एमाले महाधिवेशन : मञ्चक‍ो छेउमा कालो पहिरनमा उभिनेहरूका कथा

A+ A A-

नेकपा एमालेको दशौँ महाधिवेशन उद्घाटन कार्यक्रमभर मञ्चको एउटा कुनामा कालो पहिरनधारी दुई मानिस हातका औँला विभिन्न चालमा चलाइरहेका थिए । नेताका भाषणअनुसार उनीहरूका औँलाका चाल बदलिन्थे । र, १५/१५ मिनेटमा त उनीहरू आफैँ बदलिन्थे पालैपालो ।

यी दुई जनाले एमालेको यो कार्यक्रम अवधिभरको करिब ६ घण्टा यसैगरी मञ्चको छेउमा उभिएर औँलाको चालमा केही सन्देश प्रवाह गरे । एमालेको जारी महाधिवेशनको प्रत्यक्ष प्रसारण हेर्नुभएको छ भने टेलिभिजनको स्क्रिनको दाहिने कुनामा पनि यस्तो दृश्य पक्कै देख्नुभयो । उनीहरू नेताका भाषण सांकेतिक भाषामा अनुवाद गर्ने व्यक्ति हुन् ।

यशोदा थापा र सागर सुवेदीले नारायणी तटमा १० मंसिरमा भएको उद्घाटनसत्र र सौराहामा ११ मंसिरमा भएको बन्दसत्रको कार्यक्रममा एमाले नेताहरूसँगै मञ्चमा उभिएर नेताका भाषण सांकेतिक भाषामा उल्था गरे ।

१० वर्ष पहिले सांकेतिक भाषा सिकेकी थापाले सार्वजनिक कार्यक्रममा उभिएर अनुवादकका रूपमा काम गर्न थालेको ७ वर्ष भयो । बुटवल सैनामैनाकी थापा पहिले सरकारी कार्यालय र स्थानीय तहले आयोजना गर्ने कार्यक्रम र वृतचित्रका लागि सांकेतिक भाषा अनुवादको काम गर्थिन् ।

राजनीतिक दलको कार्यक्रममा थापाले अनुवादको काम गरेको यो पहिलोपटक हो । ‘यसअगाडि कुनै पनि राजनीतिक दलले आफ्नो कार्यक्रममा सांकेतिक अनुवादक राखेको थाहा छैन,’ थापाले सुनाइन् ।

नेकपा एमालेले आफ्नो विधान महाधिवेशनमा पनि सांकेतिक भाषा अनुवादक राखेको थियो । सुवेदीचाहिँ विधान महाधिवेशनमै अनुवादकको रूपमा ललितपुरको गोदावरी पुगेका थिए ।

राजनीतिक दलका कार्यक्रममा सांकेतिक भाषामा अनुवाद थालेको छोटो समयमै उनीहरूले बुझिसके, नेताको भाषण अनुवाद गर्न अन्यजस्तो सजिलो नहुने रहेछ । नेताहरूले भाषणमा प्रयोग गर्ने अप्ठेरा शब्दको अनुवाद कठिन हुने उनीहरूको अनुभव छ । ‘नेताहरू ठूलाठूला शब्द बोल्नुहुन्छ,’ थापा अनुवादका अप्ठेरो सुनाउँछिन्,’ कतिपय शब्द त नेपाली शब्दकोशमै हुन्नन् ।’

थापा र सुवेदीकाअनुसार नेताले भाषणमा प्रयोग गर्ने धेरैजसो चर्का शब्द सांकेतिक भाषाको शब्दकोशमा छैनन् । ‘सांकेतिक भाषाको शब्दकोषमा करिब ५ हजार शब्द मात्र छन्,’ थापाले भनिन् ।

सांकेतिक भाषा अनुवाद गर्दा कान, मस्तिष्क र हात तीनवटै अङ्ग चनाखो मात्रा होइन सक्रिय पनि राख्नपर्छ भन्छिन्, थापा । ‘भाषण सुनेर दिमागमा अनुवाद गरेर अनि हात र औँलाले संकेतमा अनुवाद गर्नुपर्छ,’ उनी सुनाउँछिन् ।

