कोरोनाविरुद्ध बुस्टर डोज किन लगाउने ? के हो बुस्टर डोज ?

A+ A A-

नेपालमा कोरोनाविरुद्धको खोप हालसम्म कुल जनसंख्याको ३० प्रतिशतलाई पहिलो र २५ दशमलव ९ प्रतिशतलाई दोस्रो मात्रा दिइएको छ । अझै ७० प्रतिशतले पहिलो मात्रा र ७५ प्रतिशतले दोस्रो मात्रा लगाउन बाँकी छ । तर, विश्वका केही देशहरूले ‘बुस्टर डोज’ लगाउन थालेपछि नेपालमा पनि पहिलो र दोस्रो मात्रा लगाएका नागरिकलाई बुस्टर डोज दिनुपर्ने आवाज विज्ञहरूले उठाउन थालेका छन् ।

‘पहिलो र दोस्रो मात्रा खोप लगाएको ६ महिना/१ वर्ष पुगेकालाई बुस्टोर डोज दिनुपर्छ । तर, सम्पूर्ण जनसंख्याले पहिलो मात्रा नै पाएका छैनन् । दुवै उत्तिकै महत्त्वपूर्ण छन्,’ इपिडिमियोलोजी तथा सरुवा रोग नियन्त्रण महाशाखाका पूर्वनिर्देशक डा. बाबुराम मरासिनी भन्छन् ।

खोपले कति समय काम गर्छ, यकिन छैन :

विज्ञहरूले दुई मात्रा खोपले ६ देखि १ वर्ष मात्र काम गर्ने बताए पनि यसले कति समय काम गर्छ भन्ने यकिन नभएको बताउँछन्, खोपविज्ञ डा. श्यामराज उप्रेती । ‘खोपले यति समयसम्म काम गर्छ भन्ने यकिन भएको छैन । कोहीले ६ महिना, कोहीले १ वर्ष मात्र काम गर्छ भनेका छन् तर यो अध्ययनको विषय हो,’ उनी भन्छन् ।

बुस्टर डोज लगाउने वा नलगाउने भन्नेमा पनि दुई थरी धारणा बाहिर आएको छ । ‘कोहीले दुई डोज लगाए पुग्छ भनेको छ । कोहीले तेस्रो डोज लगाउनुपर्छ भनेको छ,’ डा. उप्रेती भन्छन्, ‘डब्लुएचओले रोगसँग लड्ने क्षमता कम भएकाले बुस्टर डोज दिन सकिने भनेको छ । अर्को भेरोसेल खोप लगाएका ६० वर्षमाथिकालाई तेस्रो डोज दिनुपर्ने भनेको छु ।’

के हो बुस्टर डोज ? बुस्टर डोज नेपालमा सम्भव छ त ?

खोपविज्ञ डा. उप्रेती तत्काल नेपालमा बुस्टर डोजको सम्भावना देख्दैनन् । ‘जोखिममा रहेकाहरूले नै पहिलो र दोस्रो मात्रा पाएका छैनन् । केही धनी देशले बुस्टर सुरु गरेका छन् । तर, नेपालमा अहिले नै गाह्रो छ । पहिले जोखिममा रहेकालाई दिएपछि मात्र बुस्टरमा जानुपर्छ ।’

पूर्ण मात्रा खोप लगाएपछि समयक्रममा शरीरमा एन्टिबडी घट्दै जाने भएकाले फेरि एन्टीबडी बढाउन बुस्टर डोज दिइने बताउँछन्, भाइरोलोजिस्ट डा. शेरबहादुर पुन । ‘शरीरमा एन्टिबडी घट्दा फेरि संक्रमणले आक्रमण गर्न सक्छ । त्यसलाई रोक्न बुस्टर डोज दिइने हो,’ उनी भन्छन् ।

हाल लगाइरहेका खोपमा जोन्सन एण्ड जोन्सनलाई पहिलो मात्रा नै पूर्ण मानिएको छ भने अन्य खोपलाई दोस्रो मात्रा मानिएको छ । त्यसैले पहिलो मात्रा पूर्ण मानिएकालाई दोस्रो मात्र लगाउनुपर्ने र दोस्रो मात्रा पूर्ण मानिएकालाई तेस्रो मात्रा लगानुपर्ने हुन्छ । नेपालमा कोभिसिल्ड, भेरोसेल, जोन्सन, अस्ट्राजेनेका र फाइजर खोप लगाइएको छ ।

एन्टिबडी नभएमा संक्रमणको जोखिम

पूर्ण मात्रा खोप लगाएर केही समयपछि एन्टिबडी शरीरमा नभएमा फेरि संक्रमणको उच्च जोखिम हुने/नहुने विषयमा वैज्ञानिकको नै मत बाझिएको बताउँछन्, डा. पुन । ‘शरीरमा एन्टिबडीले मात्र काम गर्दैन । अर्को मेमोरी सेल हुन्छ । यदि फेरि कोरोनाले आक्रमण गर्‍यो भने मेमोराइज गरेर एन्टिबडी तयार पार्छ भन्ने पनि छ,’ उनी भन्छन्, ‘एन्टिबडी रित्तिँदै जाँदा समस्या आउने त होइन भन्ने प्रश्न पनि छ । यसमा वैज्ञानिकहरूको मत बाझिएको छ ।’

बुस्टर डोजबारे निर्णय भएको छैन : सरकार
सरकारले बुस्टर डोज लगाउनेबारे अहिले नै निर्णय नगरेको बताएको छ । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. कृष्ण पौडेलले भने, ‘मन्त्रालयले केही निर्णय गरेको छैन तर खोप सल्लाहकार समितिमा छलफल भइरहेको छ ।’

सरकारको पहिलो प्राथमिकता एक डोज पनि खोप नपाएकालाई राखेको छ । ‘खोप आइरहेको छ । पहिले सबै नागरिकलाई पहिलो र दोस्रो मात्रा दिनुपर्छ,’ उनी भन्छन्, ‘हाम्रोमा खोप लगाएको एक वर्ष पनि पुगेको छैन । अहिले नै हतार हुन्छ ।’

खोप लगाएकाको संख्या । स्रोत : स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालय ।

नेपालमा गत १४ माघदेखि खोप अभियान सुरु गरिएको थियो । हालसम्म ९१ लाखले पहिलो मात्रा र ७८ लाखले दोस्रो मात्रा खोप पाएका छन् । नेपालमा २ करोड ३३ लाख डोज खोप नेपाल आएको छ । मन्त्रालयका अनुसार ३ करोड ४० लाख खोप आउन बाँकी छ । चैतसम्म लक्षित वर्गलाई खोप पुर्‍याउने सरकारको लक्ष्य छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, मंसिर ६, २०७८ ०६:३५