ने निर्णय गरेको थियो । नेविसंघ, अनेरास्ववियु, अखिल क्रान्तिकारी, अखिल(छैठौँ), समाजवादी विद्यार्थी युनियन र अखिल क्रान्तिकारीले संयुक्त विज्ञप्ति निकाल्दै त्रिवि सभाको सोही निर्णयको विरोध गरेका छन् । साथै उनीहरूले त्रिविमा तालाबन्दीसमेत गरेका छन् ।

आन्दोलित विद्यार्थी

आशिंक प्राध्यापकहरू त्रिवि पदाधिकारीकै उक्साहटमा विद्यार्थीले आन्दोलन गरिरहेको आरोप लगाउँछन् । सभाको निर्णयप्रति असन्तुष्ट केही पदाधिकारीले नै आन्दोलन गर्न लगाएको उनीहरूको आरोप छ । बाहिर खुलेर भन्न नसके पनि भित्रभित्रै आशिंक प्राध्यापकहरू विद्यार्थीको आन्दोलनप्रति रुष्ट सुनिन्छन् ।

विद्यार्थी संघठनको माग

विद्यार्थी संघठनको मागको बुँदा नम्बर ३ मा लेखिएको छ, ‘आंशिक उप–प्राध्यापक, प्राध्यापकलाई स्वतः करार गर्ने प्रक्रिया त्रिविले अगाडि बढाइरहको हुँदा उक्त प्रक्रिया तत्काल रोक्नुपर्ने ।’

स्थायी बन्न प्रतिस्पर्धा छोड्दै, आन्दोलन रोज्दै

त्रिविमा चलिरहेको आशिंक प्राध्यापककाे आन्दोलन अहिले एकाएक जन्मिएको हैन । १७ वर्ष अगाडि नन्दकिशोर सिंह पुनको नेतृत्वमा ‘आंशिक प्राध्यापक केन्द्रीय संघर्ष समिति’ गठन भएपछि आंशिक प्राध्यापकहरू निरन्तर आन्दोलनमा छन् । याे समितिकाे नेतृत्व अहिले गोकुल लिम्बूले सम्हालिरहेका छन् ।

लिम्बूकाअनुसार यसरी निरन्तर आन्दोलन गर्दै आएपछि सरकारले ०८ मंसिर २०७४ मा आंशिक शिक्षकलाई कम्तीमा मासिक ज्याला दिनुपर्छ भनेर निर्णय गरेको थियो । उक्त निर्णयमा त्रिविमा १४ सय २० दरबन्दी थप गरेर आंशिक शिक्षकलाई करारमा छिराउने उल्लेख छ । तर, सो कुरा कार्यान्वयनमा आएन ।

शिक्षा मन्त्रालयले ०७४ सालमा गरेको निर्णय

त्यसपछि गएको साउनमा २०७४ को निर्णय कार्यान्वयन गराउने भनेर आंशिक शिक्षक र त्रिविबीच सम्झौता भयो । र, उक्त सम्झौता कार्यान्व्यनमा नआउँने छाँट देखेपछि पुन: आन्दोलन गर्नुपरेको लिम्बूले बताए ।

साउनको सम्झौता

‘त्यसबेला भनिएको १४२० दरबन्दीले अब पुग्दैन । हामी २२ सय आंशिक प्राध्यापकका लागि कम्तीमा २ हजार दरबन्दी चाहिन्छ’, उनले भने, ‘आंशिकलाई घण्टी विशेष पैसा दिइन्छ । हामीले १० बजेदेखि ११ बजेसम्म पढाउँदा जम्मा ३५ हजार बुझ्छौँ । तर, ११ बजेदेखि १२ बजेसम्म पढाउने प्राध्यापकले ७० हजारसम्म बुझ्छ । समान काममा समान ज्याला खै ?’

तर, त्रिवि भने सेवा आयोगले खुलाएको आन्तरिक प्रतिस्पर्धामा पास नभएकाहरूले नै आन्दोलन गरिरहेको बताउँछ । त्रिविका एक पदाधिकारीकाअनुसार बीचमा पटक-पटक आन्तरिक प्रतिस्पर्धा हुँदा फेल भएकाहरूले आन्दोलनको बाटोबाट करारमा छिर्ने प्रयत्न गरेका हुन् ।

‘हामीले परीक्षा गराउँदा पास गर्न नसक्ने, अनि परीक्षा नजिकिएपछि सेवा आयोगमा पनि ताला लगाएर अवरोध पुर्‍याउनेले नै आन्दोलन गरेका हुन्’, ति पदाधिकारीले शिलापत्रसँग भने, ‘अस्ति करारलाई पनि यस्तै भएर त्रिवि सभाले स्थायी बनायो । अब यिनीहरूले पनि त्यही बाटो रोजेका हुन् । प्रधानमन्त्रीकै ठाडो दबाब छ । के गर्ने ?’

