बजार त नेपाली नै हाे, हैकम भारतले चलाउँदाे रहेछ

A+ A A-

सुदूरपश्चिम हेर्ने खुब इच्छा थियो । घुम्न सक्ने भएदेखि नै कहिले कसरी जाने होला भनेर सोचिबस्थेँ । तर, त्यो दिन जुर्‍यो- गएको दसैँ-तिहारबीचको समय । यसबीचमा मैले सुदूरपश्चिमका आठवटा जिल्लाका १६ वटा स्थान घुम्ने मौका पाएँ । आफैँ एक्लैले मोटरसाइकलमा यात्रा गरेँ । एक हप्ताको समयसीमा राखेर घुमेको म १६ दिनसम्म सुदूरपश्चिममै भुलेछु । पैसा सकिएपछि मात्र काठमाडौं फर्कन बाध्य भएँ ।

अक्सर मान्छे डिलक्स वा अन्य कुनै गाडीमा घुम्न रुचाउँछ । तर, मलाई भने भिन्न इच्छा जाग्यो । बसको भरमा जाँदा आफूले चाहेको ठाउँमा घुम्न नपाइने भएकाले माेटरसाइकलमै घुम्ने योजना बनाएँ ।

काठमाडौंबाट हिँडेपछि पहिलो दिन घोडाघोडी ताल पुगेँ । त्यहाँ पुगेर आफ्नो क्यामेराको लेन्स खोलेँ । पेसाले फोटोग्राफर भएकाले घोडाघोडीको सुन्दर दृश्यलाई आफ्नो स्मरणसँगै क्यामेरामा कैद गरेँ । ५ हजार हेक्टरभन्दा धरै क्षेत्रफलमा फैलिएको सो ताल देख्दा म किन त्यसै बस्थेँ र ? थुप्रै तस्वीर खिच्न भ्याइहालेँ । अनि घुमेँ पनि ।

घोडाघोडीमा बोटिङ गर्न भने नपाइने रहेछ । स्थानीयका अनुसार त्यो बेला उक्त ताल भएको ठाउँमा एउटा गाउँ नै भासिएकाले बोटिङ गर्न रोक लगाइएको हो । यद्यपि आन्तरिक पर्यटकको इच्छाअनुरुप घोडाघोडीको छेउबाट पानी कटाएर अर्को कृत्रिम ताल बनाइएको रहेछ । जहाँ बोटिङ गर्ने व्यवस्था छ । त्यहाँ दुई दिन बस्दा पनि मैले सायद त्यसको २ प्रतिशत मात्र घुम्न पाएँ ।

सो स्थानमा विश्वका विभिन्न भूभागबाट चराहरू आउने रहेछन् । अनि बच्चा बनाएर जाने रहेछन् । मैले दुर्लभ चराहरू देख्न पाएँ । जैविक विविधता भएको ठाउँ रहेछ, त्यो । स्थानीय सरकारले केही राम्रो बनाएर प्रचारप्रसार गर्न सके अझै धेरै पर्यटक भित्र्याउन सम्भावना छ ।

घोडाघोडी ताल घुमिसकेपछि म कन्चनपुर जिल्लातिर लागेँ । मोटरसाइकलमा एक्लै यात्रा गर्दै कञ्चनपुर गएँ । चादनीदोधारा पुलचाहिँ साह्रै रमाइलो लाग्यो । अर्काले खिचेको फोटो देख्दा पनि रमणीय होलाजस्तो लागेको थियो । प्रत्यक्ष हेर्दा त अपेक्षाभन्दा धेरै राम्रो पाएँ ।

त्यहाँ पुग्दा अर्को रोचक कुरा थाहा भयो । महाकाली नदीपारि पनि नेपाली भूभाग रहेछ । एउटा नेपाली गाउँ महाकालीपारि पनि रहेछ । भोलिपल्ट सो गाउँसम्म गएँ । झट्ट हेर्दा नेपालजस्तै लाग्ने थिएन । सवारीसाधन प्राय: भारतीय नम्बर प्लेटका नै चल्दा रहेछन् त्यहाँ । भाषा र अन्य सांस्कृतिक झल्को हेर्दा पनि भारतजस्तो लाग्थ्यो । महाकालीवारि मात्र नेपाली भूभाग पर्छ भनेर बुझेको मलाई यो कुराले अचम्मित बनायो ।

नौलो मान्छे देख्दा गाउँका बासिन्दाले पनि राम्रै व्यवहार गर्नुभयो ।

यसरी यात्रामा निस्कनुभन्दा अगाडि मैले केही अठोट गरेको थिएँ । त्यसमध्ये एउटा थियो, व्यावसायिक होटलमा नबस्ने । भेटेसम्म होमस्टेमा बस्ने, नभए स्थानीय मानिसको घरमा बस्ने मेरो इच्छा थियो । स्थानीय रहनसहन जान्न पनि यस्तो गर्न आवश्यक छ भन्ने मलाई लाग्यो । संयोग भनौँ, सोचेजस्तो सबै ठाउँमा केही न केही मिल्यो । बास बस्न कठिन भएन ।

यसरी घुम्दै हिँड्दा स्थानीय संस्कृतिहरू चिन्ने मौका मिल्यो ।

जस्तो, सुक्लाफाँटा नेसनल पार्कको गेटछेउमै एउटा होमस्टे भेट्टाएँ, रानाथारू होमस्टे । त्यहाँ १४ वटा घर थिए । करिब ७० जना पाहुनाहरू त्यहाँ अटाउन सक्ने खालको थियो । एक रात मात्र बस्ने भनेर गएको म त्यहाँको वातावरणले लठ्याएपछि त ४ दिन ५ रात बिताएको पत्तै पाइनँ । यसरी समय बित्नुमा मुख्य कारण थियो, तिहार ।

