सर्वाधिक मत पाएका ओलीलाई सर्वाधिकार बन्न रोक्ने रावल–भुसाल

A+ A A-

बन्दसत्र हलमा अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले भीम रावललाई निर्देशनात्मक आदेश दिएका थिए, 'म पार्टीको अध्यक्षको हैसियतले भन्छु– तपाईं उपाध्यक्षमा बस्नुस् ।’

ओलीको आदेशलाई स्वीकार नगरेपछि उनले फेरि भने, 'यो बन्दसत्रबाट म तपाईंलाई भन्छु, तपाईं उपाध्यक्ष पदमा रहनुस् ।’

अध्यक्षको निर्देशनात्मक आदेशमा रावलले जवाफ दिए, 'अध्यक्षज्यू, म तपाईंको प्रस्तावलाई स्वीकार गर्न सक्दिनँ । म अध्यक्षमा उम्मेदवारी दिन्छु ।’

अध्यक्षमा उम्मेदवारी दिएका रावलले मंगलबार २ सय ३० प्रतिनिधिको साथ पाएका छन् । भलै ओली सर्वाधिक मत ल्याएर एमाले अध्यक्षमा दोस्रोपटक निर्वाचित भए, रावलको चुनौतीका कारण उनले पार्टीमा लाद्न खोजेको सर्वाधिकार असफल भयो । एमालेको सर्वसम्मत अध्यक्ष बन्ने ओलीको दृढ चाहना चक्नाचुर भयो ।

उम्मेदवारी दर्ता गर्नुअघि र प्रचारप्रसारमा आउँदासम्म रावललाई निरुत्साहित पार्ने कोसिस नभएका होइनन् । उनीविरुद्ध ओली पक्षका कार्यकर्ताहरू निकै असहिष्णु सुनिन्थे । रावलविरुद्ध उनीहरू नारा लगाउँथे, 'लाल गद्धार मुर्दावाद, भीम रावल उम्मेदवारी फिर्ता लेऊ ।’

ओली समर्थित प्रतिनिधिहरूको विरोध र बन्दसत्रभित्र अध्यक्षको आक्रोशमिश्रित आदेशबाट रावल विचलित भएनन् । उनले उम्मेदवारी दिएरै छाडे । आफ्नो उम्मेदवारीबारे रावलले भनेका थिए, 'पार्टीभित्र प्रतिस्पर्धा कसैले पनि निषेध गर्न सक्दैन । आफ्नो अधिकार सबैले प्रयोग गर्न पाउनुपर्छ र एमालेमा अलोकतान्त्रिक पद्धतिलाई निषेध गर्नैपर्छ भनेर मैले उम्मेदवारी दिएको हुँ । व्यक्तिको हार र जितभन्दा पनि पार्टीभित्रको लोकतान्त्रिक प्रणालीको बृहत्तर हितका लागि मेरो उम्मेदवारी हो ।’

उनले उम्मेदवारी दर्ता गराइसकेपछि पनि हैरानी नबेहोरेका भने होइनन् । मंगलबार बिहान ४ बजेदेखि नै मतदानका लागि लामबद्ध कार्यकर्तालाई ओली पक्षका कार्यकर्ताले रावललाई भोट नहाल्न भन्दै अध्यक्षको प्यानलका उम्मेदवारलाई मात्रै मत खसाल्न आग्रहसहितको सूची बाँडे । यो कुरा निर्वाचन आचारसंहिताविपरीत थियो । मतपरिणाम सार्वजनिक भएपछि रावलले मतदातालाई धन्यवाद दिएका छन् । उनले फेरि भनेका छन्, 'पार्टीभित्र प्रतिपक्षी पनि छ र लोकतान्त्रिक प्रणालीलाई कसैले निषेध गर्न सक्दैन भन्ने कुरा प्रमाणित भएको छ । एमालेभित्र अब यो प्रणाली अझै बलियो हुनेछ । व्यक्तिको हार भए पनि प्रणालीले हारेन । मलाई साथ दिनुभएकोमा मतदातालाई धन्यवाद छ ।’

