नमुनाको लयमा

A+ A A-

ऊ एक नमुना हो । बीभत्सताका लागि परिकल्पित नमुना । सपनाहरूका लागि काव्यिक नमुना । द्ररिद्रताका लागि अलौकिक नमुना । सफलताका लागि सिर्जित नमुना । समग्रमा ऊ एक अलंकार हो । एक विद्रोहको अलंकार– अवशेषको नमुना ।

बैराग्यको खाडलबाट पलाएको उसलाई, सम्मोहनका निस्फिक्री रातले दोहन गरेका छन् । अपवादका सम्यक् नृत्यले उसलाई हरेक पाइलामा गिज्याएका छन् । निभिजाने प्रकाशले उसलाई लाखौँ मैनमा रुपान्तरण गरेका छन । पृथकताका विभक्तिले उसलाई अगुल्टोसरी जलाएका छन् । मादकताका रीतले उसलाई शहरका कुनाकाप्चामा हिँडाएका छन् । निद्राका पित्लासे सम्मोहनले उसलाई अनेक कसिंगरबाट पन्छाएका छन् । अराजकताका असन्तोषी खुट्किलाहरूले उसलाई अनेकन शिखर चढाएका छन् ।

मृत्युसम्मका उसका भोग्य कथामा अनेकन होमिएका छन् । उसका हरेक पाइलामा– उसको उपस्थितिमा अनेकन कीटको समग्रता नष्ट भएको छ । उसको थुकमा डोबिएर कैयन् तलाउ भएका छन् । सिमसारका दलदलमा गहिरिएर आहुति भएका छन् । चिप्ला आश्वासनमा पिल्सिएर नग्न भएका छन् । हिमतालका सम्मुखमा थुप्रिएर कुप्रा भएका छन् । उसको सामिप्यताका रिवाजहरूमा लखतरान भएर विस्फोट भएका छन् ।

कुट्मेरका जराहरूमा उसले आफ्नो गहिराइ पहिल्याएको थियो । वनको विराटतामा ऊ भमरा बनिदिएको थियो । फलको पुण्यमा ऊ क्लिष्ट बनिदिएको थियो । शहरको आदिमतामा ऊ उमंग बनिदिएको थियो । उपहासका अजंग पर्खालहरूमा ऊ पुड्को बनिदिएको थियो । मानिसहरूको संसर्गमा ऊ मदिरा बनिदिएको थियो । प्रेमिल आलिङ्गनमा ऊ एकोहोरो प्रसंग बनिदिएको थियो । नदीको विस्फोटमा ऊ सुषुप्त भएको थियो । र, झरनाको शून्यतामा ऊ रित्तो भएको थियो ।

रिवाजका भिख भएर जिउनेहरू उसका लागि अपाच्य छन् । ऊ जीर्ण प्रसंगलाई कण्ठस्थ पारेर जिउन चाहने मानिस होइन । रित्ता भकारीमा उसले कहिल्यै पनि अभाव देखेन । आदर्शका खानीमा भेटिएका खनिज उसले कहिल्यै पनि खोस्रेन । रुमानी रिवाजका कर्कशमा उसले कहिल्यै पनि रात पिरोल्ने सपना साँचेन । भीमकाय उपस्थिति भएका मनुवाहरूका कुरामा ऊ कहिल्यै पनि आफूलाई तास्न पुगेन । श्वेत कमलका हरिया पातहरूमा टहल्दै हिँड्ने उमंगका गफबाट अछुत ऊ, यहीँ कतै भेटिनेछ ।

विस्फोट बनेर जन्मिएको आलेखमा विरुपाक्ष बनेर ठडिन ऊ चाहँदैन । सन्तोषका उपसर्गले रुझेर कामुक नृत्य नाच्ने उसको सपना होइन । दासीका दरिद्रतामा उम्रिएका कागजमा मृगतृष्णाका उमंग लेखेर पसिना पुछ्नु उसको धर्म होइन । अभावको रोदनमा भासिएका सन्तापका पात चुँडेर पिच्च थुक्नु उसको आदर्श होइन । किंवदन्तीका बहुलट्ठीपनमा रुमाल तेर्स्याएर दुहाइ माग्नु उसको सीप होइन । भव्यता पनि उसका लागि वरदान होइन ।

सीमामा नष्ट भएका जीवनहरूको गाथा गाएर हुर्केका पलायनहरू उसका घाँटी निमोठ्न चाहँदा हुन् । विद्रोहका दोभाषे सारथि उसलाई कुल्चन चाहँदा हुन् । गाम्भीर्यका पिशाचसँगै जीवनको दोहन गरेर पुज्य भएका यक्षहरू उसलाई चार भञ्ज्याङ कटाई सन्तुष्टिका सुस्केरामा सुत्न चाहँदा हुन् । रातका सुरम्यतामा रमिता भई मग्न रहने किन्नर–किन्नरीहरू उसका अंगहरू निमोठेर रासलीलामा रमाउन चाहँदा हुन् । उपभोग्यताका आहुति– भव्य पुजारीहरू बजार, चोकमा दम्भमा तेर्सिइ ठेस बनी पलाइजाँदा हुन् । बन्दुकका नालहरूमा उसैका नाम लेखिएका छन् ।

