रियालिटी शो : फ्रेन्चाइजमा बढ्दो आकर्षण, किन कमजोर हुन्छन् मौलिक शो ?

A+ A A-

पछिल्लो समय नेपाली टेलिभिजनमा रियालिटी शो प्रसारण गर्ने होडबाजी नै चलेको छ । दर्शकको आकर्षण रियालिटी शोमा बढ्दै गएपछि टेलिभिजनहरूले पनि रियालिटी शोलाई प्राथमिकता दिन थालेका छन् ।

एपीवान, कान्तिपुर, हिमालय, नेपाल टेलिभिजनदेखि भर्खरै सञ्चालनमा आएको ग्यालेक्सी फोरकेले समेत रियालिटी शोलाई प्राथमिकतामा राखेको छ । इमेज टीभीबाट पनि विभिन्न रियालिटी शोहरू प्रसारणमा आउने तयारी भइहरहेको छ ।

अहिले चर्चामा रहेका धेरै रियालिटी शोहरू 'फ्रेन्चाइज' हुन् । विदेशमा हिट भइसकेका शोलाई नेपालीकरण गरेर प्रसारण गर्ने चलन बढिरहेको छ ।

नेपाल आइडल, द भ्वाइस, सारेगमप, डान्सिङ विथ स्टार, रोडिज, वुगि उगि, को बन्छ करोडपतिलगायतका शोहरू विदेशमा बनेर हिट भइसकेका शोहरू हुन् । जसलाई नेपालका विभिन्न टीभी च्यानलहरूले फ्रेन्चाइज किनेर प्रसारण गरिरेहका छन्न् ।

यसरी फ्रेन्चाइज किन्दा नेपाली टेलिभिजनहरूले महँगो रकम तिर्नुपर्ने हुन्छ । बुझिएअनुसार, फ्रेन्चाइजको अनुमतिका लागि प्रत्येक वर्ष ५० लाखदेखि झण्डै १ करोडसम्म तिर्नुपर्छ । तर पनि निर्माता तथा टेलिभिजन सञ्चालकहरू 'फ्रेन्चाइज' किन्नमा कुनै संकोच मान्दैनन् ।

किन फ्रेन्चाइजमा आकर्षण ?

फ्रेन्चाइज शोहरूमा निकै लोकप्रिय बनेको शो हो, नेपाल आइडल । जसको तीन सिजन निकै भव्य रूपमा सफल भइसकेको छ । केही दिनपछि नेपाल आइडलको चौथो सिजन प्रसारण हुँदैछ ।

आइडलका निर्देशक सुरेश पौडेलका अनुसार यस शोले प्रत्येक वर्ष १ करोडभन्दा माथि फ्रेन्चाइजको शुल्क बुझाउनुपर्छ । तर, उक्त शुल्क बुझाउनमा आफूहरूलाई कुनै गाह्रो नहुने सुरेशले बताए ।

उनले भने, 'हामीले ब्राण्डलाई शुल्क तिरेका हौँ । त्यही ब्राण्डकै कारण हामीले विज्ञापनदाताहरूबाट राम्रो विज्ञापन लिन सकेका हुन्छौँ । लगानीअनुसारको लाभ भइरहेकै हुन्छ ।'

निर्देशक सुरेश पौडेल

फ्रेन्चाइज शो भन्नेबित्तिकै विज्ञापनदाताहरूले सहज रूपमा पत्याउने सुरेशले बताए । 'फ्रेन्चाइज शो वा फ्रेन्चाइजकै लेभलको अर्को शोलाई विज्ञापनदाताहरूले हेर्ने नजर नै फरक हुन्छ', सुरेशले भने, 'फ्रेन्चाइजमा विज्ञापनदाताहरूले भनेजस्तै पैसा दिन्छन् । तर, सोही लेभलको शोलाई दिँदैनन् ।'

दर्शकहरूले पनि फ्रेन्चाइज शोलाई नै रुचाउने गरेको सुरेशले अनुभूत गरेका छन् । उनी भन्छन्, 'फ्रेन्चाइज भनेको धेरै देशहरूमा अभ्यास भइसकेको हुन्छ । त्यसले दर्शकहरूमा पनि बलियो छाप पारेको हुन्छ । त्यही लोगो र साउण्डका कारण पनि दर्शकले फ्रेन्चाइजलाई रुचाएका हुन्छन् ।'

फ्रेन्चाइज शोको कुरा गर्दा निर्देशक लक्ष्मण पौडेलको नाम अग्र पङ्क्तिमा आउँछ । आइडल, भ्वाइस, डान्सिङ विथ स्टारलगायतका फ्रेन्चाइज शोलाई उनले नै नेपाल भित्र्याएका हुन् ।

लक्ष्मणले नेपाल आइडलको पहिलो सिजन निर्देशन गरे । द भ्वाइस अफ नेपालका तीन सिजन उनकै निर्देशनमा बने । डान्सिङ विथ स्टारको एक सिजन सकिएको छ भने अहिले लक्ष्मण द भ्वाइस अफ किड्स नेपालको निर्देशन गरिरहेका छन् ।