जनताको बहुदलीय जनवादको आधारभूत सिद्धान्त प्रतिस्पर्धाबाट श्रेष्ठतालाई अवलम्बन गराउन अडिग रहेका अर्का व्यक्ति हुन् घनश्याम भुसाल । भुसाललाई उपमहासचिवमा बसिदिनका निम्ति ओली स्वयम्‌ले आग्रह नगरे पनि आफूनिकट मानिसहरूबाट खबर पठाइरहेका थिए । पार्टीभित्र ओलीलाई निरन्तर चुनौती दिने नेता भुसाल र ओलीबीचको सम्बन्ध अहिले एकले अर्कालाई टेलिफोन संवाद गर्नसक्ने परिस्थितिको समेत छैन । ‘मैले उहाँलाई फोन गर्ने र उहाँले मलाई फोन गर्ने तहको सम्बन्ध हामीबीच रहेन,’ भुसाल भन्छन् ।

नवौँ महाधिवेशनमा उपमहासचिवमा सर्वाधिक लोकप्रिय मत प्राप्त गरी उठेका भुसाल यसपटक उपाध्यक्षमा बस्न चाहन्थे । ओलीले चाहेका थिए, त्यसका निम्ति भुसालले उनलाई भेट गरेर अनुरोध गरून् । नेता विष्णु पौडेल, अष्टलक्ष्मी शाक्य, युवराज ज्ञवालीमार्फत ओलीले भुसालसमक्ष यो खबर पुर्‍याइरहेका थिए । १० बुँदे सहमतिका पक्षधर अध्यक्ष ओली बसेको रिसोर्टमा लामबद्ध भएर पुग्दा त्यहाँ उनलाई भेट्न नजाने नेतामा रावल र भुसाल मात्रै थिए । ‘हाम्रो पार्टीभित्रको संस्कार भनेको नेताको ढोकामा गएर पद माग्ने होइन । प्रतिस्पर्धाबाट चयन हुने हो । त्यसैले म अध्यक्षलाई भेट्न गइनँ,’ उनी भन्छन् ।

भुसालले ओलीलाई भेटेको अवस्थामा युवराज ज्ञवाली उपाध्यक्षमा नबसेर अनुशासन आयोगमा जान तयार थिए । ज्ञवाली स्वयम्‌ले भुसाललाई भनेका थिए, 'तपाईंलाई उपाध्यक्षमा व्यवस्थापनका निम्ति अध्यक्षज्यू तयार हुनुभयो भने म विभागतिर जान तयार छु । एकपटक गएर कुरा गर्नुस् ।’

भुसाल जित–हार सहने तर पद माग्न नजाने अडानमा कायमै रहे । उनलाई अध्यक्ष ओली पक्ष र १० बुँदे सहमतिका पक्षधरहरूबाट सर्वसम्मतिका लागि तयार हुन पटक-पटक आग्रह गर्दा भुसालले भने, 'अध्यक्षज्यू, हाम्रो चिन्ता नलिनुस् । हामीलाई हार्न दिनुस् ।’

उपाध्यक्षमा प्रतिपस्पर्धा गरेका भुसालले २१ सय ५३ प्रतिनिधिमध्ये एकतिहाइ प्रतिनिधिको मत प्राप्त गरे । ७ सय २९ मत प्राप्त गरेका उनले विजय हासिल गर्न सकेनन् । भुसालले निर्वाचन हारे पनि प्रणालीले जितेको भन्दै पुलकित देखिन्थे । आफूलाई मत दिने प्रतिनिधिलाई उनले धन्यवाद दिएका छन् । निर्वाचनको नतिजापछि भुसालको प्रतिक्रिया छ, 'पार्टीभित्रको लोकतान्त्रिक प्रणालीलाई हाइज्याक गरेर सर्वाधिकार वा सर्वसत्तावाद लाद्ने प्रवृत्तिविरुद्ध उभिने साहस देखाउनुभएका प्रतिनिधिलाई म धन्यवाद भन्न चाहन्छु ।’

प्रतिनिधिहरूको यो साहसले पार्टीमा प्रतिपक्षी आवाज अझै बुलन्द हुने भुसालको विश्वास छ । एमालेभित्र अब सूची टाँसेर कमिटी र पदाधिकारी घोषणा गर्नेमा ओली नै अन्तिम हुने उनी बताउँछन् । ‘एमालेभित्र ओली नै अन्तिम नेता हो । अबदेखि बन्दसत्रबाट सूची पास गरेर नेतृत्व घोषणा गर्ने साहस कसैले पनि देखाउने छैन,' उनले भनेका छन् ।

रावल र भुसालमाथि प्रश्न पनि उत्तिकै छन् । उनीहरूले आफूले भनेबमोजिमको पद प्राप्त नगरेपछि यो स्थितिमा आएको आरोप पनि लागेका छन् । सर्वसम्मतिमार्फत प्रतिनिधि चयन गर्दा उनीहरूले किन सशक्त प्रतिवाद गर्न सकेनन् भन्ने प्रश्न उनीहरूलाई उत्तिकै छ ।

