मुक्त रङ्गमञ्चका केही दृश्य

A+ A A-

शिल्पी थिएटरले मुक्त रङ्गमञ्च नामक दुई हप्ते नाट्य अभियान भर्खरै सम्पन्न गर्‍याे । ठूला माछा साना माछा नामको नाटकलाई मोरङ, झापा र सुनसरीका २० ठाउँमा देखाइयो । हरेक ठाउँमा स्थानीय समुदायले गरेको संयोजनले प्रस्तुतिलाई अझै उत्साहित बनाएको थियो । नाट्य यात्राका केही तस्वीर तल राखिएका छन् ।

हामीसँग खुुल्ला ठाउँमा गरिने रंगमञ्चको लामो इतिहास छ । नाटकघर परम्पराको छोटो इतिहास छ । विभिन्न अनुष्ठानका रूपमा, सांस्कृतिक झाँकीको रूपमा, डबली नाटकका रूपमा । धार्मिक परम्पराबाट बाहिर निस्किएर नेपालमा सडक नाटकले बलियो पहिचान बनायो । यी हाम्रा सुन्दर इतिहास भए । आज हामीकहाँ खुल्ला ठाउँमा गरिने कलात्मक रङ्गमञ्चको स्थिति के छ ? हाम्रो विशेष चासोको विषय हो ।

शिल्पी थिएटर आफ्नो नाट्य यात्राको सुरुवात नै खुल्ला रङ्गमञ्चबाट गरेको हो । सुन्धारा गहिरो (ढुङ्गेधारा) मा नाटक मञ्चन भएर दर्शकहरू ढुङ्गेधारा वरिपरि नाटक हेर्न बसेका थिए, कोही सुकुलमा, कोही उभिएर । शिल्पीको आफ्नै नाटकघर छ । हामी नाटकघरभित्र नाटक मञ्चन गर्छौं । त्यससँगै बस्तीबस्तीमा, टोलटोलमा, गाउँगाउँमा नाटक पुग्नुपर्छ भन्ने हाम्रो मान्यता हो ।

आधुनिक रङ्गमञ्चले समाजको स्वास्थ्यलाई तन्दुरुस्त राख्न थोरै भए पनि योगदान गर्छ भन्ने हामीलाई लाग्छ । त्यसमा चित्रकला, मूर्तिकला, दृश्यकला, फोटो, संगीत, नृत्य, कविताको झन् ठूलो भूमिका देख्छु । खुला ठाउँमा व्यवस्थित कला प्रदर्शनीहरूले समाजलाई अझै सुन्दर बनाउन मद्दत गर्छन् । कला र सिर्जनामा समग्र मानिसको पहुँचका लागि अनेकौं विकल्प खोजिनु पर्छ । त्यही विकल्प स्वरूप शिल्पीले मुक्त रङ्गमञ्चको अभियान थालेको छ ।खुल्ला ठाउँमा पनि नाटकघरमा झैँ कसरी कलात्मक र व्यवस्थित काम गर्न सकिन्छ भन्ने प्रयास हो हाम्रो । हामीले शिल्पी स्थापनाका केही वर्ष सडक नाटक गर्यौं । त्यसपछि कचहरी नाटकको लामो अभ्यास गर्याैं । अचेल पनि हामी कचहरीको अभ्यास गर्छौं । सँगसँगै मुक्त रङ्गमञ्चको अभ्यास थालेका छौँ । नाटकघरभित्रकै नाट्य तत्वहरू राखेर नाटकघरको चारवटा पर्खाल र छानो हटाउँदा बाँकी रहेको स्वरूप मुक्त रङ्गमञ्च हो । सामान्यतया तीनतिर दर्शक राखेर मञ्चन गरिने यस किसिमको नाट्य प्रस्तुतिमा सजिलै खोल्न र जोड्न मिल्ने मञ्च निर्माणका सामग्री हुन्छन् । फलामका तीन वटा फ्रेममा कालो पर्दा राखेर
कलाकारहरूका लागि नेपथ्य तयार गरिन्छ । बीचको फ्रेमको चौडाई ८x८ फिट हुन्छ भने छेउछेउमा राखिएका फ्रेम ४x५ फिटका हुन्छन् ।

तुना भएको पर्दा सजिलैसँग फ्रेममा बाँध्न सकिन्छ । वाद्यवाधक भएको प्रस्तुतिमा मञ्चको एक छेउको सानो फ्रेम पछाडि बस्न सक्छन् । नाट्य मञ्चका यी सबै सामग्रीहरू एकैछिनमा लगाउन सकिने र एकैछिनमा निकाल्न सकिने तरिकाले बनाइएको हुन्छ ।

हामी खुल्ला ठाउँलाई रङ्गमञ्च बनाउँछौँ । यस किसिमको नाट्य प्रस्तुतिमा दर्शकहरू मञ्चको असाध्य नजिक र सम्मानित स्थानमा हुन्छन् । दर्शकका लागि विचार राख्ने ठाउँ सुरक्षित राख्नु र दर्शकका कथा सुन्नु यस शैलीको विशेषता हो । नाटकपछि दर्शकहरूले आफ्नो कथा भन्ने छन् । पात्रहरूको दुःखसुख र संघर्षका कथाहरूको अभिव्यक्ति मुक्त रङ्गमञ्चको प्रमुख कथानक हो । उत्पीडितहरूको स्वर हो मुक्त रङ्गमञ्च । यस किसिमको मञ्च व्यवस्था कलात्मक, कम खर्चिलो र कम झन्झटिलाे हुन्छ ।