जनगणना: एक परिवारलाई २० मिनेटको समय

A+ A A-

१२औँ जनगणना २५ कात्तिकदेखि ९ मंसिरसम्म गरिँदैछ । यो १५ दिनको अवधिमा जनगणनाको पहिलो चरण अर्थात् घर तथा घरपरिवार सूचीकरणको कामा सूचीकृत भएका तथा कुनै कारणले त्यस समयमा छुटेकासमेत गरी सबै परिवारमा गणकहरू पुगेर विस्तृत विवरण संकलन गर्नेछन् ।

जनगणना सञ्चालन गर्न देशभर ७ प्रदेश जनगणना कार्यालयसहित ८७ जिल्ला जनगणना कार्यालय र त्यसअन्तर्गत ३४९ स्थानीय जनगणना कार्यालय स्थापना भएका छन् । विशेषगरी ठूला र धेरै जनसंख्या भएका जिल्लामा एकभन्दा बढी जनगणना कार्यालय स्थापना भएका छन् । काठमाडौं जिल्लामा ५ जनगणना कार्यालय, मोरङ, झापा, सुनसरी, ललितपुर, रूपन्देही र कैलालीमा २-२ जिल्ला जनगणना कार्यालय खाेलिएका छन् ।

जनगणना सफल बनाउन केन्द्रदेखि वडातहसम्म विभिन्न समन्वय तथा सहजीकरण समिति गठन गरिएको छ । केन्द्रस्तरमा राष्ट्रिय योजना आयोगका उपाध्यक्षको संयोजकत्वमा जनगणना निर्देशक समिति, प्रदेशस्तरमा प्रमुख सचिवको अध्यक्षतामा प्रदेश जनगणना समन्वय समिति, जिल्लास्तरमा प्रमुख जिल्ला अधिकारीद्वारा समन्वय गरिएको जिल्ला जनगणना समन्वय समिति, पालिकास्तरमा प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत, सम्बन्धित स्थानीय तहको अध्यक्षतामा स्थानीय जनगणना समन्वय समिति र वडास्तरमा वडाध्क्षको संयोजकत्वमा वडास्तरीय जनगणना सहजीकरण समिति गठन गरिएको छ ।

मुलुकभित्र रहेका सबै घर, परिवार तथा व्यक्तिको तोकिएको समयसीमाभित्र गणना गर्न करिब ४० हजार गणक तथा ८ हजार ५ सय सुपरिवेक्षकहरू परिचालन हुनेछन् । १२ कक्षा उत्तीर्ण गरेका युवाहरूलाई गणनाकर्ताका रूपमा परिचालन गरिएको छ र स्नातक तह उत्तीर्ण गरेका सुपरिवेक्षकहरूलाई गणनाकर्ताहरूको काममा सहयोग र सुपरिवेक्षण गर्न परिचालन गरिएको छ । साथै, जनगणनाको तथ्याङ्को गुणस्तर सुनिश्चित गर्न केन्द्रदेखि स्थानीय तहसम्म थप कर्मचारी परिचालन गरिएको छ ।

एक जना गणकलाई एउटा परिवारको प्रश्नावली भर्न औसतमा २० मिनेटको समय लाग्ने अनुमान छ । जनगणना जस्तो ठूलो कामका लागि यो लामो प्रश्नावली भएता पनि यसले तल्लो प्रशासनिक तह वडासम्मको तथ्याङ्कको माग पूरा गर्ने अपेक्षा गरिएको छ । यस अवधिमा सुपरिवेक्षकहरूले देशभरका ६ हजार ७४३ वडाबाट आधारभूत आर्थिक, सामाजिक, सेवा, सुविधा, पूर्वाधार र विपद् अवस्थाको जानकारी सङ्कलन गरी सामुदायिक प्रश्नावली भर्नेछन् ।

यो जनगणनामा काठमाडौं महानगरपालिका समेत गरी काठमाडौं जिल्लाका ६ वटा नगरपालिकाहरूमा डिजिटल पद्दतिमा आधारित क्यापी विधि प्रयोग गरी ट्याबलेटबाट विवरण सङ्कलन गरिँदैछ र देशभरका अन्य स्थानमा कागजी प्रश्नावली प्रयोग गरिँदैछ ।

यसका अतिरिक्त पहिलो पटक विदेशस्थित नेपाली कूटनीतिक नियोग (राजदूतावास, महावाणिज्य दूतावास र स्थायी नियोगमा) इ-सेन्सस विधि अपनाई वेबसाइट एप्लिकेसनबाट नेपाली कर्मचारी तथा आश्रित व्यक्तिको विवरण सङ्कलन गरिँदैछ । यी सबै प्रकारका गणनाका लागि आवश्यक सम्पूर्ण तयारी पूरा भइसकेको र बिहीबार बिहानैदेखि देशभर घर-घरमा गणकहरू पुग्नेछन् ।

जनगणना सफल पार्न सरकारको एकल प्रयासले मात्र सम्भव हुँदैन । आमनागरिकको अपनत्व र सहभागिता जरुरी छ । यो कुरालाई मध्यनजर गर्दै यस पटकको जनगणनाको मूल नारा: 'मेरो गणना, मेरो सहभागिता' चयन गरिएको छ । जनगणनामा संकलन हुने सम्पूर्ण व्यक्तिगत विवरण कानुन बमोजिम (तथ्यांक ऐन २०१५) गोप्य राखिने छ र केवल सामूहिक रूपमा मात्र प्रकाशन गरिने छ । सबै जनगणनामा सहभागी हुनु कानुनबमोजिम अनिवार्य पनि गरिएको छ । त्यसैले जनगणनामा स्वयम् सहभागी हुन र अरुलाई पनि सहभागी गराउन सहयोग गर्न केन्द्रीय तथ्याङ्क विभाग सबैमा अनुरोध गर्दछ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, कात्तिक २४, २०७८ २०:४२