फ्रेन्चाइज शोमा आकर्षण हुनुको कारण अन्य देशहरूमा भएको लोकप्रियतालाई मान्छन्, लक्ष्मण । उनी भन्छन्, 'अन्य देशमा लोकप्रिय बनेको शोलाई नेपालमा पनि रुचाइन्छ भनेर नै फ्रेन्चाइज किनिएको हुन्छ । विदेशमा रुचाइएको कुरालाई नेपालमा पनि रुचाउनुभएको छ ।'

निर्देशक लक्ष्मण पौडेल

फ्रेन्चाइज शो लिँदा प्रत्येक वर्ष 'द भ्वाइस'ले १ करोडको हाराहारीमा शुल्क तिरेको हुन्छ । लक्ष्मण यसलाई शुल्कभन्दा पनि पारिश्रमिकका रूपमा लिन्छन् ।

लक्ष्मणले भने, 'फ्रेन्चाइज भन्नेबित्तिकै उक्त शोको मूल्याङ्कन गर्ने मान्छे खटाइएको हुन्छ । वर्कसप गराउनेदेखि सेट निर्माणसम्ममा उहाँहरू नै आउनुभएको हुन्छ । त्यसैले यसलाई शुल्कभन्दा पनि उहाँहरूको पारिश्रमिकका रूपमा हामीले बुझाउने गरेका छौँ ।'

विदेशीले नै मूल्याङ्कन गर्ने भएकाले फ्रेन्चाइज शोको गुणस्तरमा कुनै पनि कमी हुँदैन । यसर्थ, शोलाई दर्शकले रुचाउने गरेको लक्ष्मणको बुझाइ छ ।

तर, कतिपय फ्रेन्चाइज शोहरूले सफलता पाएका छैनन् । अपेक्षित चर्चा बटुल्न सकेका छैनन् । यसको मुख्य कारण मेकर नै रहेको लक्ष्मणले बताए । 'पहिलो शो एउटा निर्देशकले गर्दा चर्चित बनेको हुन्छ । त्यही शो अर्को निर्देशकले गर्दा नचलेको पनि देखिएको छ', लक्ष्मणले भने, 'को निर्देशकले कस्तो भिजन राखेर शो बनाउँछ भन्ने कुराले पनि सफलता मापन गर्छ ।'

लक्ष्मण सफलतालाई भाग्यसँग पनि तुलना गर्छन् । निर्देशकले देखाउन खोजेको कुरालाई दर्शकले स्वीकार्नु निर्देशकको भाग्यको कुरा भएको लक्ष्मणले बताए ।

चल्दैनन् अर्ग्यानिक शो

नेपालमा पछिल्लो समय मात्र रियालिटी शो सुरु भएको भने होइन । 'नेपाली तारा', 'खोजी प्रतिभाको'लगायत केही शोहरू धेरै अगाडिदेखि रियालिटी शोका रूपमा प्रसारण हुँदै आएका थिए । नेपाली ताराका विजेताहरू त सांगीतिकक्षेत्रमा स्थापित पनि भएका छन् ।

तर, ती शोहरू लामो समय चलेनन् । आर्थिक अभावका कारण शोहरू बन्द भएका छन् ।

पछिल्लो समय पनि नेपालमा रियालिटी शोहरू नबनेका होइनन् । अर्ग्यानिक शोका नाममा धेरै रियालिटी शोहरू सुरु भए । तर, कतिपय टीभी सञ्चालक तथा रियालिटी शो निर्माताहरूले पहिलो सिजन सकेपछि दोस्रो सिजन बनाउने आँट गरेका छैनन् ।

एपीवानबाट नै प्रसारणमा आएको 'नेपाल लोक स्टार' एक सिजन प्रसारण भयो । तर, त्यसको दोस्रो सिजन बन्ने नबन्नेमा शंकै छ ।

नेपाल टेलिभिजनबाट प्रसारणमा आएको 'नेपाल स्टार'ले राम्रै खर्च गरेर शो बनायो । तर, उक्त शोले पनि सोचेजस्तो सफलता पाएन । यस शोमा सहभागी प्रतियोगीहरू पनि खासै चर्चित बनेनन् । अझ भनौँ, यस शोका विजेताले पनि सोचेझैँ चर्चा पाएनन् ।

अब उक्त शोको दोस्रो सिजन बन्ला वा नबन्ला, प्रश्नकै विषय छ ।

नेपाल टेलिभिजनबाट प्रसारणमा आएको गायन रियालिटी शो 'दोहोरी च्याम्पियन'ले पनि खासै सफल हुन सकेन । यस शोमा दर्शकले उत्ति चासो दिएको पाइएन ।

अहिले कान्तिपुर टीभीबाट 'डान्स च्याम्पियन' नामक डान्सिङ रियालिटी शो प्रसारण भइरहेको छ । तर, सँगै प्रसारण भइरहेका दुई फ्रेन्चाइज 'सारेगमप' र 'द भ्वाइस' अगाडि उक्त शो फ्लप नै बनिरहेको छ । यस शोको पनि खासै चर्चा सुनिएको छैन ।