भोग्य पाचन बनी बलिमा नाम चढिटोपलेको बखत भव्य पर्वत बनेर उभिँदा उसलाई नदी बनी दुई टुक्रा बनाई काटिएको थियो । तरबारका धार बनेर विजय गान चिच्याउने कवच लालमा पोतिएको बखत ऊ किल्ला बनी तेर्सिंदा उसलाई तोप बनी निमोठिएको थियो । ग्रहणका बखत उसलाई सीमा बनाई ठुन्क्याइएको थियो । पुराणे सन्दर्भमा उसलाई पन्छाइएको थियो । पठारको क्रूर वायुमा बुढो पीपल– ऊ विचरणले दोहन भएको थियो ।

पाश्चात्य उपमाहरूमा उपरखुट्टी बनेर उफ्रिएका पाउहरूले उसलाई हजारौँ–हजार पटक कुल्चेका छन् । सीमान्तकृत भइखाएका सामन्ती बाहुहरूले उसलाई लाखौँलाख पटक रेटेका छन् । चिहान बनेर खुम्चिएका राता नजरले उसलाई हरेक बिहानीसँगै जलाएका छन् । बगर बनेर विरक्तिएका स्वभावले उसलाई हरेक बेलुका उपभोग गरेका छन् । वास्तवमा ऊ करोडौँ–करोड ललाट बनेर चेप्टिएको छ । उपभोगिताको बहुलतामा ऊ सुगन्धका नाथ्रीबाट रक्तरस भई बगेको छ ।

सोच्दा हुन्, मानिसहरू समृद्धिका पर्खाल चढेर उपमाका गुणगान गाउन सुरम्यताका सैनिक तैनाथ हुनुपर्छ । खस्रा लेपहरू दलेर कोमल देखिन पाचनका कुलिन आदतहरू चाहिन्छन् । कर्मको मार्गमा कुण्ठित भएको वनपालेको कन्पट्टीबाट बन्दुक तेर्स्याई पड्काउन राजकताको अवशेष चाहिन्छ । उग्रचण्डीको घडाबाट बगेको अमृत पिउन केश फुलेको उमेर चाहिन्छ । शासनको सहमति पहिल्याउन रोदनको कला चाहिन्छ । क्रूरता पनि अघोर नहुँदो हो त फुर्तिका श्वासहरूमा नरभुज आदतका डकार गुम्सिएका नभेटिँदा हुन् ।

चेष्टाहरूको दोहनसँगै विभक्ति भएको ऊ अब फेरि रुद्र–विभक्तिमा परिणत हुन असमर्थ छ । समयको सीमामा पुगेर सुस्ताएको ऊ तिम्रो समीपमै भईकन पनि तिम्रो साथै हुन असमर्थ छ ।

मलाई थाहा छ, उसैका साथै जँघार तरेका तिमीले उसैलाई आहुति बनाई काली किनारमा अस्तु सेलाएका थियौ । कालापत्थर बनेर थामेको उसैलाई डढेलो बनेर जलाएका थियौ । रोदनका कम्बल ओढेर आइरहेको तिमीलाई उसैले खान दिएको थियो । दुःखको आहारा बनेर ओइरिएको तिम्रो प्राणलाई उसैले उग्राएको थियो । बहुलट्ठीपनका तिम्रा काला रातहरूलाई जुनको उज्यालो पनि दिएको होला ! ईर्ष्याका तिम्रा सिंगमर्मरमा रातको धूमिलतालाई उसैले बिहानी बनाएको थियो । संसारलाई खर्लप्पै निलेर बाउँठिएको तिमीलाई उसैले घाम देखाएको थियो ।

होला ! उसले बैराग्यको ज्वारभाटा निलेको होला । विषमताका चुचुरामा सुस्ताएको होला । विद्रोहको मरुभूमिमा रसाएको होला । अन्त्यको शिखर– हिमपातमा डुबेर तिमी निसास्सिएको बखत उठाएर न्यानो कन्दरामा पनि लगेको होला । रोषको सागरमा हराएको बखत उसका किली–काँटाहरूले बँचाएको होला । होला ! उसको उपस्थिति तिम्रो लागि वरदान पनि भएको होला ।

उकालो चढ्दाको श्वासमा तिमीले दिएको गाली सुनेर ऊ तर्सिएको छ । निस्पट्ट कालकोठरी अन्धकारमा तिमीसँगै हराएको छ । निस्लोट थकानका मझेरीमा तिम्रा पिलन्धरे बाहुमा सुस्ताएको उसले तिमीसँगै भवसागर पनि त देखेको होला ? दरौँदी तारेर अन्माएकी दुलहीजसरी अन्माउँदा उसलाई तिमी पनि त साथै रोएका थियौ होला ? तोरण तारेर मोक्षको संसार देख्ने तिमीले नै उसलाई मोक्षको बाटोमा भेटेका थियौ कि कतै ?

