नेपाली चिया भारतको स्वीकृतिपछि विदेशी बजारमा, गुणस्तरमा जहिल्यै प्रश्न

A+ A A-

नेपालमा उत्पादन भएको चिया र कफीको माग विश्वबजारमा धेरै छ । नेपाली चिया भन्नेबित्तिकै विदेशी बजारमा अर्ग्यानिक र गुणस्तरीय भनेर पहिचान गरिन्छ ।

नेपाली चिया विश्वबजारमा व्यापार गर्न भारतीय चिया बोर्डले स्वीकृति दिनुपर्छ । भारतको कलकत्तास्थित सेन्टर फुुड ल्याबमा नेपाली चियाको गुणस्तर परीक्षण भएपछि मात्र नेपाली चिया र कफीले निर्यातको अनुमति पाउँछ ।

भारतीय चिया बोर्डले नेपाली चियाको गुणस्तरमा पटक–पटक प्रश्न उठाउँदै आएको छ । बोर्डले चियाको गुणस्तरमा प्रश्न उठाउने मात्र होइन, निर्यातमा समेत प्रतिबन्ध लगाउँदै आएको छ ।

भारतका चिया उद्योगीहरू नेपाली चियामा कैफियत र गुणस्तर नपुगेको भन्दै पश्चिम बंगालको वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्रालयमा ‘डेलिगेसन’ नै गएका थिए । उक्त डेलिगेसनपछि वाणिज्य मन्त्रालयले त्यहाँको चिया बोर्डलाई नेपाली चियालाई अनुमतिपत्र लिएर मात्र निर्यात गर्न ‘अनुमति’ दिन निर्देशन दिएको थियो ।

उक्त निर्देशनलगत्तै भारतले ७ मंसिरमा नेपाली चियाको गुणस्तरमा प्रश्न उठाउँदै अप्रत्यक्ष रूपमा नेपाली चियाको निर्यातमा प्रतिबन्ध लगायो ।

एक सातासम्म झापा र इलामका विभिन्न कारखानाबाट निर्यात हुन लागेको चियाका कन्टेनर मेची भन्सार कार्यालयमै रोकिएका थिए । २ करोड रुपैयाँभन्दा बढीका १८ वटा कन्टेनर चिया भन्सार कार्यालयको गोदाममा थन्किएर रहेका थिए ।

भारतले नेपाली चियाको गुणस्तरमा उठाएको प्रश्न र प्रतिबन्धको समस्या तत्काल समाधान भएको राष्ट्रिय चिया तथा कफी विकास बोर्डका कार्यकारी निर्देशक डा. विष्णुप्रसाद भट्टराईले जानकारी दिए ।

डा. भट्टराईले भने, 'भारतले चिया निर्यातमा लगाएको अवरोध हटिसकेको छ । नेपाली चियाको गुणस्तरमा देखाएको कमजोरी र उठेका प्रश्नका विषयमा कूटनीतिक तहमा छलफल भइरहेको छ ।'

भारतीय पक्षले नेपाली चियामा मात्र होइन, अदुवा, अलैँची, अम्रिसो र अन्य कृषिजन्य वस्तुको निर्यातमा बेला–बेला अवरोध गर्दै आएको छ ।

भारतीय चिया व्यापारीले नेपालको चियासँग मिसाएर दार्जिलिङको ब्रान्ड बनाएर व्यापार गर्दा गुणस्तरमा प्रश्न उठेको आरोप चिया उत्पादक व्यवसायीहरूले लगाउँदै आएका छन् ।

नेपाली चियाको गुणस्तरलगायतका अन्य समस्या देखाउँदै निर्यातमा पटक–पटक अवरोध र समस्या सिर्जना गर्नु राम्रो पक्ष नभएको गोर्खा टी स्टेटका सञ्चालक उदय चापागाईंले बताए ।

नेपाली चिया वनस्पतिजन्य उत्पादनजस्तै हुन्छ । त्यसको गुणस्तरलाई प्रभाव पार्ने तत्त्व भनेको हावापानी, माटो र भूगोल मात्र हो । नेपालको ‘भर्जिन ल्यान्ड’मा उत्पादन भएको नेपाली चियाको गुणस्तरमा प्रश्न उठाएर नियातमा रोेक्दा विदेशी बजारमा राम्रो सन्देश नजाने सञ्चालक चापागाईंको दाबी छ ।

‘नेपाली चियाका बोट (बुसं) हरू जवान (योङ) खालका हुन्छन् । नेपाली चिया गुणस्तरीय हुँदाहुँदै पनि बेला–बेलामा गुणस्तरका नाममा किन चिया निर्यातमा अवरोध भइरहेको छ भन्ने प्रश्न हो,’ उनले भने, ‘नेपालमा सीटीसी र अर्थोडक्स चिया उत्पादन हुन्छ । यसरी उत्पादन भएका सबै चिया अर्ग्यानिक हुँदैनन् । अर्ग्यानिक प्रमाणित गरिएको चियालाई नै अर्ग्यानिक भनेर निर्यात गरिन्छ । जसका कारण गुणस्तरमा प्रश्न उठाउने कारण छैन ।’

विशेषगरी, चिया उद्योगको क्षेत्रमा बिचौलियाहरू पसेपछि गुणस्तरका विषयमा प्रश्न उठ्न थालेको उनको भनाइ छ ।

सरकारले नेपाली चियाको गुणस्तर नेपालमै परीक्षण गरी विदेशी बजारमा व्यापार गर्ने प्रबन्ध गर्नुपर्ने माग व्यवसायीले राख्दै आएका छन् । भारतले नेपाली चियाको गुणस्तरमा मनपरी गर्दा विदेशी बजारमा नराम्रो असर पर्ने नेपाली चिया व्यवसायीहरूले आवाज उठाउँदै आएका छन् ।

नेपालका २८ वटा जिल्लामा व्यावसायिक खेतीबाट चिया उत्पादन हुने गरेको राष्ट्रिय चिया तथा कफी विकास बोर्डको तथ्यांक छ ।

विशेषगरी, पूर्वी नेपालको इलाम, पाँचथर, ताप्लेजुङ र झापामा उत्पादन हुने चिया भारतहुँदै तेस्रो मुलुक निर्यात हुन्छ । कुल १६ हजार ९ सय ५ हेक्टर क्षेत्रफलमा चिया खेती र उत्पादन हुने गरेको बोर्डले जनाएको छ ।

नेपालबाट वार्षिक २ अर्ब ७८ करोड २८ लाख ४६ हजार रुपैयाँ मूल्यबराबरको ११ हजार १८५.२ मेट्रिक टन चिया निर्यात हुँदै आएको बोर्डको तथ्यांक छ ।

नेपालमा वार्षिक अनुपातमा २ करोड ४१ लाख १८ हजार केजी चिया उत्पादन हुने गरेको बोर्डले जनाएको छ । नेपाली चिया विदेशी बजारमा ग्रीन टी, स्पेसल चिया, इलाम चिया, गोर्खा टी अर्ग्यानिक चियाका रूपमा माग हुँदै आएको छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, मंसिर १४, २०७८ १७:४२