यी प्रश्नका बाबजुद पनि रावल र भुसालले पार्टीको आधारभूत सिद्धान्तलाई बचाउन सफल भएको केन्द्रीय सदस्य उषाकिरण तिम्सिना बताउँछिन् । ‘विभिन्न धम्की र प्रलोभनका बीच उहाँहरूले आन्तरिक लोकतन्त्रलाई बचाउने काम गर्नुभयो । उहाँहरूकै अडानले पार्टीभित्र निर्वाचनबाट नेता चयन गर्ने अभ्यास अन्त्य हुन पाएन । साहस र अडानका लागि उहाँहरू धन्यवादका पात्र हुनुहुन्छ,’ उनले भनिन् ।

ओलीको सूचीमा नपरेकी तिम्सिना पनि केन्द्रीय कमिटीमा निर्वाचित भएकी छन् ।

ओ‌लीको सूचीमा परेर उपाध्यक्ष बन्न सफल सुरेन्द्र पाण्डेले पार्टीभित्र कहिल्यै पनि आन्तरिक प्रतिस्पर्धा निषेध नगरिएको बताए । 'विशेष परिस्थितिमा सर्वसम्मतिलाई जोड दिइएको हो । एमालेमा निर्वाचन कहिल्यै पनि निषेध छैन र निषेध हुनेछैन । १०औँ महाधिवेशनबाट पार्टी थप एकताबद्ध र सुदृढ हुँदै अघि बढेको छ,' पाण्डेले भने ।

राजनीतिक विश्लेषक हरि रोक्का एकमना एकता रहेको सन्देश प्रवाह गर्दै आफूलाई सर्वशक्तिमान देखाउने ओलीको प्रयासमा रावल र भुसालले चुनौती दिएको बताउँछन् । सर्वसम्मत प्रतिनिधि चयन गर्दा सशक्त नदेखिएका उनीहरूले ओलीलाई पार्टीभित्र प्रतिपक्ष पनि छ र लोकतान्त्रिक अभ्यासलाई कसैले निषेध गर्न सक्दैन भनेर साहस देखाएको बताउँछन् रोका ।

‘सर्वसम्मतिबाट प्रतिनिधि चयन गरेपछि सर्वसम्मतिबाटै पदाधिकारी चयन हुँदैछ भन्ने संकेत देखिएको थियो । त्यसबेला उनीहरू सशक्त रूपमा नआए पनि एमालेमा एकमना एकता छ र आफू सर्वशक्तिमान हो भन्ने ओलीलाई रावल र भुसालले चुनौती दिएका छन् । पार्टीभित्र विपक्षी पनि छ भन्ने सन्देश दिन सफल भएका छन्,’ रोकाले भने ।

ओलीले एमालेभित्रको आन्तरिक लोकतान्त्रिक प्रणालीलाई समाप्त पार्न खोजे पनि रावल र भुसालले त्यसलाई बचाएको राजनीतिक विश्लेषक राजेन्द्र महर्जन बताउँछन् । बहुमत प्रतिनिधि निर्वाचनको विपक्षमा रहेको अवस्थामा रावल र भुसालको अडानले एमाले नेतृत्व चयनमा लोकतान्त्रिक अभ्यासमा प्रवेश गरेको उनी बताउँछन् । रावल र भुसालको अडानले पार्टीभित्र सर्वसत्तावाद लाद्ने ओली प्रयास सफल नभएको महर्जनको भनाइ छ ।

‘एमालेभित्र ओलीको सर्वाधिकार तोड्न र पार्टीभित्रको लोकतान्त्रिक प्रक्रियालाई बचाउन रावल र भुसालले भूमिका निर्वाह गरेका छन्, महर्जनले भने, 'सरकारमा हुँदा सर्वसत्तावाद लादेका ओलीले त्यही प्रवृत्ति पार्टीमा हाबी गराउन खोजेका थिए । रावल र भुसालले त्यसमा प्वाल पार्ने काम गरे । सर्वसम्मति तानाशाही प्रणालीमा मात्रै सम्भव छ भन्ने सन्देश दिए ।’

रावल र भुसाल आफूले हारेकोमा निराश नरहेको भन्दै प्रणालीलाई हार्नबाट जोगाएकाले आफूहरू खुसी रहेको दाबी गर्छन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, मंसिर १४, २०७८ १९:५२