हिम–शिखरका कुना काप्चा वरपरका भञ्ज्याङमा सुस्ताएर बस्नुको अर्थमा नफर्किने तिम्रो मन उसको बीभत्सतामा के फर्कंदो हो । परिवार मारिएर संघर्ष बनी जीवनरूपी तुइनमा झुण्डिएका कर्कश– क्रन्दनमा तिम्रा तिर्सना के बहलाउँदा हुन् ! कोक्रोमा झुलिरहेका भविष्यका हाँसोमा तिम्रो मुहार के खुल्दो हो ? मर्दन त आफैँबाट उत्पत्ति भइरहेछ– आँखा चिम्लिएर होमिनुमा के अर्थ ?

ऊ रुझेका मानिससँगै काली तरेका पलहरू तिमीले बिर्सेका छौ । भलमा होमिएर विस्फोट भएका आरोग्यका चाहना तिम्रा किंवदन्ती भएका छन् । खोस्टामा सुकेका मनहरू पेलिएका पित आलिंगनसँगै भुलिएका पनि छन् होला । मरुमा तेलले कोक्याएसरी उसका यादहरू कोक्याउँदा हुन् । तर, कलीमा वैतरणी तरेको पनि त उही थियो ।

रीतमा रमिता बनेर पिटिएको ऊ बहुलाहा भएको छ । रमझममा लट्ठिएर ऊ स्वादहीन भएको छ । शीतमा ठिहिरिएर ऊ सन्ताप भएको छ । कुण्ठामा कोप्चिएर ऊ विरक्तिएको छ । वर्षामा मासिएर लोप भएको छ । पिसिएका पलहरूमा रुष्ट– चेप्टिएको मनको एक आदिम आदत हो । तयारी सधैँका लागि नहोला । ऊ जानुले तिम्रो पनि त यात्राको निर्क्योल गर्छ । सन्दर्भमा रुँएटिएर फसेका लिसा भावना थाकेर आरोहणका बाधक मात्र होलान्, तिम्रा लागि ।

नवीन नयाँपनको आशामा कैयन् नवीनता मासिएर नवीनता नै पर्खिंदा हुन् । उसले बाटो पहिल्यायो– पहिल्याएन यी ग्रन्थनहरूमा मात्र सीमित होलान् । कटाक्षमा दोहन नभईकन उसको छायासमेतलाई छाडिएन । उसका पखेटा काटेर मुकुट पनि त बनाइयो । घडाभरि राखिएको जलमा डुबाएर मार्दा पनि त ऊ मरिदिन्छ, सजिलै ।

लाहसिएका सर्पहरूका भोजन बन्नुको औचित्य खोज्दाखोज्दै खट्किएको जितको नशामा रुमल्लिएर बिताएका केही यादगार पलमा उसले आफ्नो अस्तित्व बिसाएको छ, सायद । नदी किनारका घाटहरूमा हात खैँचिएर बसेका घाटेमानवको सहचार्यमा उसले आफ्ना स्वर्णिम पलहरू विसर्जन पनि गरेको होला । चट्टानसँगै चुटिएर कुँदिएको भेललाई उसले आफ्ना केही श्वास सापटी दिएको होला । भवितव्यमा जिउनेका लागि आफ्नो हौसलाको केही अंश पनि उसले खर्चेकै होला ।

धुर्सेलीका फलसँगै ऊ कयरामा बास बस्यो । रमितेको गिर्गिरे उकालोमा उसले आफ्ना उद्दण्ड पाइला थकायो । बन्दुकका हरेक नालमा उसले आफ्नो नाम लेखायो । विवशताका हरेक मोडमा कन्सिरी ताक्नेका लागि उसले आफ्नो छाती खोलेर स्वीकार गर्‍यो । उसले आफ्नो लज्जाको अवशेषलाई दाँतैले चपाई निल्यो । डरका साना पनि तरंगलाई पाइलैले कुल्चेर मिल्काइदियो । र, अन्त्यमा ऊ सर्वमान्य विभक्तिमा अनुवाद भइदियो ।

तर, आज ऊ फेरि विद्रोहमा परिभाषित हुन असमर्थ छ । ऊ क्रोधमा रुपान्तरण हुन असमर्थ छ । चेष्टाहरूको दोहनसँगै विभक्ति भएको ऊ अब फेरि रुद्र–विभक्तिमा परिणत हुन असमर्थ छ । समयको सीमामा पुगेर सुस्ताएको ऊ तिम्रो समीपमै भईकन पनि तिम्रो साथै हुन असमर्थ छ ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, कात्तिक ३०, २०७८ १७:१६