नेताहरूले प्रयोग गर्ने सैद्धान्तिक, प्राविधिक र राजनीतिक जार्गनको अनुवाद सबैभन्दा गार्‍हो हुन्छ । सुवेदी भन्छन, ‘कहिलेकाहीँ प्रस्टसँग सुनिँदैन, त्यस्तो अवस्थामा हामी नै दोधारमा पर्छौँ । हाम्रो शब्दकोषमा नभएका शब्दको भने नजिकका पर्यायवाची वा उस्तै अर्थ लाग्ने अन्य संकेत गर्छौं ।’

‘अनुवादका क्रममा गल्ती भएमा तत्काल सच्याउँछौँ पनि,’ थापाले भनिन्, ‘हामीले गल्ती गरेको कुरा सच्याएको सांकेतिक भाषा बुझ्नेले मात्र थाहा पाउँछन् ।’ र, रोचक त के छ भने सार्वजनिक कार्यक्रम वा भिडियोमा सांकेतिक भाषा अनुवादको काम गर्दा कालो पहिरन मात्र लगाउने अघोषित नियम छ ।

‘रंगीचंगी लुगा लगायो भने हातले गरेको संकेत प्रस्ट देखिँदैन,’ सुवेदी यस्तो नियमको आवश्यकता अर्थ्याउँछन्, ‘त्यसैले सांकेतिक भाषा हेर्नेको ध्यान नबिथोलियोस् भनेर रंगिविरंगी लुगा, घडी, औँठी, चेन, माला, टप, मुन्द्राजस्ता पहिरन र गरगहना लगाउन पाइँदैन ।’

थापा र सुवेदी एमाले महाधिवेशन अवधिभर सांकेतिक भाषा अनुवादको काम गर्नेछन् । ‘किनभने यहाँ एकजना सांकेतिक भाषा चाहिने प्रतिनिधि हुनुहुन्छ,’ सुवेदीले सुनाए । महाधिवेशनमा प्रतिनिधि बनेर आएका सांकेतिक भाषा प्रयोगकर्ता हुन्, केपी अधिकारी । म्याग्दीका अधिकारी मनोनित प्रतिनिधि हुन् । अधिकारी राष्ट्रिय बहिरा महासंघका अध्यक्ष पनि हुन् ।

‘उहाँहरूले सांकेतिक भाषामा अनुवाद गर्दिएर नेताले के बोले भन्ने थाहा पाएको छु,’ अधिकारीको खुसी उदृत गर्दै सुवेदीले सुनाए । राजनीतिक दलले पनि सांकेतिक भाषालाई प्राथमिकतामा राखेकोमा खुसी छन् अनुवादकद्वय सुवेदी र थापा ।

‘कान नसुन्नेहरूलाई पहिला नेताले के भने । दलहरूले के गर्दैछन् भन्ने थाहा हुँदैन थियो । अब सबै दलले यसरी सांकेतिक भाषा प्रयोग गर्न थाले भने उनीहरूलाई पनि दलका कुरा थाहा हुने थियो,’ थापाले भनिन् ।

एमाले महाधिवेशन कार्यक्रममा थापा र सुवेदीले १५/१५ मिनेटको सिफ्ट बनाएका छन् । एक जनाले १५ मिनेट अनुवाद गरेपछि पालो बदल्छन् । ‘नेताहरू घण्टौँ भाषण गर्छन्,’ हाँस्दै सुनाउँछन् सुवेदी, ‘घण्टौँ उभिएर अनुवाद गर्दा त फतक्कै गलिनेरहेछ ।’

शारीरिक रूपमा सबल मानिसहरूले त सहजै नेताको भाषण बुझ्छन् । तर शारीरिक रूपमा अबलांगहरूलाई संकेतबाट सञ्चार गर्न पाउँदा आनन्दले थकाइ पनि बिसाउँदोरहेछ,’ उनले भनिन् ।

प्रकाशित मिति: आइतबार, मंसिर १२, २०७८ ०७:५७