अनुकुलता हेरेर आशिंक प्राध्यापकलाई पनि करार बनाउने प्रस्ताव आउनसक्ने ति अधिकारीले बताए । उनकाअनुसार सोही प्रस्ताव ल्याउनको लागि नियोजित रूपमा अहिले आंशिक प्राध्यापकको आन्दोलन चर्काइएको हो । ‘प्रतिस्पर्धा गर्नेले त खुलाबाट लडेर देखाउनु नि । दुई-दुई पटक परीक्षा दिँदा पास नभएपछि आन्दोलनको बाटोबाट दबाब दिएका हुन्, अरु केही होइन,’ उनले भने ।

आंशिकबाट करार हुँदै स्थायी बन्ने चोर बाटो

१४ मसिंरमा त्रिवि सभाले स्थायीको रूपमा भित्र्याएका प्राध्यापक पनि आन्दोलनकै बाटोबाट आएका हुन् । यसअघि पनि त्रिभुवन विश्वविद्यालयका आंशिकमा कार्यरत प्राध्यापकहरू आफूलाई स्थायी गर्नुपर्ने भन्दै पटक-पटक आन्दोलित बनेका थिए । २०६४ सालमा रत्नपार्कमा अनसन नै बसेर उनीहरूले आंशिक शिक्षकलाई करार बनाउनुपर्ने माग राखेका थिए । त्यसबेला १३ सय ८० जना शिक्षकलाई विश्वविद्यालयले करार गराएको थियो ।

त्रिविले २०६९ सालमा आएर फेरि तिनै करार शिक्षकलाई स्थायी गर्नको लागि ‘विशेष आन्तरिक खुल्ला प्रतियोगिताको प्रावधान बनायो । र, ११ सय जना शिक्षकको लागि विज्ञापन खुलायो । सो समयमा करिब ९ सय शिक्षक मात्र परीक्षामा सफल भए । बाँकी स्थायी हुन अयोग्य देखिए ।

तिनै अयोग्य ४ सय ८० शिक्षकलाई स्थायी बनाउने प्रस्ताव त्रिवि सभाले पास गरेको थियो । त्रिवि सेवा आयोगले दसैँअघि नै स्थायी शिक्षकको लागि लिखित परीक्षा गराउने भने पनि परीक्षा भएन । र, परीक्षा स्थगित गराउँदै चोर बाटो प्रयोग गरी स्थायी बनाइए, करार शिक्षकहरू ।

गैरकानुनी रूपमै शिक्षकहरू स्थायी बनाइने यस्तो प्रवृत्तिलाई लिएर अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयाेगले त्रिविको ध्यानाकर्षणसमेत गराएको थियो । ३१ असार २०७३ मा विश्वविद्यालयमा निर्देशन पठाउँदै नजिकका मान्छेहरूलाई आंशिकमा राख्ने, तिनैलाई करार र स्थायी गरेर प्रतिस्पर्धाको बाटो छेक्ने परिपाटी अन्त्य गर्न अख्तियारले भनेको थियो ।

तर, अख्तियारको उक्त निर्देशन लत्याउँदै त्रिविले करार शिक्षकलाई स्थायी बनायो । जो यस्तै आंशिक प्राध्यापक केन्द्रीय संघर्ष समितिको आन्दोलनको बाटोबाट करारमा छिरेका थिए । हाल आन्दोलनरत आंशिक प्राध्यापकले पनि यसैगरी करार हुँदै स्थायी बन्ने दाउ हेरेको त्रिवि कार्यकारीका ति अधिकारीको आरोप छ ।

यद्यपि आन्दोलनको नेतृत्व गरिरहेका गोकुल लिम्बू भने यो आरोप स्वीकार्दैनन् । केही त्यस्ता बदनियत भएका प्राध्यापक रहे पनि सबैलाई एउटै डालोमा हालेर नहेर्न उनको अनुरोध छ । ‘कोहीकोही अयोग्य मान्छे छन् भन्दैमा सबैलाई एउटै डालोबाट हेरेर अन्याय नगरिदिन अनुरोध गर्छु । अधिकांश योग्यहरूले आफ्नो जवानी त्रिविमा फालेका छन् । उनीहरूलाई अब दरबन्दीमा राख्दा के बिग्रिन्छ, बरु प्रतिस्पर्धा गराएर छान्छ भने हामी तयार छौँ’, उनले भने ।

यद्यपि हाल आन्दोलमा रहेका आंशिक प्राध्यापकहरूमध्ये अधिकांश त्रिवि सेवा आयोगले लिएको पटक-पटकको परीक्षामा अनुत्तिर्ण हुन् । ‘सुरुमा आफ्ना मान्छे आंशिकमा छिराउने, आन्दोलन गराएर तिनैलाई करार बनाउने र अस्ति सभाले गरेझैँ करारबाट स्थायी बनाउने चोर बाटो हो यो । प्रतिस्पर्धाबाट भन्दा आन्दोलनको बाटो सहज भएपछि त्रिविमा पटक-पटक यस्ता आन्दोलन भइरहेका छन्', त्रिविका एक उच्च अधिकारीले शिलापत्रसँग भने ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, मंसिर १८, २०७८ ११:३७