चौधरी थारू सम्बन्धित तस्वीर धेरै खिचेकाले राना थारूको पनि खिँचौँ भन्ने लाग्यो । राना थारूहरू राजस्थानबाट आएकाले वेशभूषा र भाषा नै फरक पाएँ । पहिल्यैबाट राना थारूहरूको कथाव्यथा अवलोकन गर्ने इच्छा भने मेरो मनमा थियो । जुन सुदूरपश्चिम यात्राले जुरायो ।

तिहार पनि उहाँहरूसँगै मनाउने मौका जुर्‍यो । उहाँहरूले आफ्नो संस्कृति झल्किने पोशाक लगाउन छोड्नुभएछ । मैले अनुरोध गरेपछि मात्र पोशाक लगाएर फोटो खिच्न तयार हुनुभयो ।

मेरो इच्छा स्थानीय परम्परासँगै सुक्लाफाँटा वन्यजन्तु आरक्षणमा १२ सिङेको फोटो खिच्ने थियो । त्यसैले सुक्लाफाँटा वन्यजन्तु आरक्षणको वार्डेनलाई मैले अनुरोध गरेँ, १२ सिङेको फोटो खिच्नु छ भनेर । उहाँले पनि आनन्दले घुम्न सघाइदिनुभयो । तर, दुर्भाग्य भनौँ, २२ हजारको संख्यामा रहेका १२ सिङेको फोटो खिच्न उक्त दिन मलाई जुरेन । भेटिनँ ।

त्यसपछि म टनकपुरतिर लागेँ । उक्त क्षेत्रमा जाँदा राम्रोसँग फोटो खिच्न पाइएन । भारतीय पक्षको दादागिरी छ भनेर मलाई स्थानीयले सचेत गराए । पारिपट्टिको भारतीय भूमिमा भए त ठीकै हो भन्न सकिन्थ्यो । तर, वारिपट्टि नेपालकै भूभागमा भारतीय शासनजस्तो रहेछ । फोटो खिच्न पनि डरमर्नु थियो ।

थारूले खाने माछाको परिकार ।

सीमावारि रहेको नेपाली बजारमै भारतको हैकम चलेको रहेछ । जसले एकदमै दुखित तुल्यायो । त्यहाँको भारतीय अत्याचार देखेपछि म बर्दियाका लागि हिँडेँ । तर, बीचमा केही अबरोध आएकोले टिकापुरमै बास बस्नुपर्‍यो । टिकापुरमा पनि पार्कहरू र प्राकृतिक सांस्कृतिक रहनसहन नियाल्ने मौका मिल्यो ।

त्यहाँ बस्दैगर्दा कर्णाली नदीमा डल्फिन पाइन्छ भन्ने सुनेँ । र, स्थानीय मान्छेलाई लिएर फोटो खिच्न गएँ । दिनभर फोटो खिचेर बसेँ । त्यसपछि फर्किएर चिसापानी आएँ । सो क्षेत्रमा देउसी भैलो खुब चल्ने रहेछ । एकदम भिडामभिड देखिन्थ्यो । सानो ठाउँ भए पनि चिसापानीमा आर्थिक गतिविधिचाहिँ धेरै हुने रहेछ ।

यात्राका क्रममा म बर्दिया आइपुगेँ । त्यहाँ बाघको फोटो खिच्ने रहर थियो । तर, बाघको फोटो खिच्न मैले पाइनँ । बरु बर्दिया आएपछि चाहिँ चौधरी थारूहरूलाई भेटेँ । उनीहरूको संस्कृति नियालेर आएँ ।

नेपालगञ्ज आइपुग्दा छठ सकिइसकेको थियो । अघिल्लो दिन छठ सम्पन्न भए पनि बागेश्वरी मन्दिर अस्तव्यस्त थियो । रातको बास बस्न त्यहाँबाट हानिएर म ३० किलोमिटर पर पुगेँ । सुर्खेत जाने बाटोमा रहेका त्यहाँका होमस्टे एकदमै राम्रा अनि रमाइला थिए ।

घुम्ने योजनाभित्रै नपरेको स्थान स्वर्गद्वारीसम्म पनि म पुगेँ । त्रिवेणीधाम पनि पुगियो । भोलिपल्ट ठूली एकादशी परेकाले त्रिवेणीमा रमझम सुरु भएको रहेछ । त्यही रमझममा मैले पनि रमाइलो गरेँ । त्यहाँबाट भारतीय भूमि प्रयोग गरेर हुइँकिन खोजेँ । तर, क्यामेरा भएकै कारण मलाई उक्त भूमि प्रयोग गर्न दिइएन ।

त्यसपछि म चितवनको वाल्मीकि आश्रम पुगेँ । पुन: त्यहाँबाट त्रिवेणी धाम फर्किएँ । देवघाट गएँ । र, यसरी सुदूरपश्चिम यात्रा गरेर काठमाडौँ फर्किएँ । यो यात्रालाई मैले नाम दिएको छु - एक्सप्लोरिङ नेपाल फोटो, भाग १ । भाग २ का लागि भने नेपालको पूर्वी भाग घुम्ने योजना छ ।