अर्ग्यानिक शोहरू नचल्नुको कारणबारे निर्देशक लक्ष्मण पौडेल भन्छन्, 'फ्रेन्चाइज शोमा गुणस्तर मापन गरिन्छ । तर, अर्ग्यानिक शो भनिएका शोहरूमा त्यो गुणस्तर मापन गरिएको पाइँदैन । त्यसैले पनि शोमा दर्शकको आकर्षण देखिन्न ।'

नेपालमा बनेका रियालिटी शोहरू लगातार फ्लप बनिरहेकाले पनि आफूले फ्रेन्चाइज भित्र्याएको लक्ष्मणले बताए ।

त्यस्तै, नेपाल आइडलका निर्देशक सुरेश पौडेल विषयवस्तु कमजोर हुँदा पनि शो राम्रो नचल्ने तर्क गर्छन् । उनले भने, 'यदि अर्ग्यानिक शोमा नै पनि राम्रो विषयवस्तुलाई स्थान दिने हो भने शो चल्नेमा दुई मत छैन । तर, त्योअनुसारको मिहिनेत आफैँले गर्नुपर्छ ।'

अर्ग्यानिक शोको फर्म्याटदेखि कन्टेन्टसम्ममा निर्माताहरूले मिहिनेत गर्नुपर्ने उनको बुझाइ छ । अझ, शोमा आउने प्रतिस्पर्धीका कारण पनि शो चल्ने नचल्ने हुने उनले बताए ।

'नेपाल आइडलमा जाने भन्नेबित्तिकै प्रतिस्पर्धीले निकै मिहिनेत गरेको हुन्छ', सुरेशले भने, 'त्यो मिहिनेत अर्ग्यानिक शोमा आएका प्रतियोगीहरूले गरेको पाइन्न । त्यसैले पनि शो हिट हुन सक्दैन ।'

अपवाद बन्यो 'कमेडी च्याम्पियन'

रियालिटी शोहरूमा 'कमेडी च्याम्पियन' निकै सफल शो मानिन्छ । तर, कमेडी च्याम्पियन कुनै फ्रेन्चाइज शो भने होइन । नेपालमा नै बनेर पनि निकै चर्चित बन्न सफल शो हो, कमेडी च्याम्पियन ।

अर्ग्यानिक शोहरूले असफलता खेपिरहेको समयमा कमेडी च्‍याम्पियन अपवाद बनेको छ ।

तर, कमेडी च्याम्पियन यत्तिकै सफल भएको होइन । यसको सफलतामा निर्देशक विशाल भण्डारी र उनको टिमले ठूलो मिहिनेत गरेको छ ।

निर्देशक विशाल भण्डारी

कमेडी च्याम्पियनको सुरुवात निकै कमजोर थियो । पछि टिमले सेटदेखि कन्टेन्टसम्ममा मिहिनेत गर्‍यो । फलत: मध्यतिरबाट शो निकै लोकप्रिय बन्यो । सिजनको अन्त्यमा आइपुग्दा शो चर्चाको शिखरमा नै थियो । तर, निर्देशक भण्डारीका अनुसार शोले लगानी सुरक्षित भने गर्न सकेन ।

निर्देशक विशाल भन्छन्, 'त्यत्तिको चर्चा हुँदा पनि हामीले लगानी सुरक्षित गर्न सकेका थिएनौँ । किनभने हामीलाई सुरुवाती चरणमा कसैले पनि विज्ञापन दिन पत्याएको थिएनन् । फ्रेन्चाइज नभएकै कारण हामीलाई विज्ञापनको खडेरी लागेको थियो ।'

पछि कन्टेन्टले नै शोलाई हिट बनाएपछि दोस्रो सिजनबाट आफू सुरक्षित हुन सकेको विशालले बताए । 'हामीले राम्रो काम गर्न सक्छौँ भनेर पहिलो सिजनबाट पुष्टि गरेका थियौँ । त्यसैले दोस्रो सिजनमा हामीले विभिन्न एजेन्सीहरूले पत्याए । दोस्रो सिजनबाट हामीले नाफा कमायौँ', विशालले भने ।

विशाल अर्ग्यानिक शोमा लगानी पनि सुरक्षित गर्न गाह्रो हुने बताउँछन् । लगानी उठाउन प्रत्येक एपिसोडमा आफूलाई प्रमाणित गर्नुपर्ने विशालको बुझाइ छ । तर, फ्रेन्चाइजलाई भने त्यो जरुरी छैन । ब्राण्डले नै विज्ञापन बटुल्न सक्छ ।

कमेडी च्याम्पियनजस्तै अन्य केही रियालिटी शोले चर्चित हुने प्रमाण दिन सके मौलिक शोहरूले पनि धेरै विज्ञापनदाताहरू पाउने र राम्रो पैसा कमाउने विशालको भनाइ छ । उनले भने, 'त्यसका लागि हामीले सेटदेखि कन्टेन्टसम्ममा मिहिनेत गर्न जरुरी छ ।'

प्रकाशित मिति: बुधबार, मंसिर १५, २०७८ १०:१६